Yabancı okyanusta fosfat bulundu. Satürn’ün Uydusu olan Enceladus’ta bulunan bu keşif, donmuş halde aydan 7 kat daha küçük bir uyduda ömür olabileceği ihtimalini artırıyor.
Kaynak: https://www.science.com/new-hope-to-f…
İlk defa, yabancı bir okyanusta fosfat bulundu.
Satürn’ün 6. Uydusu olan Enceladus’ta bulunan bu keşif, donmuş küçük uyduda ömür olabileceği ihtimalini artırıyor.
Almanya’daki Free University of Berlin’den gezegen bilimci Frank Postberg liderliğindeki memleketler arası bir grup kuruldu.
Bu grup, kütlece en büyük sıvı su oranına sahip Güneş Sistemine nazaran 6. gezegen olan Satürn’ün uydusu Enceladus’tan çıkan buharda fosfor içeren bileşikler bulundu. Bulunan ölçü, Dünya’da sahip olunandan tam 100 kat daha fazla bolluk olabileceğini gösteriyor.
Bu da, Güneş Sistemi ve ötesindeki okyanus dünyalarını anlamak için yeni bir ipucuya sahip olduğumuzu gösteriyor.
Fosfor, hayat için kritik değere sahip olduğu düşünülen elementlerden biri olduğundan keşfi Enceladus’ta ömür mümkünlüğünü değerli ölçüde olumlu bir şeklide etkilemekte.
Araştırmacılar evvelce Fosfor, gezegenlerin yaşanabilir olması için gerekli bir elementtir.
Ancak şimdiye kadar Dünya dışındaki bir okyanusta tespit edilememişti. Evvelki jeokimyasal modellemeler Enceladus okyanusunda ve öbür buzlu okyanus gezegenlerde fosfatın az olabileceğini düşündürüyorlardı.
“Çalışmada, sodyum fosfatların varlığını gösteren bir E-halkası buz taneleri popülasyonunun CDA kütle spektrumlarını gösteriyoruz.
Daha sonra Enceladus’un okyanusunun çözünmüş fosfat açısından varlıklı olduğunu niceliksel olarak ortaya koymak için laboratuvar analog deneyleri gerçekleştiriyoruz.’ dedi
Dünya’nın Ay’ının yalnızca yedide biri büyüklüğündeki Enceladus birinci bakışta bişeye benzemiyor, ancak bu donmuş dış yüzeyinin altında büyük sırlar yatıyor.
Cassini Enceladus’tan fışkıran gayzerleri birinci defa tespit ettiğinde, Ay’ın Satürn’le olan yer çekimsel etkileşiminin daima itme-çekmesinin yarattığı ısıyla sıvı halde tutulan global bir okyanusun varlığını ortaya çıkarmıştı.
Enceladus, Dünya’nın besin ağlarının büyük çoğunluğunun dayandığı Güneş’in hayatı besleyen sıcaklığından çok uzakta.
Ancak burada, Dünya’da, Güneş ışınlarının nüfuz etmediği derin denizin çok karanlık ve soğuk bölgelerinde, kimyaya dayanan besin ağları okyanus tabanındaki ısı bacalarının etrafında gelişiyor.
Enceladus için de bu türlü bir durum kelam konusu olabilir.
Ama yalnızca bir göz gezdirmek için en az 20 kilometre kalınlığındaki buz kabuğunun altına bir denizaltı gönderebilecek halimiz yok.
Neyse ki, Enceladus dağınık halde olan küçük canavar. Gayzerleri etkin olmaları daima devam eden bir özelliğidir.
Aslında Satürn’ün en dıştaki ikinci E halkasını, Enceladus’un rahatça yerleştiği, çoğunlukla mikroskobik su buzu parçacıklarından oluşan bulanık bir materyal tortusunu yaratır ve korurlar.
Cassini, 2017’nin sonunda Satürn’ün bulutlarına dramatik bir biçimde son dalışını yapmadan evvel, bu halkayı örnekleyerek buzdan parıldayan ışığı topladı.
Bu ışığın inceliklerinde kimya ile ilgili detaylar fark edilebilirdi. Elementler ve bileşikler makul dalga uzunluklarını emerler ve başkalarına tekrar yayarlar; ışığı bir gökkuşağına dönüştürürler, parlak ve loş kısımları ayırarak, bilim adamları kimyasal bir parmak izi üzere hangi kimyasalların mevcut olduğunu belirleyebilirler.
Postberg ve meslektaşları bunu Cassini’nin Kozmik Toz Tahlil aygıtından bilgi alarak ve 345 parçacığın kapsamlı bir tahlilini yaparak gerçekleştirdiler.
Bu parçacıklardan dokuzunda, sodyum ve fosfordan oluşan bir bileşik olan sodyum fosfata mahsus olduğunu tespit ettikleri spektral özellikleri belirlediler.
Daha sonra, sodyum ortofosfat ve disodyum hidrojen fosfatın çözüldüğü bir su demetine lazer tutarak spektrumu çoğaltmak için bir deney gerçekleştirdiler.
E halkasının buz tanelerinde buldukları kimyasal parmak izini yine üretmeyi başarabildiler. Spektrumu tekrar üretmek için gereken bu elementlerin çokluğu, Enceladus’un okyanusunda yüksek ölçüde sodyum olduğunu gösterdi.
Araştırmacılar, “Yüksek konsantrasyonlarda ortofosfat içeren buz taneciklerinin CDA ile tespit edilmesi, fosforun Enceladus okyanusunun doruğunda kolay kolay bulunabileceğini göstermekte” diyor.
‘En berbat ihtimalde bile, tahminimizce en az yüzlerce mikromolar mertebesinde konsantrasyonlara, Dünya okyanuslarındaki ortalama fosfat bolluğunun birkaç 100 katı olduğunu gösteriyor.’
Peki bu fosforun kaynağı nereden geliyor?
Enceladus’un kaygan sıvı okyanusunun altında, karbonlu kondritik kaya ismi verilen bir kaya çeşidinden oluşan bir çekirdeğe sahip olduğu düşünülüyor. Grup bu istikamette deneyler yaptı ve fosforun alkali ve karbonat bakımından varlıklı okyanus suyu ile bu kaya ortasındaki etkileşim yüzünden olduğunu buldu.
Bu şu demek fosfor yalnızca bol ölçüde bulunmuyor, fosforun oluşması için olan kaynak var.
Altı kritik elementlerin başka beşi – karbon, hidrojen, nitrojen, oksijen ve sülfür – Enceladus’tan gelen örneklerde aslında tespit edilmişti, fakat sülfür tespiti şu an kesin değil.
Postberg’in geçen yıl Europlanet Bilim Kongresi’nde söylediği üzere, “Enceladus artık yaşanabilirlik için en temel gerekliliklerden birini karşılıyor.”