‘Televizyon olmadığı için pencereden bulut seyretmeye başladım.
Oradaki yayın çok güzel, haberleri daha sağlam, gelip geçen bir iki uçak dışında pek reklam almıyorlar ve asıl kıymetlisi akşamları gök gürültülü sürpriz programlar var. Sinemalar ekseriyetle kırlangıçların hayatı üzerine ve tahminen biraz monoton, fakat epey realist.’ demiş vaktinde Ulus Baker. Ne de hoş demiş…
14 Temmuz 1960 yılında doğan Baker’in çok yakında 63. doğum yıl dönümü. Fikirlerini, ideolojisini ve en değerlisi de kendisini anlamaya çalışmak için ne de hoş bir gün…
1. Ulus Sedat Baker, 14 Temmuz 1960 tarihinde Leningrad’da dünyaya geldi.
Kıbrıslı bir Türk olan Baker; sosyolog, filozof, eleştirmen, muharrir, mütercim ve öğretim üyesi olarak entelektüel manada dolu dolu bir hayat sürdü.
2. Babası Sedat Baker bir psikiyatr, annesi Pembe Marmara ise bir şairdi.
Ulus’un hayatta takip edeceği yol daha en baştan aşikardı. Okumak, düşünmek ve üretmek ile geçen hayatında, sanata ve ideolojiye dair çarpıcı işlere imza attı.
3. ODTÜ Sosyoloji Kısmı’nı bitirdi ve mesleğini de birebir doğrultuda şekillendirdi.
4. Yaptığı Deleuze çevirileri ile 20. Yüzyıl kıta ideolojisini Türkiye’ye taşıdı Ulus Baker.
“Neden, diye sormuştu Deleuze; her aşk, her yaşantı, her olay bizi yaralıyor, paramparça ediyor? Neden bütün olaylar daima bir salgın, savaş, yaralanma ya da mevt çeşidinden?” Hiçbir vakit olayla eşitlenemiyoruz, diyordu Deleuze -hep ya çok erkeniz ya da çok geç kalıyoruz; ya çok sabırsızız ya çok pasif, ya çok ilerideyiz ya erişemeyecek derece uzakta. Ya şu: “Bana çok zayıf, kırılgan gelen hayatım, kayıp gidiyor elimden;’ ya da bu: “Hayata karşı zayıf olan ben kendimim, beni altüst eden, benimle hiçbir alakası olmayan biricik şeylerini ortalığa döküp saçan hayat.”
5. Spinoza’yı tahminen de en yeterli o anladı.
‘Ölüm konusundaki en farklı felsefi tavrı Spinoza’da buluyoruz; canlı bireyin özünün değil varoluşunun sonlanışı olarak mevt onun için bir hiçtir ve onun şuuruna hiç bir kavram sunamaz. Diğer bir deyişle bir hiçlik olan mevti düşünmek bir hiçten ibarettir.’
6. Ve bu yüzden de Spinozacı olmaktan gurur duydu.
7. ODTÜ, İstanbul Bilgi Üniversitesi ve Özgür Üniversite’de Sinema tarihi ve Sosyoloji dersleri verdi.
Öğrencileri onu çok sevdi ve derslerde gördükleri üzere, Ulus Baker onlarca farklı hususta derin bilgiye sahip gerçek bir entelektüeldi. Rus sineması üzerine yaptığı çalışmalar bilhassa ilgi çekiyordu.
8. Dziga Vertov üzerine yaptığı sinema tenkitleri, bugün Avrupa’da birçok sinema okulunda okutulmaktadır.
9. Verdiği dersler adeta bir hazine üzere… Onun derslerini dinlerseniz, kendinizi felsefi huzurun kucaklarında bulacaksınız.
10. Politik teori, medya ve sinema teorisi bahislerinde çalıştı.
Teknolojinin sanatı direkt doğruya etkilediği, dünya siyaset sahnesinde radikal değişimlerin yaşandığı ve ‘kitlelerin uyuşturucusu’nın güzelce yaygınlaştığı bir devirde yaşamıştı Ulus Baker. Hasebiyle, düşününde tüm bunlara ışık tuttu ve bakış açıları önerdi.
11. Birikim, Toplum ve Bilim, Virgül, Sosyalizm ve Toplumsal Çabalar Ansiklopedisi’nde yazılar yazdı.
Düşünen bir beyefendisinin getirdiği doğal bir refleks olarak yazdığı yazılar, birçok değerli mecmuada yayınlandı ve entelektüel hayatın bir modülü oldu.
12. “Siyasal Alanın Oluşumu Üzerine Bir Deneme”
Yazdığı kitaplardan birisi olan ‘Siyasal Alanın Oluşumu Üzerine Bir Deneme’ ile değişmekte olan siyasal dinamiklere felsefi bir açıdan yaklaştı.
13. Filozofu susturan bir çağda yaşadı Ulus Baker.
‘Derrida “şiddetin söylenemeyen şey” olduğunu bir defa yazdıktan sonra niçin konuşsundu ki? Şiddet sahiden söylenemeyen şeydir zira ona bir şeyi anlatmaktan umudu artık kestiğiniz anda başvurursunuz…’
14. “Kanaatlerden İmajlara, Hisler Sosyolojisine Doğru”
”Hegel denen adamın makus sonsuz denilen mefhumu vardı. Ne demek bu? Makûs sonsuz, daima bir eklenme yoluyla oluşan sonsuzluktu. Sonu yok. Daima artı bir artı bir, ekliyorsun. Bu eklenmiş sonsuzluk seni ulaştırmıyor. Hiçbir yere ulaştırmayan bir sonsuzluk. Edimsel değil, aktüel değil, varoluşsal değil. Salt matematiksel bir sonsuzluk. Lakin bu türlü bir sonsuzluğun makro dünyada varolduğunu sandıkları periyotta buhrana girenler oldu. Pascal üzere sözgelimi…”
15. “Aşındırma Denemeleri”
Bu kitabı okuyanlar, çalışanlar; Ulus Baker’in, Seyahat Parkı Hareketlerini ne derece görmek isteyeceğini kestirim edebilirler.
16. “Kimlik Siyasetleri Devrine Girdik” isimli yazısı ile, devrin alt-kimlik/üst-kimlik tartışmalarına ideolojinin gözüyle baktı.
17. “Dolaylı Eylem”
‘Ben hayli Spinoza okudum… Onun siyaset ideolojisi (ya da ideolojisinin siyasi bir karaktere büründüğü yerler) dehşete, umuda ve güvenlik hissine dayalı rejimlerin makus ve istikrarsız rejimler olduğunu anlatır… Salt dehşete dayalı bir rejim (tiranlık, diktatörlük, despotizm, mutlak totaliterlik) yıkıma açıktır… Tek desteği kendisini alaşağı edecek nüfusunu da kırıp geçirmiş olmasıdır… Cehennemi bir döngü yani… Ancak umuda dayalı bir rejim de düzgün değildir – zira uyarılan umutların gerçekleşmeyeceği bal üzere apaçık hale gelecektir… Bu yüzden ödp dahil solun ‘ütopyalarımızı tekrar uyandıralım’ üzere teşebbüsüne daima karşı oldum… Ayrıyeten umut bir tasa içerir -uzakta tutulan bir sıkıntı ve pekala mukadderdir ki uzakta tutulan bu hal ergeç çıkagelecektir…’
18. Sovyetler Birliği’nde aldığı müzik eğitiminden ötürü müzik ve müzik tarihine çok hakimdi.
Her çeşidinin bütün teknik bilgisine, ehil kavrayışından dolayı de dünya müziğinin bütün art planına, sosyolojik oluşumuna, ideolojisine ait harika bir birikime ve anlatım gücüne sahiptir.
Özellikle de Çingene Müziği konusunda yetkindir. O, klasik müzik ve bütün devirlerin müziğiyle Roman müziği ortasındaki bağı, Türkiye’de en yeterli kuran değil, tınıları, kelamları ve bütün ispatlarıyla kuran kişi olma özelliğini taşır.
19. Kapitalizmin değiştirdiği kabuğu en uygun gözlemleyenlerden birisi oldu.
‘Kapitalizmin geldiği kademede güçlü iktisat denen şey, ulusal üretime bağlı değil artık, ulusal tüketime bağlı. Ne kadar büyük bir tüketici pazarı oluşturursanız, o kadar büyük iktisat olarak addediliyorsunuz.’ (Hayvan Mecmuası, Sayı 38)
20. Tabiat ile insan ortasına set çeken çağdaş toplumu sarkastik bir telaffuzla eleştirmeyi çok düzgün başarmıştı Ulus Baker.
21. Türkiye düşün tarihine damgasını burmuş olan bu deha, 12 Temmuz 2007 tarihinde böbrek ve kalp yetmezliğinden hayata gözlerini yumdu.
Ondan geriye niyetleri, çağdaş toplumun işleyiş düzeneklerine karşı gerçekleştirilebilecek aksiyonlar ve devrimci bir ruh kaldı.
22. Onun kanılarını tartışmak ve tahminen de daha ileri taşımak için gerçekleştiriler “Ulus Baker Okumaları”ndan bir kesit;
23. Körotonomedya topluluğu Baker ismine “Ulus Baker Buluşması” düzenleyerek onun anısını yaşatmaya çalışıyor.
Körotonomedya topluluğu tarafından; 2008 yılında 11 – 14 Temmuz tarihleri ortasında, Ankara’da ‘Ulus Baker buluşması’ isimli bir konferans düzenlenmişti ve Baker’in fikirleri yeni kuşaklara aktarılmıştı.
24. “Hüzün geriye kalandır. Biraz blues dinleyin benim için…” demişti şimdi mevtle yüzleşmeden evvel.
Ulus Baker Bonusu: Kay my dear – Ronnie Earl and the Broadcasters
