Bebeklerde ve çocuklarda sık görülen kusma, bazen önemli hastalıklar hakkında fikir verebiliyor. Emsey Hospital’dan Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Abdullah Ceylan hastalıkların işareti olan kusmalarla gelişim sürecindeki normal kabul edilmesi gereken kusmaları ayırt etmenize yardımcı olacak ipuçları veriyor.
Kusma türleri nasıl ayırt edilebilir?
Anne ve babaların acil müdahale gerektiren kusmaları ayırt edebilmeli. Kusmaları birbirinden ayırt edemeyen ebeveynler için, bebeğin sıklıkla kustuğu ilk aylar oldukça zorlayıcı ve stresli geçebilir. Bu aylarda normal kusmaların yanında bir de hastalığa işaret eden ve müdahale edilmesi gereken kusmalar ortaya çıkabilir. Bebek kanlı kusuyorsa, kusmaya şiddetli bir karın ağrısı da eşlik ediyorsa, karnında şişkinlik varsa, yüksek ateş durumu söz konusuysa vakit kaybetmeden müdahale edilmelidir.
Kusmayı engellemek için ne yapılabilir?
Bebeği besledikten sonra hemen yatırmayıp, mümkün olduğunca dik tutmak kusmayı önemli ölçüde engelleyecektir. Bebeğin gereğinden fazla doyurulması kusmaya neden olacağından çok fazla beslememek gerekir; bunun yerine sık ama az beslemek çok daha sağlıklı olacaktır. Ağlarken emzirmek bebeğin hava yutmasına neden olacağından, kusmanın önüne geçmek için ağlaması dinmeden bebeği emzirmemek gerekir.
Bebek kusuyorsa, nelere dikkat etmek gerekir?
Bebekler beslenme esnasında ağızlarında kalan besini sonradan çıkartabilirler. Bu çıkartma kusma şeklinde değil de daha çok sızıntı şeklinde gerçekleşir. Sızıntı şeklinde gerçekleşen bu çıkarmalar bebek 1 yaşını doldurmadan kendiliğinden iyileşir. Normal bir kusmayı, hastalık işareti olan bir kusmadan ayıran en önemli faktörler; kusmanın şiddeti, zamanı ve miktarıdır. Yemek borusuyla mide arasında bulunan kapakçığın tam olarak gelişmediği yeni doğanlarda fazladan verilen besinler kusma yoluyla vücuttan atılırlar. Bu tip kusmalar bebeğin yaşı ilerledikçe ortadan kalkacaktır.
Fışkırarak kusma hastalık işareti olabilir mi?
Yeni doğan bebeklerde ilk 48 saat içerisinde görülen şiddetli kusmalar sindirim sistemiyle ilgili bir hastalığa işaret edebilir. Zorlanarak kusan bebeklerde mide bulantıları ve öğürtüler de görülebilir. Fışkırarak kusma genellikle zorlanarak kusmayla birlikte ortaya çıkar. Sindirim sistemi rahatsızlıklarının yanında mide darlığı da fışkırarak kusmaya neden olabilir.
Bebeklerde kusma reflü belirtisi olabilir mi?
Reflünün yetişkinlerde görülen bir hastalık olduğu sanılsa da aslında 1 yaşın altındaki çocuklarda da sıklıkla ortaya çıkabiliyor. Besinlerin mideye geçişini sağlayan kapakçığın tam olarak gelişmemiş olması ve bebeklerin yatar pozisyonda beslenmeleri reflü oluşumuna neden oluyor. Sağlıklı bebeklerde, besinlerin yemek borusundan geçişinden sonra geri dönmemeleri gerekir ancak reflü hastalığı besinlerin tekrar yemek borusuna dönmesine neden oluyor. Reflü çoğu zaman bir hastalık olarak kabul edilmez ve genellikle kusma dışında bir rahatsızlık da oluşturmaz. Anne sütüyle beslenen bebeklerde reflünün görülme olasılığı çok daha düşük. Bu nedenle bebek mümkün olduğunca anne sütüyle, sık ama az az beslenmeli. Biberonla besleme bebeğin hava yutmasına neden olarak reflüyü tetikleyebileceğinden tercih edilmemesi faydalı olur. Bebeğin katı gıdalarla beslenmeye başlaması ve dik oturması ile belirtiler ortadan kalkabilir. Bebeklerin birçoğu 1 yaşına geldiklerinde reflüyü atlatmış olurlar.
Doktor vermediği sürece bebeğe kusmasını engelleyici hiçbir ilaç verilmemeli. Önemli olan kusmanın nedenini ortadan kaldırmaktır. Şiddetli kusma durumlarında solunum yolu açık tutulmaya çalışılarak bebek doktora götürülmelidir.
Kusan bebekler hangi pozisyonda yatırılmalı?
Bazı ebeveynler, bebeğin kusmuğuyla boğulması korkusu yüzünden bebeklerini sırtüstü yatırmayabilir. Bu görüşe sahip anne babalar, bebeklerini yüzüstü yatırmayı tercih edebilir. Fakat bilinmelidir ki, sırtüstü yatış pozisyonunda bebeğin kusarak boğulması riski oldukça azdır ve yüzüstü yatış pozisyonunda ani bebek ölümleri sendromu riski çok daha yüksektir. Bebekler gün içerisinde dikkat ederek yüzüstü yatırılabilir, başları ve vücudu farklı yönlere çevrilebilir. Ancak uyku saatlerinde pozisyon olarak sırtüstü önerilir. Yetişkinlere oranla daha savunmasız olan bebekler; kusmuklarını, anne sütünü ya da suyu hızla yutabilir ve öksürerek geri itebilir. Bu nedenle anne babalar, bebeklerinin kusarak boğulmaları konusunda büyük endişe yaşayabilir. Bebeklerin ilk 3-4 aylık dönemlerinde, kusmuklarıyla boğulma riski olabilmektedir. Ancak bu risk, 3. aydan itibaren giderek azalır. Uzmanlar bu riski ilk 3 ayda en aza indirmek için, anne babalara bebeklerini sırtüstü ve yan pozisyonda yatırmalarını önerilir.