Ukrayna Savaşı’nda faal vazife yapan Rus paralı asker kümesi Wagner’in şefi Yevgeniy Prigojin Rus ordusunu ‘Wagner savaşçılarını yok etmekle’ suçlayarak Moskova’ya başkaldırdı. Putin, Rus paralı asker grubu Wagner’in aksiyonunu “silahlı isyan” olarak nitelendirirken, ‘Rusya’yı tekrar bölmeye müsaade vermeyeceğiz. Halkımızı koruyacağız.’ dedi. Peki Putin idaresine savaş açacak kadar büyük bir güç haline gelen Wagner bu günlere nasıl geldi?
Rus paralı asker şirketi Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in dün Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’ya meydan okuması gözlerin bu şirkete çevrilmesine neden oldu.
Wagner’in kurucusu Prigojin, dün Rus ordusunu Wagner’e taarruz düzenlemekle suçlayarak karşılık vermekle tehdit etmiş ve Rus idaresine isyan başlatmıştı.
Wagner’in aksiyonunu “silahlı isyan” olarak nitelendiren Putin, ‘Silahlı isyan teşebbüsünde bulunan bütün hatalılar kaçınılmaz olarak cezalandırılacaktır. Rusya’yı tekrar bölmeye müsaade vermeyeceğiz. Halkımızı koruyacağız’ ifadelerini kullanmıştı.
1. Wagner’in kuruluş emeli nedir?
Putin idaresine savaş açan Wagner kümesi 2014’te Ukrayna’nın doğusundaki Rus dayanaklı ayrılıkçılara yardım etmek için kuruldu.
2014’te kurulsa da daha faal hale gelmesi ve büyümesi 2015-2016’da oldu.
Libya’daki çatışmalarda kritik bir rol alan Rus küme Wagner’in ismi birinci olarak Suriye İç Savaşı’nda duyulmaya başladı.
Rejim güçlerinin yanında savaşan Wagner, Ukrayna’da da ayrılıkçılara takviye verdi.
Wagner 2019 yılında Venezuela’da Lider Nicolas Maduro’nun yanında çatışmalara katıldı.
Bugüne kadar Sudan, Suriye, Libya ve Afrika kıtasında tespit edilen Wagner paralı askerlerinin operasyonları süratle Doğu Avrupa’nın ötesine yayıldı.
2. Prigojin’e neden ‘Putin’in şefi’ diyorlar?
Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin ise bilhassa Rusya devlet lideri Vladimir Putin’e yakınlığı ile bilinen bir isim.
Prigojin, restoranları ve catering işletmeleri ile öne çıkarken, yemek servisi alanında aldığı devlet ihaleleri nedeniyle ‘Putin’in şefi’ olarak biliniyor.
3. Prigojin’e neden gereksinim duyuldu?
Wagner’in Putin’e başkaldırmasının akabinde, en çok merak edilen hususlardan biri, Putin’in neden Prigojin üzere bir isme gereksinim duyduğu.
Kremlin’in, Wagner ve Prigojin sayesinde özel ve hassas operasyonları ismini karıştırmadan yürütebildiği belirtiliyor. Bu durumun Kremlin’e operasyonlara karıştığını inkar etme imkanı sunduğuna dikkat çekiliyor.
Bu tıpkı ABD’nin Blackwater üzere özel güvenlik şirketleriyle Irak ve öbür ülkelerde yaptığına benziyor.
4. Wagner’i bu kadar cazip hale ne getirdi?
Wagner’i cazip hale getiren yüksek maaş ve macera vaadiydi.
Eski bir Wagner savaşçısının BBC’ye söylediği üzere, ‘İçlerinde romantizm taşıyanlar, Rusya’nın hudut ötesi çıkarlarını savunmak için bu örgüte katılmıştı’
Ukrayna’daki savaştan evvel Wagner’e katılanların birçok, düzgün maaşlı iş bulma bahtının sonlu olduğu küçük yerlerde yaşıyorlardı.
Wagner çalışanlarına ayda yaklaşık 1500 dolar ödüyordu. Cepheye gittiklerinde bu fiyat 2 bin dolara kadar çıkıyordu.
Wagner Kümesi 2015 yılında, Suriye’de hükümet yanlısı güçlerle birlikte savaşmaya ve birebir vakitte petrol alanlarını muhafazaya başladı.
2016’dan bu yana ise Libya’da General Halife Hafter’e bağlı güçleri destekliyordu.
5. Wagner’in yükselişi nasıl başladı?
Wagner birçok ülkede faaliyet gösterse de Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden evvel pek tanınmıyordu.
Rusya, Wagner’in devletle irtibatını hep reddetti. Rus kanunları, paralı askerlik karşılığında cezaların affedilmesine de müsaade vermiyor.
İş insanı Yevgeny Prigozhin, Wagner ile ilişkili olduğunu öne süren birçok gazeteciye dava açmıştı.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra bu durum değişti. Yevgeny Prigozjin Wagner Kümesi ile irtibatları hakkında daha açıktı. Geçen Eylül’de 2014’te kümesi kurduğunu nihayet kabul etti. Şirketine ‘Rusya’nın temel direği’ ismini vermişti.
Ekim ayı başlarında Kremlin, Prigozhin’i gerçek bir vatansever ve kalbi Rusya için sızlayan bir adam olarak tanımladı.
Bir ay sonra, St Petersburg’da bir Wagner Merkezi açıldı. Merkez, okul çağındaki çocuklar ve gençler için ‘Rusya’nın savaşma kapasitesini artırmayı amaçlayan bilişim, medya ve temel askeri eğitim alanlarında’ eğitim ve öğretim aktiflikleri düzenleyen ileri bir ofis kompleksiydi.
Yakın geçmişe dek Wagner’den pek bahsetmeyen resmi Rus haber ajansları, günde birkaç sefer kümeye atıfta bulunuyorlar ve mahkumların askere alınmasını bahis alan haberler yapıyorlar.
Rus devlet kanalı NTV, Wagner Kümesi hakkında ‘dünyanın en tecrübeli ordusu’ olarak nitelendirdiği bir haber yayımladı.
6. Wagner, ABD’de yapılan seçimlere tesir etti mi?
Rusya, Hillary Clinton’ın kampanyasına ziyan vermek, Donald Trump’ın popülerliğini arttırmak ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki siyasi ve toplumsal uyuşmazlığı kışkırtmak emeliyle internette ve toplumsal medyada komplo teorileri yaymakla suçlanmıştı.
Yapılan kampanyanın merkezi Saint Petersburg’da olan internet arama ajansı tarafından yürütüldüğü tez edildi.
Prigojin daha sonra bu ajansı kurduğunu ve geliştirdiğini kabul etti. Seçimlere müdahale tezleri nedeniyle ABD tarafından ambargo listesine alındı.
7. Wagner ve mahkumların bağlantısı nasıl başladı?
Wagner’in kurucusu Yevgeny Prigozjin, geçen yaz Rus ceza infaz kurumlarında yeni asker adaylarıyla ilgili görüşmeler yapmıştı.
Prigozjin mahkumlara, Wagner ile savaşmaları halinde cezalarının bağışlanacağı kelamını vermişti.
ABD ise Rusya’nın Ukrayna’da 40 bin mahkum konuşlandırdığını argüman etmişti.
Ukrayna ordusu, Wagner Kümesi için savaşan mahkumların bilhassa en riskli noktalarda kullanıldığını ve büyük çoğunluğunun öldüğünü açıklamıştı.
Bunlara ek olarak Wagner’in Ukrayna’da 10 bin olağan paralı askeri daha var.
Washington Post gazetesi, bu varsayımın, mahkumların savaşa iştirakini izleyen ‘Parmaklıklar Gerisinde Rusya’ küme tarafından toplanan datalarla doğrulanabildiğini söylüyor.
8. Putin’in madalya verdiği askerin Wagner ile kontağı ne?
2022’nin son gününde Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Ukrayna’da savaşmış subay ve askerlere ülkenin en yüksek madalyasını vermek için Rusya’nın güneyini ziyaret etti.
Putin’in madalya verdiği askerlerden biri, kümenin geri kalanından farklı bir askeri üniforma giymişti. Üniforması Batı’nın yaptırım uyguladığı Rus iş insanı Yevgeny Prigozhin’in kurduğu paralı asker kümesi Wagner’in üniformalarına benziyordu.
Gencin kimliği tespit edildi; Ekim 2019’da Moskova’daki bir kafede soyguna teşebbüsten tutuklanan ve birkaç ay sonra yedi yıl mahpus cezasına çarptırılan dövüş sanatları tutkunu Aik Gasparyan’dı.
Ancak geçen Aralık ayında, Wagner Kümesiyle bağlantılı Telegram kanallarının birinde Gasparyan’ın hapishaneden çıktığını ve Ukrayna’da savaştığını gösteren bir görüntü paylaşıldı.
Kaynak: BBC Türkçe