Antik çağlar düşündüğünüzden çok daha demokratikti. Birinci demokratik uygarlıklardan birisi olan Atinalıların ve Romalıların hayli demokratik oylama teknikleri vardı. Gelin bir arada keşfedelim.
Kaynak: https://www.history.com/news/ancient-…
Tarih boyunca, insanlık daima daha adil ve eşit bir toplum arayışı içinde oldu.
Bu arayış, vakit zaman çeşitli biçimlerde ortaya çıktı ve en dikkat cazibeli örneklerinden biri, Antik Yunan ve Roma periyotlarında yaşandı. Bu iki medeniyet, demokrasi, özgürlük ve adaletin birinci temellerini attı.
Böylece günümüz demokrasi anlayışının da temelini atmış oldular.
Tarihin bu eski periyotlarında, Atinalılar ve Romalılar aracılığıyla demokrasi, eşitlik ve adalet unsurları orijinal bir mana kazandı ve toplumların idareye faal iştirakini sağlayan birinci sistemler ortaya çıktı.
Antik Yunan ve Roma’nın demokratik uygulamaları ve prensipleri, bugün demokratik bedellerin ve uygulamaların anlaşılmasında ve geliştirilmesinde hala kıymetli bir rol oynamaktadır.
Antik dünyanın bu uygulamları, demokrasi ve halkın idaresine iştiraki konusunda tartışmalara müsaade vermiş bedelli ve güçlü bir kaynaktır. Bu, hem politik bilimlerde hem de genel olarak toplumda, demokrasinin ne olduğu ve nasıl geliştiği konusunda daha fazla anlayış ve farkındalık sağlar.
Peki, bu antik uygarlıklardaki demokrasi anlayışı günümüzdeki demokrasi anlayışı ile ne kadar benzeriydi?
Aslında iki çağ ortasındaki farkı görünce demokrasi fikrinin geçmiş çağlardan bügüne kadar değişimini, benzerlik ve farklılıklarını daha uygun anlayacaksınız.
1. Temsilciler bir makine yardımı ile rastgele seçilirdi.
Atina’da çok fazla seçim olmazdı zira demokrasinin seçim ile yüdüğünü düşünmüyorlardı. Bunun yerine halkın temsilcilerinin seçimi için daha farklı bir yaklaşımları vardı. Atina’da 10 farklı kabile bulunurdu ve bu kabilelerin her biri temsilcileri olması için 50 kişi sunardı. Bu 50 bireye birer token verir ve bu tokenler antik bir makinadan geçirilerek rastgele temsilciler seçilmiş olurdu.
2. Atina’da tüm yasalar ve davalar, her erkek vatandaşın kelam sahibi olduğu devasa bir demokratik yapı olan Meclis (ekklēsia) tarafından verilirdi
Atina’nın 30 bin ila 60 binlik popülasyonundan yaklaşık 6 bini nizamlı olarak Meclis toplantılarına katılırdı. Meclis, Pnyx isimli bir zirvenin üzerindeki amfitiyatroda toplanırdı ve bu amfitiyatro yaklaşık 6 bin ila 16 bin kişiyi bulundurabiliyordu.
3. Meclisin günlük gündemi 500 Kurulu tarafından belirlendi, lakin akabinde tüm hususlar ve hükümet siyasetleri oylamaya sunulurdu.
Bu oylama süreci el kaldırılarak yapılırdı ve dokuz “başkan” (proedroi) tarafından gözetlenirdi. Atinalılar, hile karıştırılması ihtimalinden kaçınmak için de çok dikkatliydi. Örneğin dokuz lider, meclis toplanmadan çabucak evvel sabah rastgele seçilirdi.
4. Meclis, kanunların çıkarılmasına ek olarak, Atina’daki tüm ceza ve hukuk davalarında da tesirliydi.
Atina heyetleri 200 ila 5 bin şahıstan oluşuyordu ve heyet üyelerinden biri rastgele yargıç olarak seçilirdi. Fakat yargıç karar vermek için değil, kurallara ve prosedürlere uyulduğundan emin olmak için vardı. Diğer oylama cinsleri halka açık yapılırken, Atinalı heyetler oylarını taşlar ile yapardı ve böylelikle kimin ne çeşit bir oy verdiği bilinemezdi.
5. Atina’da bir kişi mecliste bulunmak için kâfi değil yahut fazla tanınan hale geldiyse dışarı sürülürdü.
Eğer bir kişi fazla güç sahibi olmuşsa yahut yetersiz ise 10 yıl boyunca özel bir “dışlanma” (ostraka) seçimiyle sürgüne gönderilebilirdi. Ostraka eski Yunanca’da çömlek modülü manasına gelen bir sözdür. Bu sözün kullanılmasının sebebi meclis üyelerine bir çanak modülü verilerek sürgün edilmesini istedikleri kişinin ismini yazmaları gerekmesiydi.
Eğer en az 6 bin kişi birisinin ismini yazarsa o kişi 10 yıl boyunca sürgün edilirdi.
Örneğin Themistokles isimli bir kişi sürgün edilmiş ve bu süreçte ölmüştü. Themistokles’in siyasi düşmanlarının ismini yüzlerce ile binlerce çömlek modülüne evvelden kazıdıklarına ve bunları okuma yazma bilmeyen Meclis üyelerine dağıttıklarına dair ispatlar da var.
6. Sparta da ise kalabalığın sesi dinlenerek karar verilirdi.
Sparta demokrasik bir toplum olmasa da demokrasiden özenlenmiş modülleri vardı. Sparta’nın en yüksek idare organlarından biri olan Yaşlılar Kurulu (gerousia), iki Spartalı hükümdardan ve tamamı 60 yaşın üzerinde şahıslardan seçilmiş 28 kişilik kuruldan oluşuyordu.
Spartalılar bu kurulun üyelerini seçmek için insanların yansılarını ölçerdi.
Her üye büyük bir toplanma odasına yürür ve kalabalığın önünde dururdu. İnsanların bağırma ve tezahüratlarına nazaran gerideki heyet notlar alır ve kurula katılacak bireyleri belirlerdi.
7. Roma ise seçimlerinde zenginlere öncelik verirdi.
Romalılar da demokratik sayılabilecek bir sisteme sahipti fakat seçmenler sınıfa ayrılır ve bu da zenginlere avantaj sağlardı.
Romalıların üç meclisi vardı. Birincisine ise Asırlık Meclis ismi verilen bu meclis Konsoloslar, Praetorlar ve Sansürler de dahil olmak üzere Roma’daki en yüksek makamları seçerdi ve savaş ilan etmekten de sorumluydu.
Asırlık Meclis’de oylama en güçlü sınıfla başlardı ve 193 kişinin içerisinde çoğunluğa ulaşılır ulaşılmaz oy sayımı dururdu.
Bu nedenle, tüm zenginler bir tasarının geçmesini yahut muhakkak bir Konsülün seçilmesini istediklerinde bir arada oy kullanabilir ve alt sınıflara karşı avantaj sahibi olurdu.
8. Kabile Meclisi ve Pleb Kurulu olarak isimlendirilen öbür iki Roma meclisinde ise oy kullanma nizamı kura ile belirlenirdi.
Hem Atina hem de Roma’daki ‘kabileler’ kana yahut etnik kökene değil, yaşadıkları coğrafik bölgeye dayanıyordu. Bu açıdan antik Romalıların oylama sistemi Amerika’nın sahip olduğu nizama benziyordu.
9. Oylama sürecini düzeltmeleri gerektiğini fark eden Romalılar antik oy pusulaları oluşturdu.
Yöntemlerine hile karıştırmanın epey kolay olduğunu fark eden Romalılar, olasıkları en aza düşürmek için antik oy pusulaları oluşturdu. Beşerler oy vermek için tahta bir tabletin üzerine oylarını müellif ve oy kutusuna atardı. Bu sistemin günümüzde hala kullanılmaya devam edildiğini düşünürsek hayli başarılı olsa gerek.