Merkez Bankası’nın ‘arka kapı’ döviz müdahaleleri ‘128 Milyar Dolar nerede?’ formunda bir siyasi söyleme dönüştüğünden bu yana tartışılıyor. Bir devir orta verilen müdahaleler, 2021 Aralık ayından bu yana da sürüyor. Hatta Mayıs 2023 seçimleri sürecinde rezervlerdeki erime o denli bir hal aldı ki tarihi taban düzeyler görüldü. Yeni iktisat idaresi bir yandan rasyonel olmaktan bahsediyor, bir yandan müdahale olmayacağını söylüyor, öbür yandan rezervlerdeki güçlenmeyi vurguluyor ancak en dış kulvardan müdahale de görülüyor. Hepsinin de bir açıklaması oluyor.
Merkez Bankası’nın kurdaki yükselişi dizginlemek hedefiyle kamu bankaları aracılığıyla piyasalara yaptığı döviz satışlarına “arka kapı” ya da “dolaylı müdahale” üzere isimler veriliyor.
Bunlar TCMB’nin rezervlerinden kamu bankalarının döviz satışlarıyla piyasada talebi karşılayarak yükselişi engellemesi mantığına dayandığını artık sokaktaki çocuklar da öğrendi. Kurdaki yükselişin sınırlanarak, TL’nin paha kaybını azaltmak ve enflasyona geçişkenliğin engellenmesi üzere gayeler taşıyan bu süreçte rezervlerdeki yük farklı, KKM’deki yük de farklı oluyor.
Önceki hafta, bayram tatilinin uzun olması, tatile girişte Londra TL swap faizleri, dolar/TL’de yükselişin hızlanması, faiz kararı, TCMB’den sadeleşme açıklaması üzere upuzun bir listemiz vardı.
Bloomberg ve Reuters bu satışın ayrıntılarını yansıtırken, bir “kulis” bilgisi de seçim sonrası iktisat konusunda bol bol yazan Abdulkadir Selvi’den geldi.
Öncelikle TCMB’nin net milletlerarası rezervlerinin bayram öncesi 23 Haziran haftasında 8,72 milyar dolarla tarihinin en büyük artışını kaydettiği görüldü.
Merkez Bankası’nın net rezervleri 9,2 milyar dolara yükselirken, altın dahil toplam rezervleri de 2022 Kasım ayından bu yana en keskin artışla 107,56 milyar dolara çıktı.
1 milyar dolarlık döviz satışında Reuters’ın ve Bloomberg’in kaynakları emelin kuru baskılamak değil “piyasada sağlıklı fiyat oluşumunu sağlamak ve oynaklığı azaltan bir likidite sağlama işlemi” olduğunu söyledi.
Kamunun satışlarının yüksek KKM dönüşlerinin karşılanmasını amaçladığı, günlük döviz piyasasındaki hareketin kura müdahale hedefi taşımadığı, kulis bilgileri de verildi.
KKM yükü ağır geldi.
Ekonomim’de Alaattin Aktaş da KKM yüküne dikkat çekmişti. Yılbaşından bu yana yaklaşık yüzde 40 yükselen dolar/TL, bu yükselişin yaklaşık yüzde 24,5’sini Haziran ayında yapmıştı. Bu da KKM dönüşlerinde aylık toplamda 166 milyar ila 192 milyar lira ortasında bir yük oluşturacaktı.
Döviz mevduatları da kurlardaki yükselişle toplamdaki yükünü artırmıştı.
Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın aktardığına göre, TL’de hızlanan bedel kaybıyla seçim sonrası dolar TL karşısında yaklaşık yüzde 30, Euro da yüzde 33 oranında yükselmiş, BDDK datalarına nazaran toplam mevduatlar içinde döviz mevduat hesaplarının oranı yüzde 42,6’ya ulaşmıştı.
Toplam mevduatın dolar kıymeti kurlardaki yükselişin tesiriyle 479,5 milyar dolar olurken, 16 Haziran haftasında döviz mevduat hesaplarının dolar karşılığı 204,3 milyar dolar oldu.
Burada TCMB’nin “Nakit Yabancı Para Durumu” da devreye giriyor. Prof. Dr. Şenol Babuşcu da bu grafiği paylaşarak son durumu gösterdi.
Seçim sonrası da bilhassa TCMB’nin yeni lideriyle birlikte iktisada yük vere Abdülkadir Selvi de Erkan’ın “Kuru baskılamak için döviz satışı yapılmayacak” telaffuzunu direkt aktarırken, “Zaten Merkez Bankası Lideri olduğu günden bu yana döviz satışı yaparak kuru baskılama yoluna gitmiyor” sözleri de ilgi çekti.
Bloomberg’in kamu bankalarının döviz satışına başladığı tarafındaki haberini Selvi, ‘Haber gerçek’ diyerek itiraf niteliğinde açıklayarak gereğini de yapmış oldu:
Ama kur düzeyine müdahale değil. Münasebeti şu, Kur Muhafazalı Mevduat dönüşleri nedeniyle piyasada oluşabilecek döviz likiditesini ziyadesiyle karşılamak için yapılan bir süreç. Emel çok farklı. Evvelce kuru baskılamak için rezerv satışları oluyordu, artık tam bilakis Kur Muhafazalı Mevduat’tan dönüşte oluşan döviz likiditesi gereksinimini karşılamak için yapılmış bir satış kelam konusu. Ve şeffaf, açık ve net bir biçimde direkt bankalara yapılmış bir satış. Sonuç prestijiyle Merkez Bankası piyasada oluşan döviz talebini de yönetmek durumunda.
Sosyal medyada da son rezerv artışı, KKM dönüşü,
Yeniden art kapı satışları, uzmanların gündemindeydi.
Rasyonelliğin sağlanmasındaki pürüzler,
Yapılanların rasyonel siyasetlerle çelişmesi üzere birçok sorgulama görülürken,
Şeffaflıkla ya da kulis bilgileriyle durum giderek netleşti.
Bloomberg’den düşen bilgilere nazaran, Merkez Bankası, KKM dönüşünde talep eden özel bankalara da direkt döviz temini imkanı sağlayacağı aktarıldı.