Merkez Bankası’nın eski baş ekonomisti Hakan Kara, Nikkei isimli gazetede Türkiye’nin ekonomik meseleleri ile ilgili açıklamalarda bulundu. Ayrıntılar içeriğimizde…👇
Kaynak: https://asia.nikkei.com/Opinion/Turke…
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın eski baş ekonomisti ve Bilkent Üniversitesi’nde akademisyenlik yapan Hakan Kaya, Nikkei isimli ulusal gazetede yazdığı yazısında Türkiye’nin yeni ekonomik problemleri ile ilgili görüşlerini paylaştı.
Yazısına “Türkiye’nin klâsik olmayan para siyaseti deneyi bitti mi?” sorusuyla başlayan Kara, “Bazı işaretler bunun olabileceğini gösteriyor.” cevabını verdi.
“Bazı işaretler bunun olabileceğini gösteriyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 28 Mayıs’ta yine seçilmesiyle birlikte Merkez Bankası Lideri ile Hazine ve Maliye Bakanı’nı nispeten piyasa dostu isimlerle değiştirdi.”
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 22 Haziran’da Merkez Bankası Lideri Hafize Gaye Erkan idaresinde gerçekleştirdiği birinci faiz toplantısında siyaset faizini yüzde 8.5’tan yüzde 15’e yükseltti ve olağanlaşma niyetine dair birtakım işaretler verdi. Lakin Türkiye’nin 2021’de başlayan siyaset deneyinin sona erip ermediği şimdi muhakkak değil.
Her şeyin Merkez Bankası’nın dünyada herkesin tam karşıtını yaptığı bir periyotta faiz oranlarını düşürmeye başlamasıyla başladığını savunan Kara, bu siyasetten kısa bir mühlet sonra enflasyonun denetimden çıktığını söyledi.
“2022 yılının ortalarında, resmi tüketici fiyat endeksi bir evvelki yıla nazaran %80’den fazla artmıştır. Bunun sonucunda gerçek faiz oranları, Türkiye’nin benzeri ekonomilerine kıyasla rekor seviyede negatif düzeylere gerilemiştir.”
Şaşırtıcı olmayan bir formda, bu para siyaseti deneyinin birinci tesiri enflasyon beklentilerindeki bariz bozulmaydı. Buna lirada keskin bir paha kaybı eşlik etti ve Türk para ünitesi Eylül 2021’den sonra dolar karşısında kıymetinin yüzde 70’ini kaybetti.
“Yetkililer, çok düşük siyaset faizinin ziyan verici tesirlerini telafi etmek emeliyle lirayı istikrara kavuşturmak için bir dizi tedbir almıştır.”
Kur rejimi, kısmen kamu bankaları aracılığıyla yabancı rezervlerin satışı ve kapsamlı kambiyo ve kredi denetimleri yoluyla ağır bir formda yönetilen döviz kurlarına geçti. Hükümet ayrıyeten, kamu bütçesi üzerindeki şartlı yükümlülükleri şişirme ve bankaların düzenleyici yükünü artırma değerine kur muhafazalı TL mevduat programı başlattı.
“Adil olmak gerekirse, yetkililer mali baskı siyasetleri sayesinde kurdaki bedel kaybını dizginleyebilmiş ve cumhurbaşkanlığı seçimlerine kadar olan periyotta gösterge faiz oranını düşük düzeyde tutabilmiştir.”
“Mayıs ayındaki seçimlerden bu yana atılan adımlar, ödemeler istikrarına bir reaksiyon olarak bir U dönüşüne işaret ediyor. Lakin büsbütün klâsik siyasete geri dönmek kolay olmayacak.”
Bu seyahat kısmen merkez bankasının siyaset faiz oranlarını olağanlaştırma isteği ve kabiliyetine bağlı olacaktır ki bu da son iki yılda bankalara dayatılan karmaşık düzenlemeler setinin çözülmesi için bir ön şarttır.
Aynı vakitte, siyaset faizleri siyasi olarak kısıtlı kalmaya devam ederse düzenleyici çerçevenin tam olarak normalleştirilmesinin yakın vadede mümkün olmayacağından bahseden Kaya,
Bunun sebebinin döviz kurunu ve yurtiçi finansal şartları düşük bir siyaset faiziyle denetim etmek için düzenleyicilerin mevcut kısıtlamaların birçoklarını uzun bir mühlet devam ettirme gerekliliği olduğunu söyledi.
“Merkez Bankası gösterge faiz oranını neredeyse iki katına çıkarmış olsa da bu, halkın enflasyon beklentilerindeki bozulmayı bilakis çevirmeye yetmeyecektir.”
Anketlere nazaran, halk şu anda yüzde 40’a yakın olan enflasyonun bir yıl içinde hala yüzde 30’un üzerinde olmasını bekliyor.
“Yetkililer faiz kararlarında yumuşak davranmayı tercih ettiklerini ortaya koymuşlardır ki bu da pratikte siyaset faizini beklentilerin çok altında tutmak manasına gelecektir.”
Ancak tedricilik lakin kurumların yüksek kredibiliteye sahip olması halinde tesirli olabilir. Bu noktada, Merkez Bankası’nın birinci atılımları, yetkililerin gelecek yıl yapılacak mahallî seçimler sonrasına kadar dezenflasyonun maliyetini ödemek istemediklerine dair bir sinyal olarak görülebilir.
“Enflasyon hala yüksektir ve uzun vadeli enflasyon beklentilerinin yerleşik hale gelmesini önlemek için kararlı bir biçimde düşürülmesi gerekmektedir.”
Yetkililer gerekli ayarlamaları artık geciktirerek daha sonra daha derin bir gerilemenin tohumlarını ekiyor olabilirler.
Elbette, kademeli yaklaşım kısa vadede daha yüksek büyüme sağlayabilir. Fakat bu, ileride ekonomik faaliyetlerde daha uzun vadeli bir yavaşlama değerine olabilir.
“Bugün yumuşak kalmak, gelecekte daha fazla para ünitesi zayıflığı ve hasebiyle daha fazla enflasyon manasına gelecektir ki bu da o vakit daha da yüksek faiz oranlarını gerektirecektir.”
Döviz kurundaki süratli geçişkenlik tesiri nedeniyle, Mayıs ayındaki seçimlerden bu yana liranın yüzde 30 zayıflaması, yıl sonuna kadar enflasyona yaklaşık yüzde 15 puan ekleyecek ve muhtemelen yıl sonunda resmi enflasyon oranını yüzde 50’nin üzerine çıkaracaktır.
“Bugün faiz oranlarının düşük tutulması gelecekte daha sıkı bir siyaset izlenmesini gerektirecektir. Tedricilik, yetkililerin umduğu kadar büyüme dostu olmayabilir.”
“Hükümet, döviz kurunu ve ekonomik büyümeyi desteklemek için Körfez ülkelerinden yeni direkt yatırım akışları çekebilecek olsa da, ülkenin makro-finansal kırılganlıklarını ele almadan bu cins finansman biçimleri uzun mühlet sürdürülemez.”
Ekonomide parasız öğlen yemeği yoktur. Türkiye son birkaç yılda kıymetli makro dengesizlikler biriktirmiştir ve eninde sonunda bu faturanın ödenmesi gerekmektedir.
Bu maliyeti en aza indirmek için şu anda muhtaçlık duyulan şey, kurumların kredibilitesinde süratli bir güzelleşme ile birlikte dezenflasyon ve mali konsolidasyona öncelik veren acil bir istikrar programıdır. Bunun için çok olmasa da daha önden yüklemeli bir mali sıkılaştırma, uygun seviyede bir mali ahenk ve liraya olan inancı tekrar tesis edecek iç tutarlılığı olan bir makroekonomik program gerekmektedir.
” Enflasyon ve ülkenin dış açığı da dahil olmak üzere mevcut makroekonomik dengesizliklerin temel nedeni, halkı ve şirketleri fiyatların istikrara kavuştuğu konusunda temin edecek bir çıpanın olmamasıdır.”
Enflasyon beklentilerini çıpalayan muteber bir makroekonomik program, muhtemel bir sakinliğin boyutunu hafifletecektir.
Bu birebir vakitte ülkenin mevcut verimsiz mali düzenlemelerinden daha yumuşak bir çıkışı da kolaylaştıracaktır. Emniyetli aktörler tarafından uygulanan uygun formüle edilmiş bir program çerçevesinde olağanlaşmanın maliyetinin çok yüksek olması gerekmez.
“Son işçi atamalarının siyaset yaklaşımında böylesine esaslı bir değişiklik getirip getirmeyeceği şimdi muhakkak değil. Yeni gelenlere ekonomiyi sürdürülebilir bir patikaya yönlendirmek için muhtaçlık duydukları özgürlük tanınacak mı?”
İlk adımlar gereğince ikna edici olmasa da, somut bir karar vermek için şimdi çok erken olabilir. Tahminen de bu basamakta yeni gelenlere kuşkuyla yaklaşmalı, temkinli olmalı ve olumlu sürprizler beklemeliyiz.