Bugünkü yazımda biraz beyin jimnastiği yapalım istiyorum. Beyin üzerinden. Dünyaca bilinen bir cinayet olayı üzerinden. Epey ikircikli bir durum anlatacağız ve yargıyı size bırakacağız.
Jane Austen’in ilham verici kelamlarında şöyle söyler: “Suçlar ve hatalılar… Beşerler ve şeytanlar… Çok da uzak değiller. Bellek kimi vakit öylesine kuvvetli, öylesine elverişli, öylesine uysal-kimi vakit da öylesine şaşkın ve öylesine zayıf-ve tekrar kimi vakit bir o kadar gaddar ve denetim ötesidir.”
Peki bu türlü midir? Mesela öldürmek üzere keskin ve alçak bir aksiyonun arkasında ne cins karmaşalar yatar?
Bir anekdot ile başlayıp oburu ile devam edeceğim:
İngiliz hükümeti tarafından, Arap halkını birleştirip, onları tertipli bir ordu yapma vazifesi verilen İngiliz subay Lawrence’ın başından geçen bir olaydır. İki Arap kabilesi ortasında kan davası çıkmıştır, biri cinayet işlemiştir, şayet bir cinayet daha olursa iki kabile ortasında bitmeyecek bir savaş başlayacaktır. Lawrence da kimseye çaktırmadan cinayeti işleyen adamı öldürür. (ki bu öldürdüğü adam, kendisinin çok büyük fedakarlıklar yapıp hayatını kurtardığı bir insandır.)
Lawrence vazifesini bitirdikten sonra, üssüne, kumandanına geri döner. Savaş subayı çok etkilemiştir. Kumandanı yanında ağlamaya başlar ve olayı anlatır, ‘bir insanı öldürdüm’ der. Kumandanı ise ‘savaşta bu türlü şeylerin olması normaldir’ gibilerinden avutmaya çalışırken. Lawrence döner ve ‘sorun o değil, öldürmek hoşuma gitti’ der.
Gerçek kötülük tarifi yapılmıştır, katil olmanın manası sorgulanmıştır lakin Lawrence hatalı değildir…
Buradan çabucak hareketle bir vakitler bir deniz piyadesi olan Amerikalı bir katil Charles Whitman’ın olayını anlatacağız.
“1966 Ağustosunun sıcak ve nemli birinci gününde, kendisini Austin’deki Teksas Üniversitesi kulesinin en üst katına götürecek olan asansöre bindi. Yirmi beş yaşındaki genç, daha sonra bir bavul dolusu silah ve cephaneyi de peşinden sürükleyerek üç kat merdiven çıktı ve müşahede alanına ulaştı. Burada evvel silahın dipçiğiyle müracaat görevlisini öldürdü, akabinde merdiven aralığından çıkmakta olan iki turist ailesine ateş açtı, en sonunda da aşağıdaki insanlara özensiz ateş etmeye başladı. Vurduğu birinci bayan gebeydi. Ona yardım etmek için koşanlar da Whitman’ın silahından nasibini aldı. Ve sonra da sokaktaki yayalar ve onları kurtarmaya gelen ambulans şoförleri…
Whitman, bir gece öncesinde daktilonun başına geçmiş ve bir intihar notu yazmıştı:
“Kendimi şu günlerde tam olarak anlayamıyorum. Aklı başında ve zeki bir genç olarak tanınmaktayım. Fakat son vakitlerde (ne vakit başladığını hatırlayamıyorum) birçok sıra dışı ve mantıksız fikrin kurbanı olmuş durumdayım.”
Saldırının haberi yayılırken Austin’deki bütün polis memurları da yerleşkeye yönlendirildi. Birkaç saat sonra üç memur ve süratle görevlendirilen bir vatandaş merdivenleri çıkmayı ve Whitman’ı müşahede alanında öldürmeyi başardı. Whitman hariç on üç kişi öldürülmüş, otuz üç kişi de yaralanmıştı.
Ertesi gün bütün manşetlerde Whitman’ın saldırısı vardı. Polis, ipucu bulmak için meskenine gittiğinde ise, tablonun göründüğünden de ağır olduğu ortaya çıktı: Whitman, taarruz gününün çok daha erken saatlerinde evvel annesini, akabinde da uykusunda bıçaklamak suretiyle karısını öldürmüştü. Bu birinci cinayetlerden sonra intihar notuna geri dönmüş ve bu sefer el yazısıyla devam etmişti:
“Karım Kathy’yi bu gece öldürmeye, fakat üzerinde çok uzun müddet düşündükten sonra karar verdim. … Onu çok seviyorum, ayrıyeten her erkeğin düşlediği cinsten, çok güzel bir eş de oldu bana.”
“Bunu yapmama neden olacak mantıklı hiçbir neden gelmiyor aklıma.”
…
Cinayetlerin yarattığı şokun yanında, daha kapalı, yeni bir sürpriz de vardı: Sapkınca davranışlarıyla sıradan ferdî hayatının üst üste binmişliği. Eski bir izci olan Whitman, deniz piyadesi olarak çalışmış, akabinde da banka memurluğu yapmıştı. Austin İzcileri 5. Küme izci başılığı için istekli de olan Whitman’ın çocukluğunda Stanford Binet zekâ testinden aldığı 138 puan ise, onu birinci yüzde 0,1’lik dilime yerleştirmişti. Bu nedenle Teksas Üniversitesi kulesinde ayrım gözetmeksizin gerçekleştirdiği kanlı taarruzun akabinde, herkes bir açıklama bekler olmuştu.
Aslına bakılırsa, Whitman’ın da beklediği buydu. İntihar notunda, beyninde bir şeylerin değişikliğe uğrayıp uğramadığını belirlemek üzere kendisine otopsi yapılması isteğinde bulunmuştu; zira kendisi de bundan kuşkulanmaktaydı. Ataktan birkaç ay evvel günlüğüne şöyle yazmıştı:
“Bir defasında bir hekimle iki saat kadar konuşup, ona çok güçlü biçimde hissettiğim şiddet hissinin altında ezildiğimi anlatmaya çalıştım. O seanstan sonra Doktor’u bir daha görmedim. O vakitten beri bu zihinsel çalkantıyla tek başıma gayret etmekteyim ve görünen o ki, hiçbir faydası yok.”
Whitman’ın cesedi morga götürüldü, kafatası kemik testeresiyle açıldı ve beyin çıkarıldı.
Otopsi incelemesini yapan tabip, beyinde bozuk para büyüklüğünde bir tümör buldu. Gliyoblastom ismi verilen bu tümör, talamus denilen yapının alt kısmından çıkıp hipotalamusa uzanıyor ve amigdala olarak bilinen üçüncü bir yapıyı sıkıştırıyordu. Amigdala, bilhassa de kaygı ve saldırganlık, merkezinde olmak üzere, his düzeneğinin düzenlenmesinden sorumludur. 1800’lerin sonlarına gelindiğinde, araştırmacılar amigdalanın hasar görmesiyle duygusal ve toplumsal rahatsızlıklar yaşandığını keşfetmişlerdi. 1930’lu yıllarda ise Heinrich Klüver ve Paul Bucy isimli biyologlar, amigdalası ziyan gören maymunlarda korkusuzluk, duygusal körelme ve çok reaksiyon üzere bir dizi belirti ortaya çıktığını gösterdiler. Amigdalası hasarlı dişi maymunların annelik davranışları bile bozuluyor, bu maymunlar sıklıkla yavrularını ihmal ediyor ya da onlara fizikî tacizde bulunuyorlardı. Sağlıklı insanlarda ise amigdalanın aktifliği, bilhassa ürkütücü yüzler gördüklerinde, endişeli anlar ya da toplumsal fobiler yaşadıklarında artar.
Sonuçta Whitman’ın kendisiyle ilgili sezgileri -beynindeki bir şeylerin davranışlarını değiştirdiği sahiden de son derece isabetliydi.
“Çok sevdiğim bu iki insanı da vahşice öldürmüş üzere göründüğümü iddia ediyorum. Ancak ben işi süratli ve tam biçimde yapmaya çalıştım sadece… Şayet hayat sigortası poliçem hâlâ geçerliyse lütfen borçlarımı ödeyin… geri kalanını da ismimi vermeden bir akıl sıhhati kuruluşuna bağışlayın.”
Bu cins trajediler, tahminen de araştırmalar sonucunda önlenebilir.
Whitman’daki değişimi fark eden öbürleri da vardı. Yakın arkadaşı Elaine Fuess “Tümüyle olağan göründüğünde bile, içindeki bir şeyleri denetlemeye çalıştığı izlenimini veriyordu” diye anlatmıştı. O “bir şeyler” tahminen Whitman’ın içindeki öfkeli, saldırgan zombi programlar topluluğuydu. Daha sakin ve akılcı olan taraflar, tepkisel, şiddete eğilimli taraflarla çabayı sürdürse de tümörle gelen hasar dengeyi o denli bozmuştu ki, savaş artık adil olmaktan çıkmıştı.
Peki, Whitman’da beyin tümörü bulunmuş olması, onun acımasız cinayetleriyle ilgili hislerinizi değiştiriyor mu?
Kendisi o gün ölmemiş olsaydı, onun için olağanda uygun göreceğiniz cezaya bir tesiri olur muydu?
Bu tümör, onu ne ölçüde “suçlu” bulduğunuzu etkiliyor mu?
Beyninde bir tümör geliştiği için davranışların denetimden çıkan kadersiz kişi, tahminen de siz olamaz mıydınız?
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
