Yenidoğan bebekler, hassas yapıları ve bakım gereksinimleri nedeniyle ebeveynler için büyük bir sorumluluktur. Lakin, birden fazla vakit ebeveynlerin yanılgıya düştüğü kimi yanlış inanışlar vardır. Bu yanlış inanışlar, hem bebeklerin sıhhatini hem de ebeveynlerin psikolojisini olumsuz etkileyebilir. İşte yenidoğan bebeklerle ilgili en yaygın yanlış inanışlar ve gerçekler.
Orta Asya Şaman geleneklerinden türeyen “Kırkbasması” nedir?
Kırkbasması, Orta Asya Şaman geleneklerine dayanarak yeni doğan bebeği ve annesini birinci 40 gün boyunca korumak için uygulanır. Anne ve bebek daima nezaret altında tutulur, annenin üzerine kırmızı kurdele takılır ve odada nazar boncuğu, soğan, sarımsak bulundurulur. Yastık altına keskin aletler konulur. Bu uygulamaların annenin doğum sonrası depresyon belirtilerini önlemek için yapıldığı düşünülür. Bebeklerdeki sıhhat problemleri ise ekseriyetle albasması ile açıklanır.
Bazı yörelerde kız bebekler beş ezan, erkek bebekler üç ezan geçtikten sonra beslenir.
Bazı bölgelerde, kız çocuklarına beş, erkek çocuklarına üç ezan mühletince beslenme verilmez ki çocuklar cimri olmasın ve sabırlı yetişsin. Bu müddette bebekler yaklaşık 34 gün aç kalır. Fakat, annenin sütünün süratli gelmesi için bebeğin doğumdan sonraki birinci saatte emzirilmesi önerilir. Düşük doğum yükü üzere riskli durumlarda, emzirme gecikirse bebeklerin kan şekeri düşebilir ve havale geçirebilirler.
Bebek anne-baba kelamı dinlesin, ağız tadı ile yaşasın denilerek bal ve şekerli su verilmektedir.
Bebeklerin anne ve babalarının kelamını dinlemesi ve hoş bir ömür sürmesi için çoklukla şekerli su verilir. Şekerli su vermek, bebeklerin anne sütünü reddetme riskini artırır ve süt gelmesini geciktirir. Bebeklerin kolostrum alması enfeksiyonlara karşı müdafaa sağlar. Bu yüzden, şekerli su yerine anne sütü vermek daha sağlıklıdır.
İlk sütün bebeğe verilmeyip toprağa atılmasıyla sütün bol olacağına inanılır.
Yeni doğan bir bebeğin birinci beş günü alacağı kolostrum isimli süt, az ölçülü lakin besin kıymeti yüksektir ve bebeği hastalıklardan korur. Çok ilahlı dinlerde, bu birinci sütün toprağa dökülerek süt bolluğu sağlayacağına inanılır. Ancak kolostrum, bebeğin birinci aşısıdır ve hastalıklardan müdafaa sağlar.
Göbeğin kuruması için kahve ve reyhan üzere baharatlar sürülür.
Bebeklerin göbek bağının kurutulmasında baharat kullanımı enfeksiyon riskini artırabilir. Göbek bağı çeşitli yerlere konularak çocuğun gelecekteki özelliklerinin etkileneceği düşünülür. Kurutulan göbek bağı çoklukla gömülür ve bu yerin çocuğun gelecekteki mesleğini belirleyeceği varsayılır. Kız çocuklarının konutta daha çok vakit geçirmesi isteğiyle göbek bağı ekseriyetle sandığın altında saklanır.
Lohusa ve çocuğu kırk basmaması için birlikte yıkama adetidir.
Kırk çıkarma, lohusa ve yeni doğan bebeğin yıkanma ritüeli olup, konuttan çıkmamaları gereken 40 günlük süreyi kapsar. Kırkıncı gün, bir tas suya kırk adet taş, çiçek yahut para atılır ve bu su annenin ve bebeğin üzerine dökülür. Ritüel sonrası, uzun ömür ve zenginlik dileğiyle varlıklı akrabalar ziyaret edilir. Bebek, yüksek mevkilere ulaşması için yüksek bir yere konulur. Uğurlarken, sıhhat ve tatlı lisanlı olması için bebeğin boynuna un serpilir ve yanına yumurta ile şeker konulur.
Yenidoğan bebek tuzlu su ile yıkanır yahut tuzla ovulur.
Birçok kültürde, yeni doğan bir bebeği tuzla yıkamak yahut tuzla ovuşturmak, rahmet ve uğur getireceği düşünülen bir gelenektir. Kimi bölgelerde ise bu uygulamanın, çocuğun büyüdüğünde terlemesini engelleyeceği inancı karar sürer. Fakat, bebeklerin cildi son derece hassastır ve tuzun ciltte yanıklara sebep olabileceği unutulmamalıdır. Dahası, çok tuz kullanımı, sıvı kaybına ve kandaki tuz oranının yükselmesine, bu da beyin kanamasına yol açabileceğine dikkat çekmek gereklidir.
Yenidoğanın bacakları ve kolları düzgün, uzunluğu uzun olsun diye birçok yörede kundak uygulanır.
Kundaklama, bebeklerin beden yapısını düzgünleştirmek için kimi bölgelerde kullanılır lakin sıcak hava ve çok sıkı kundaklama, bebeklerde sıhhat problemlerine yol açabilir. Yeniden de, kundaklama bebeklerin uyku mühletini uzatır, prematür bebeklerin gelişimini dayanaklar ve çok ağlama durumlarını azaltır. Soğuk hava şartlarında beden sıcaklığını korur ve ani beşik mevti riskini düşürür. Bebeğin kollarının sıkıca sarıldığı, bacaklarının özgür bırakıldığı ve sıkı olmayan bir kundaklama sistemi, bebeği sakinleştirebilir.
Kırsal kesimde bebek beşik içine doldurulmuş ısıtılmış toprağa yatırılır, böylelikle soğuktan korunur.
Bebekleri ısıtılmış toprakla doldurulmuş bir beşikte yatırmak, kırsal bölgelerde soğuktan korunma prosedürü olarak kullanılır. Lakin, toprağın tetanoz mikroplarını barındırma riski vardır ve bu, bilhassa göbek bölgesinden kana karışarak bebeklerde tetanoza neden olabilir. Bu uygulamanın bebeklerin sıhhatine olumsız tesirleri olabilir.
Sarı örtü örtülerek sarılığın önleneceği inancı vardır.
Yenidoğanlarda sık rastlanan sarılık, bazen önemli durumlar nedeniyle acil tedavi gerektirebilir. Lakin ekseriyetle fizyolojik sarılık olarak bilinen ve birinci iki haftada birçok bebekte görülen bir durumdur. Sarılık belirtisi gösteren bir bebek kesinlikle tabip denetiminden geçmelidir, zira tedavi gecikirse kalıcı beyin hasarı riski vardır.
Kötü gözlerden korunmak gayesi ile nazar boncuğu kullanılmaktadır.
Nazar boncuğu, İslamiyet öncesi Türk kültürünün bir modülüdür. Göz, insanın dünyayı algılama biçimini belirleyen bir pencere olarak görülür ve her türlü niyetin birinci kaynağıdır. Bu sebeple, nazar boncuğu, berbat niyetli bakışlardan korunmak için kullanılır. Bebeklere çoklukla omuzlarına çengelli iğne ile nazar boncuğu takılır. Bebekler nazar boncuğunu yutabilir ya da soluk borusuna kaçabilir. Bu durumlar, nazar boncuğunun kullanımıyla ilgili potansiyel riskleri ortaya koyar.