Ruhuna Uygun Gelecek 10 Sürdürülebilir Sanat Kolu

Geri dönüşüm son yıllarda aşina olduğumuz bir kavram, ileri dönüşüm ise onun çok daha çağdaş ve içine sanat katılmış hali. Her iki kavram sıklıkla birbirine karıştırılıyor olsa da geri dönüşüm, alüminyum üzere gereçlerin daima yine işlenmesini gerektiren endüstriyel bir süreçken; ileri dönüşüm, artık kullanılmayan eski eşyalara yeni bir fonksiyon kazandırmayı maksatlar. Yaratıcı yeni kullanım olarak da bilinen bu akım; bozulmuş, işe yaramaz ve artık istenmeyen eşyalardan sanatsal yahut çevresel bedel üretme emeli taşır. Eski kitaplardan raf yapmak, bisiklet tekerini duvar saatine dönüştürmek yahut tenis raketini aynaya çevirmek daima konutta yapabileceğiniz ileri dönüşüm örneklerinden. 😉

Arazi sanatı yahut toprak sanatı olarak bilinen land-art, aslında tarihi 1960’lara kadar uzanan eski bir kavram. Kullanım emeli ise sanatı, tabiatın direkt bir kesimi haline getirmek ve onun doğal hoşluğunu yansıtacak formda gerçekleştirmek. Bu nedenle çoklukla açık, boş ve kentten uzak alanlarda yapılan land-art, arazinin orjinal dokusuna doğal gereçler ekleyerek görsel tesir yaratmayı amaçlar. Tıpkı vakitte tabiatın akışkanlığı içinde vakitle bozulabilir, dönüşebilir yahut büsbütün ortadan kalkabilir.

Yenilenebilir güç heykelleri, her ne kadar sanatkarların yaratma dileğini ortaya koyan eserler olsa da temeli teknolojiye dayanan bir sistem. Bu sanat kolunda üretilen heykeller hareket ve güç oluşturmak için güneşi, rüzgarı, gelgiti, jeotermal kaynakları yahut hidroelektrik enerjiyi kullanır. Bilimin ve sanatın bir karışımı olan bu heykeller, dünyanın sürdürülebilir kaynak kullanım suratını artırmaya teşvik ederken görsel açıdan etkileyici modüller sunar. Bu özelliğiyle tabiatın gücünü ve hoşluğunu topluma fonksiyonel formda göstermeyi maksatlar. Viyana’daki Güneş Ağacı Sokak Heykelleri, yenilenebilir güç heykellerine verilecek en hoş örneklerden olabilir. 💚

Ekolojik sanat; birinci örnekleri 1960’lara kadar uzanan ve sanata etik, sorumluluk, toplumsal adalet üzere bir dizi unsur dahil eden bir terim. Bu unsurla yapılan sanat yapıtları, öteki yapıtlardan farklı olarak büyüyen iklim tasasını aktivist bir biçimde vurgular ve onu, toplumu dönüştürerek yavaşlatmayı gayeler. Bunun için esasen var olan bir şeyi kullanarak restore eder, çarpıcı bir sanat yapıtına dönüştürür ve sonuç eserde az lafla çok şey anlatmaya çalışır. Örneğin; kullanılmayan bir binayı mahallî sanatkarların galerisine dönüştürerek ona yeni bir fonksiyon kazandırır ve bu sırada içeride aktivizme teşvik eden eserler stantlar. 🍀

Döngüsel moda ya da closed-loop fashion olarak bilinen bu akım, çılgın tüketim toplumunun yol açtığı ekolojik krizi dengelemeyi amaçlar. Bu fikirden hareket ederek hayat döngüsünün sonuna gelen dokuma eserlerini tekrar kullanılabilir kıyafetlere dönüştürmeye çalışır. Günümüzde pek çok sorumlu giysi markasının dahil olduğu kapalı döngü moda, hem üretim hem de kullanım döngüsünün sürdürülebilirliğine odaklanır. Bunun için eski kıyafetleri yeni ve orjinal modüllere dönüştürerek tekrar deverana sokar.

Eko tasarım da tıpkı ekolojik sanat üzere hem bir yaklaşım hem de prensip olarak tanımlanabilir. Pek çok etraf muhafaza yaklaşımını benimseyen eko tasarım, günlük kullanım eserlerinin etrafa sıfır ziyan veren eserler olması gerektiğine inanır. Bu sanat çeşidinde, katkısız ve doğal malzemelerden elde edilen heykel, vazo, mobilya üzere eserlerin pek birçok iç dekorasyonun vazgeçilmez bir kesimi haline gelir. Böylelikle günlük hayata ekoloji daha fazla dahil edilmiş olur. 🪴

Bio sanat, başka sanat akımlarından farklı olarak; sanatkarın yaşayan bakteri, organizma ve doku üzere biyolojik eserleri sanat yapıtı olarak kullanması fikrine dayanır. Bu nedenle sanatı ve bilimi bir ortada kullanır ve tabiattaki hayatı direkt görsel açıdan ilgi çeken bir sanat yapıtına dönüştürür. 20. yüzyılın sonu ile 21. yüzyılın başlarında ortaya çıkan tanınan bio sanat yapıtları ortasında; bakteri kullanılarak yapılan boyamalar, cam fanus içine eklenen doğal hayat alanları ve genetik hücrelerden elde edilen enstelasyonlar sıralanabilir.

Deneysel eko sanat, bilhassa bienallerde ve enstelasyonlarda iklim krizini vurgulamak hedefiyle yapılan yapıtlardan. Tıpkı anda pek çok efektten ve gereçten faydalanan bu sanat akımı; insanı, tabiattaki yıkıcı sürecin içine direkt ve abartılı bir biçimde dahil eder. Örneğin; okyanus temalı deneysel eko sanat stantları, okyanustaki kirliliğin boyutlarını deneyimleme fikrine dayanır ve bunun için insanı, kirlenmiş ve havasız kalmış bir okyanusun tabanına hapseder. Buradaki temel gaye ise sıradan toplum beşerinin, doğadaki çaresiz bir hayvan üzere hissetmesini ve günlük hareketlerinde daha şuurlu olmasını sağlamaktır.

Sürdürülebilir sanat akımları ortasında çabucak her yerde karşılaşılan heykel tasarımı da başka sanat kolları üzere çevreci yaklaşımı yaymayı amaçlar. Bunun için bilhassa plastik üzere tabiatta asırlarca kaybolmayan gereçlere odaklanır ve onları kent meydanlarında, sanat galerinde yahut sokak ortalarında karşılaşılan heykeller haline getirir. Bunun bir öteki versiyonu ise; bu tip malzemeleri bank, çöp kutusu yahut durak üzere kent nesnelerine dönüştürerek insanları bilinçlendirmeye çalışır.

Sürdürülebilir heykelle misal mantığa sahip olan sürdürülebilir portre, bilhassa yeni jenerasyon sanatkarların yöneldiği akımlar ortasında yer alır. Eski, paslanmış, fonksiyonsuz gereçleri kullanarak görsel açıdan etkileyici bir eser elde etme fikrine odaklanır. Böylelikle tekrar başka bütün sürdürülebilir akımlarında olduğu üzere, günümüz toplum insanını harekete davet eder ve tükettiği eşyalar konusunda şuurlu hale getirmeyi gayeler.