Haşmetli Mısır uzun tarihi ve görkemli yapıtları ile görenleri hala büyülüyor. Bugünse Mısır, eski ihtişamını aratır durumda. Pekala, koskoca Mısır imparatorluğu nasıl sona ermişti?
Kaynak: https://www.history.com/news/decline-…
Eski Mısır, büyük bir tarih sahip kültürel zenginlikle dolu bir uygarlıktı.
Bu uygarlık, büyüklüğü ve etkileyiciliği ile dikkat çeken piramitleri, mitolojik rableri ve tanrıçaları ve tahminen de en kıymetlisi, firavunları ile bilinir. Nil Irmağı boyunca uzanan bu gelişmiş imparatorluk, yalnızca hükümetin, dinin ve kültürün değil, birebir vakitte bilimin, matematiğin ve mühendisliğin de eşik noktasıydı.
Nil ırmağı üzerindeki Mısır imparatorluğu Tutankhamun, III.Thutmose ve II. Ramses üzere efsanevi firavunları ile Yeni Krallık devrinde gücünün ve zenginliğinin doruğuna ulaşmıştı.
Mısır imparatorluğu, günümüz Mısır’ından kuzey Sina Yarımadası’na ve eski Kenan topraklarına kadar uzanan geniş bir bölgeyi denetim ediyordu ve böylelikle vaktin en büyük ve ihtişamlı imparatorluğu olarak kabul ediliyordu.
Ancak bu büyük uygarlık, vakitle eski ihtişamını kaybetmeye başladı.
Mısır imparatorluğunun çöküşü, tarihin en değerli ve en büyük gizemlerinden biri olarak kabul edilir. Bu çöküşün sebepleri ortasında bir grup politik, ekonomik ve toplumsal sıkıntılar bulunuyor. III. Ramses’in mevti, Tunç Çağı’nın çöküşü, hastalıkların yayılması, bakır ve turkuaz madenlerinin denetiminin kaybedilmesi, yabancı firavunların tahta geçmesi üzere pek çok faktör, Mısır’ın çöküşünün esas nedenleriydi.
1. Mısır imparatorluğunun son büyük firavunu olan III. Ramses’in hükümdarlığı sona erdi.
III. Ramses, Mısır’ı toplamda 31 yıl yönetti ve “büyük” firavunların sonuncusuydu. III. Ramses’in hükümdarlığı Deniz Halkları olarak bilinen gizemli işgalcilerin devrine denk geldi.
Deniz Halklarının kesin kimliği hala bilinmese de Doğu Akdeniz’den kıtlık sonucu göç ederek yeni bir vatan arayan mülteciler topluluğu olduğu düşünülmektedir.
Yağmacı Deniz Halkları’nın filoları, Merenptah ve III. Ramses hükümdarlıkları sırasında Mısır’a iki defa saldırmıştı.
MÖ 1177’de III. Ramses, ikinci büyük Deniz Halkları’nın işgalini muvaffakiyetle engelledi ve zaferi Medinet Habu’daki mezarının duvarlarına kazınmıştı.
Ancak III. Ramses, Deniz Halkları ile savaşmayı başarmasına karşın haremindeki kıskanç bir kraliçenin suikasti ile hayatını kaybetti. III. Ramses’in mumyasının tomografilerine nazaran MÖ 1155’te boynundan bıçaklanarak öldürülmüştü.
2. Mısır imparatorluğunun zayıflamasında Tunç Çağı Çöküşü de tesirli olmuştu.
MÖ 12. yüzyılda tüm Akdeniz bölgesi “Tunç Çağı Çöküşü’ olarak bilinen bir felaket yaşadı. Birçok krallık, Deniz Halkları, kuraklık ve kıtlık sonucu yerle bir olmuştu.
Örneğin Yunan Mikenleri ve Anadolu’daki Hititler bu krallıklardan bazılarıydı.
Mısır imparatorluğu Deniz Halklarına karşı başarılı olduğu için daha uzun mühlet hayatta kalabilmişti. Lakin 150 yıl süren bir kuraklık sonucu yerle bir olmaktan kaçamadı.
3. Hastalıklar Antik Mısırı kırıp geçmişti.
III. Ramses’in vefatından sonra tahta geçenlerden birisi ise V. Ramses’di. Tarihçilerin incelemelerine nazaran V. Ramses’in mumyasının yüzünde çiçek hastalığının izleri var üzere görünüyor.
Bugün V. Ramses’in çiçek hastalığından ölüp ölmediğinden emin olunmasa da, kayıtlar V. Ramses’in ve ailesinin yeni kazılmış mezarlara gömüldüğünü ve Hükümdarlar Vadisi’ne en yakın ziyaretçilerin bundan yaklaşık 6 ay sonra gittiğini gösteriyor.
Bu da hastalık sonucu firavunun mezarının karantina altına alınmış olabileceğini öne sürüyor.
4. V. Ramses ve VI. Ramses’in hükümdarlıkları sırasında Mısır ve Sina Yarımadası’ndaki değerli bakır ve turkuaz madenlerinin denetimini kaybedilmişti.
Bu fikrin sebebi ise bu iki firavunun isimlerinin madenlerin etrafına yazılan sonuncu firavun isimleri olması. Teorilere nazaran Mısır MÖ 1140’a kadar Sina ve Kenan’dan büsbütün çekilmişti.
5. Daha sonra, MÖ 12. yüzyılın sonlarında IX. Ramses’in hükümdarlığı sırasında Mısır’da birçok mezar soygunu gerçekleşmişti.
Zayıflamakta olan imparotorlukta ekonomik şartlar epey berbattı ve firavuna olan hürmet düzeyi epeyce azdı. Sonunda halk firavunlara olan hürmetlerini kaybetmiş ve mezarlıkları yağmalayarak Mısır’ın zenginliklerini götürmüştü.
6. Tahta geçen yabancı firavunlar da bu yıkılışta tesirliydi.
Yeni Krallık’tan sonra Mısır artık eski gücüne sahip değildi. Sonuç olarak tahta birçok yabancı asıllı firavun geçti. Birinci olarak, Mısır’ın batı sonundan göç eden Libyalılar geldi.
7. Libya kökenli bir firavun olan I. Şoşenk, MÖ 10. yüzyılda İsrail ve Yahuda krallıklarını işgal ederek III. Ramses’in ihtişamlı günlerini restore etmeye çalışsa da başarılı olamamıştı.
Daha sonra MÖ 8. yüzyılda Nubyalılar yahut Kushitler, Mısır tahtına çıktı. Kushiteli firavunlar, Asurlu işgalciler tarafından yenilmeden evvel Mısır’ı yaklaşık 100 yıl boyunca epey başarısız bir biçimde yönettiler. Bu, Mısır’ın sonunun başlangıcıydı.
8. Mısır son ihtişamlı devirlerini Büyük İskender’in vefatından sonra Mısır’ı yöneten Ptolemaios Hanedanlığı ile yaşadı.
İskenderiye’de süper bir Helenistik başşehir inşa eden Ptolemaik firavunların en ünlüsü ise VII. Kleopatra’ydı. Kleopatra ve Marc Antony, MÖ 30’da Roma imparatoru Octavianus tarafından yenildiğinde, Mısır, Roma’nın bir eyaleti haline geldi ve böylelikle tam manasıyla ihtişamını kaybetmiş oldu.