Arşimet, antik Yunan’da değerli bilimsel katkılarda bulunan bir matematikçi ve mühendisti. Arşimet’in aynası efsanesi, düşman gemilerini yakabileceği tez edilen bir aynayı anlatır. Buyurun, bu efsaneyi tarih ve bilim açısından bir arada inceleyelim! 👇
Kaynak: https://historyofyesterday.com/archim…
M.Ö. 3. yüzyılda Siraküza’da yaşayan Arşimet; mühendis, filozof, matematikçi, fizikçi ve astronomdu.
On beşinci yüzyılda, Leonardo da Vinci, Arşimet’e atfedilen bir buharlı topun taslağını çizmiştir. Ayrıyeten tabip Galen, Roma gemilerine karşı kullanılan bir aygıttan bahsetmiştir. Pekala, bunun Arşimet ile ilişkisi ne?
Arşimet, çeşitli ülkesine karşı yapılan atakları gördükçe kimi savunma düzenekleri tasarlamıştır.
Bu düzeneklerden biri de, Arşimet’in vefatından sonra belli bilim insanlarının yazılarında bahsettiği ‘Arşimet Aynası’dır. Efsanelere nazaran Arşimet, ayna yahut cilalı metal yüzey olduğu iddia edilen objeleri kullanarak güneş ışığını ağırlaştırmış ve Roma gemilerini yakmıştır.
Bu ağırlaştırılmış ışık, ağır bir ısı yaratmış ve bu da düşman gemilerini tutuşturarak Roma kuvvetlerini tesirli bir biçimde püskürtmüştür. Kıssanın detayları vakit içinde süslenmiş olsa da, Arşimet’in yaratıcılığını ve kentini savunmaya olan bağlılığını vurgulamaktadır.
Ancak bu kıssayı destekleyen tarihi deliller azdır. Bu anlatılar, olaylardan yüzyıllar sonra yazılmış olup güvenilirlikleri konusunda tartıma yaratmaktadır. Romalı muharrir Samosata’lı Lucian ve Bizanslı alım Tralles’li Anthemius bu anlatının kaynaklarıdır.
“Arşimet’in aynası”, optik unsurlar ve ışığı odaklama yeteneği üzerine heyetidir.
Aynalar ve cilalı yüzeyler, güneş ışığını yansıtarak daha ağır bir ışık demetine neden olabilir. Yanma cam tesiri, yüksek sıcaklıklar oluşturur. Bu uygulama tarih boyunca çeşitli uygarlıklar tarafından bilinmiştir. Kavisli aynaların yahut merceklerin kullanılması Arşimet’e has olmasa da bu olay ekseriyetle onunla ilişkilendirilir.
Uzmanlar, antik denizcilerin aynadan çıkan yangını kolay kolay söndürebileceğini belirtiyor.
Buna karşın tarihi kaynaklarda Yunan ateşi, antik savaş gemileri için büyük bir tehdit olarak anlatılır. Bu bilinmeyen kimyasal karışım su altında yanar. Bu kimyasal karışım, M.S. 330’dan sonra Bizans İmparatorluğu tarafından sıklıkla kullanılmıştır.
Ayrıca Yunan mühendis Joannis Stakas ve tarihçi Evanghelos Stamatis’in araştırmaları, parabolik aynaların ahşap gemileri ateşe verebileceğini ortaya koydu.
Bu deney, 2005’te MIT araştırmacıları tarafından da tekrarlandı. Fakat aynaların hareket eden gemilerde yanma odak noktasını koruyup koruyamayacağı konusundaki belirsizlikler hala sürmektedir.
Aynalarla güneş ışığını odaklayıp ağır ısı yaratma teorisi, askeri kullanım bakımından pratik olup olmadığı tartışılır.
Gerçek dünyada bu formülü tesirli bir formda uygulamak sıkıntı olabilir. Yani atmosfer şartları ve gemi hareketleri üzere faktörler, Arşimet’in aynasının bir silah olarak kullanılabilirliğini zorlaştırır.
Arşimet’in aynası efsanesi pek çok kişinin hayal gücünü ele geçirmiş olsa da, gerçeği kurgudan ayırmak çok kıymetlidir.
Siraküza kuşatması sırasında bu aletin sahiden kullanıldığını destekleyen tarihi ispatlar sonludur. Üstte da belirttiğimiz üzere, öykü vakit içerisinde süslenerek tanınan mitolojinin bir kesimi haline gelmiş olabilir.
Bununla birlikte, “Arşimet’in Aynası”nın kıymeti gerçek varlığında değil, Arşimet’in parlak bir bilim insanı ve mühendis olarak tanınmasında yatmaktadır. Arşimet, matematik, fizik ve mühendislik alanlarında çığır açan katkılarda bulunmuş ve bilim dünyasında kalıcı bir tesir bırakmıştır.
Hidrostatik, kaldıraçlar ve pi sayısının hesaplanması üzerine yaptığı çalışmalar, ayna efsanesinden çok daha değerlidir. Sonuç olarak, Arşimet’in ayna efsanesi tarih boyunca devam etmiş olsa da, gerçek tarihi doğruluğu belirsizliğini korumaktadır. Bu tıp öykülere eleştirel bir zihniyetle yaklaşmak ve doğrulanmış tarihi anlatılara güvenmek değerlidir.
Aynanın gerçek kullanımı ne olursa olsun, Arşimet’in bilim ve matematiğe katkıları, bilim insanları ve akademisyen kuşaklara ilham vermeye ve onları etkilemeye devam etmektedir.
Arşimet’in aynası efsanesi, antik Yunan matematikçi ve mühendisin yaratıcılığını ve dehasını vurgulayan büyüleyici bir öyküdür. Bu türlü bir aygıtın gerçek kullanımı belirsizliğini korurken, Arşimet ile ilişkilendirilmesi onun öncü bir düşünür olarak ününün bir ispatıdır. Gerçeği kurgudan ayırarak, Arşimet’in bilim ve matematiğe yaptığı ve bugün dünyayı kavrayışımızı şekillendirmeye devam eden değerli katkıları takdir edebiliriz.
