Türkiye’nin Doğu kapısında bir kent Kars. Günümüzde kozmopolit ve mistik yapısıyla dikkat çekmeye; romanlara, kıssalara, sinemalara mevzu olmaya devam ediyor. Kars’ın tarihinden gelen zenginlikleri ise başlı başına dikkat cazip. 1878-1917 ortasında 39 sene Rus İmparatorluğu hakimiyetinde kalan Kars, Bolşevik İhtilali sonrası Rus birliklerinin çekilmesiyle tekrar topraklarımıza katıldı. Lakin Ruslar, Kars’ta kaldıkları 39 sene içinde kentte çok sayıda eser bıraktı. Sizler için Kars’taki Rus tesirinin ve mimarisinin izini sürdük. Tarihte bir seyahate hazırsanız başlayalım…
Altta gördüğünüz fotoğraf bir Rus kentinden değil. Ülkemizin güzide bir kenti olan Kars’tan. Rus mimarisinin izlerine ve detaylarına rastladığınız bu stil yapılara Kars’ta sıklıkla denk geliyorsunuz.
Osmanlı İmaparatorluğu, bugünkü Kars, Ardahan ve Erzurum’un bir kısmını kapsayan bölgeyi, 1878’de Rus İmparatorluğu’na bırakmak zorunda kaldı. Bölgeye büyük kıymet veren Rusya, ‘Kars Oblastı’ ismiyle bir bölge kurdu. Kars’ın yerli halkının yanı sıra, Rus topraklarından çok sayıda yerleşimci de Kars bölgesine göç ederek burada yaşamaya başladı.
Yollar, tüneller, binalar yapan Ruslar; Kars’tan hiç ayrılmayacaklarını düşünerek yatırımlarını sürdürdüler.
1917’de Rusya’da Bolşevik İhtilali olmasının akabinde, işgal ettikleri bölgelerden çekilmeye başlayan Rus birlikleri, bu tarihte Kars ve etrafını terk etti. Kazım Karabekir Paşa liderliğindeki Türk birlikleri bölgeyi yine kontrole aldı. Lakin Rusların Kars sevdası burada bitmeyecekti…
İkinci Dünya Savaşı sonrası Kars ve etrafını Türkiye’den talep eden Rusya, bu bahse ait Türkiye’ye iki kez nota verdi.
Böyle bir teklifi kabul etmesi mümkün olmayan Türkiye ise, Rus tehdidine karşı Batı Kampına yakınlaşmaya başladı. ABD’nin başını çektiğini Atlantik cephesinin bastırması ile Rusya, Kars ısrarından vazgeçti. Lakin bu süreç, Rusların Kars’a verdikleri kıymeti gösteren dikkat cazibeli bir gelişme olarak akıllardaki yerini aldı.
Günümüzde Türkiye’nin 81 vilayetinden birisi olan Kars, Rusya hakimiyetinde geçirdiği yılların izlerini hala üstünde taşıyor.
Şehirdeki Rus mimarisi, Rus imali eserler kendinizi Moskova’da hissetmenizi sağlayabilir. Yöre halkı da bu durumun turistik getirilerinden şad olmalı ki, Rusya’yı anımsatan isimler verilen cafe, lokanta ve barlar kentte bugün bile dikkat çekiyor.
Rusların Kars’ta bıraktığı izler binalardan ibaret değil. Rus topraklarından gelip Kars’a yerleştirilen beşerler da Kars’ın bir kesimi oldular.
Malakanlar olarak bilinen bu halk, Rusya tarafından Kars’a yerleştirildiler. Burada bilhassa değirmencilik işiyle uğraşarak geçimlerini sağladılar. 1917’de Ruslar kenti terk etse de, Malakanlar Kars’ta kalmaya devam etti. 1923’te Cumhuriyet kurulunca, Türkiye’nin yurttaşları olarak ömürlerini sürdürdüler. Lakin kendilerine mahsus ömürleri ve inançları olduğu için, vakitle Kars’taki nüfusları azaldı. Büyük bir kısmı Avrupa ve ABD’ye göç ettiler. Buna karşın Kars’ta hala Malakanların izlerine ve tesirlerine rastlamak mümkün. Merhum oyuncumuz Tarık Akan, ‘Deli Meczup Olma’ isimli sinemada, ailesini kaybetmiş Malakan bir adamı canlandırmıştı.
Kars sokaklarını gezerken, kendinizi tarihin içinde bir tünelde hissediyorsunuz. Yüzlerce yıldır gelip geçen medeniyetlerin izlerine kentte bugün dahi rastlıyorsunuz.