Ateşten Gömlek, 1922 yılında yayımlanan ve Kurtuluş Savaşı yıllarını anlatan birinci romandır. Üzerinden 100 yıl geçmiş olmasına karşın hala okurların okuma listelerinde yer alan Ateşten Gömlek, tarihimize ışık tutan nadide yapıtlardan birisidir. Peki Ateşten Gömlek konusu nedir, muharriri ve karakterleri kimdir?
Gelin Ateşten Gömlek kitabını inceleyelim…
Ateşten Gömlek Konusu Nedir?
Ateşten Gömlek, Kurtuluş Savaşı yıllarını mevzu edinen bir romandır. Romanın baş karakteri Ayşe, İzmir işgalinde kocasını ve çocuğunu kaybeder. İstanbul’a, ağabeyinin arkadaşı Peyami’nin yanına gelir. Ayşe ve Peyami, Anadolu’ya geçerek Kuvay-i Milliye’ye hizmet etmeye karar verirler.
İhsan, Peyami ve Ayşe Anadolu’ya sarfiyat. Ayşe, Eskişehir’de hemşire olarak misyon alır. Peyami ise çevirici olarak çalışmaya başlar. Ayşe’nin hoşluğu ise hem Peyami’yi hem de İhsan’ı tesirler.
İhsan, Ayşe’ye evlenme teklif eder. Peyami ise hislerini hiçbir vakit Ayşe’ye açamaz. Ayşe, İhsan’a yanıtını lakin İzmir alındıktan sonra verebileceğini söyler. ‘Ateşten Gömlek’ olarak isimlendirilen bu aşk, hem İhsan’a hem de Piyami’ye büyük bir kaygı olacaktır.
Kitabın sonunda İhsan ve Ayşe cephede savaşırken ölürler. Peyami ise savaş gazisi olmuştur. Peyami, Kurtuluş Savaşı anılarını yazmaya başlar. Ancak Peyami de girdiği ameliyattan sağ çıkamaz.
Ateşten Gömlek Karakterleri Kimlerdir?
Ayşe: Romanın baş karakteridir. İzmir işgalinde kocasını ve çocuklarını kaybeder. Ailesini kaybeden Ayşe, birinci olarak akrabası Peyami’nin yanına, oradan da Ulusal Çaba’ya dayanak vermek için Anadolu’ya masraf. Ayşe, büyük bir aşkın ortasında kalacaktır. Kurtuluş Savaşı’nın kahraman bayan karakterlerinden birisidir.
Cemal: Ayşe’nin ağabeyidir. Ulusal Gayret’in kıymetli subaylarından birisidir.
Peyami: Ayşe’nin ağabeyi Cemal’in arkadaşıdır. İstanbul’da yaşar. Ulusal Çaba’ya dayanak vermek için savaşa giden bir subaydır. Vakitle Ayşe’ye aşık olur. Ancak hislerini Ayşe’ye açamaz. Ulusal Gayret sırasında başına bir kurşun alır. Gazi olur, ameliyata girer. Ancak ameliyattan sağ çıkmaz.
İhsan: Peyami’nin arkadaşıdır. Üç arkadaş birlikte Anadolu’ya masraf. Lakin İhsan da vakitle Ayşe’ye aşık our. Ayşe’ye evlilik teklif eder ancak bir yanıt alamaz.
Kezban: Ailesi İzmir’de, Yunanlılar tarafından öldürülen genç bir kızdır. İhsan’a âşıktır ve onu takip ederek Ulusal Mücadele’ye katılır.
Mehmet Çavuş: Kezban’a âşıktır. Kezban için Kuvayi Milliye’ye katılır. Ama Kezban, İhsan’a aşık olduğu için kabul etmez.
Ateşten Gömlek, Halide Edip Adıvar tarafından 1922 yılında yazılmıştır. Adıvar, Mustafa Kemal Atatürk’ün şahsen yanında bulunmuş bir isimdir.
Halide Edip Adıvar, Kurtuluş Savaşı’nda Atatürk’ün şahsen yanında yer almış ve olaylara birinci elden tanıklık etmiştir. Savaş yıllarında kaleme aldığı bu eser, 1922 yılında yayımlanmıştır. Bu özelliği ile o yılları anlatan birinci roman olma özelliğine de sahiptir.
Ateşten Gömlek’de Kurtuluş Savaşı’nda yaşanan olaylar, birinci olarak Müttefik Devletlerin işgali, daha sonra Anadolu’da başlayan Kuvva-yi Millliye süreci ve nizamlı orduya geçiş basamakları, sırasıyla okuyucuya aktarılmıştır. Uygun bir gözlemci olan Adıvar, Anadolu’nun halini tüm gerçekliğiyle yansıtmayı başarmıştır.
Ateşten Gömlek romanı, Peyami’nin hatıra defterine yazdıklarından aktarılmıştır. Bir subay olan Peyami, tıpkı vakitte Ayşe’ye aşık olmuştur. Bu sayede romanda kahramanların iç dünyasına da ayna tutulur.
Ateşten Gömlek, Muhsin Ertuğrul tarafından ise beyaz perdeye uyarlanmıştır.
Ateşten Gömlek sinemasının senaristliğini ve direktörlüğünü Muhsin Ertuğrul yapmıştır. Ateşten Gömlek isminin ortaya çıkış öyküsü ise farklı bir edebiyatçımıza dayanır:
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, temelinde Ateşten Gömlek ismini kendi yapıtı için düşünmüştür. Adıvar ise bu isimden çok etkilenmiştir. Üstelik Anadolu’da sürülen hayata çok uygun bir isim olduğunu düşünür. Bu istekle Yakup Kadri Karaosmanoğlu’ndan müsaade istemek üzere bir mektup muharrir.
Ateşten Gömlek romanı da bu mektupla başlamaktır.