Harvard Üniversitesi Fizik Kısmı’nda doktora çalışmasını tamamlama kademesine gelen 26 yaşındaki Furkan Öztürk, 4 milyar yıl önce ömrün nasıl başladığına dair gizemlerden birini ortaya çıkardı. Öztürk’ün bu keşfi bilim dünyasında büyük ses getirdi. Büyük keşfi öven Nobel ödüllü bilim insanı Jack Szostak, keşfi ‘çığır açıcı’ olarak tanımladı.
Genç Türk fizikçinin çalışması, itibarlı akademik yayın organlarında ‘çığır açıcı keşif’ biçiminde duyurulmaya başlanırken, keşfin Dünya’da hayatın nasıl başladığına ve uzayda yaşama kadar birçok gizeme ışık tutması bekleniyor.
Fransız kimyager Louis Pasteur, 1848’de hayat için gerekli olan kimi moleküllerin, tıpkı sol ve sağ ellerde olduğu üzere birbirinin “ayna imajı formlarında” bulunmasına ait “homokiralite” kavramını ortaya atmış lakin bu özelliğin kökeni, 175 yıldır yapılan çalışmalara karşın anlaşılamamıştı.
Science Advances mecmuasında makaleleri yayımlanan başyazar Öztürk ve grubu, keşifle manyetik mineraller üzerinde RNA öncüsü molekülleri kristalize ederek RNA’nın yapıtaşlarını sadece sağa yahut sola gerçek kıvrılan bir sarmal halinde elde etmeyi başardı.
Nobel ödüllü biyokimyacı Jack Szostak, Öztürk ve grubunun çalışmasını, ‘Bu sahiden çığır açıcı bir keşif. Homokiralite, hayatın başlayabilmesi için olmazsa olmazlardan ve bu yeni keşif bu soruna çok mantıklı bir tahlil sunuyor.’ biçiminde yorumladı.
Genç Türk bilim beşerinin ömrün kökeni üzerine yaptığı deneyler ile tabiat bilimleri alanında hala cevaplanması gereken 125 sorudan birinin de yanıtlanmış olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor.
Bilkent Fen Fakültesi Fizik Kısmı mezunu ve Harvard Üniversitesi Fizik Kısmında doktora programını tamamlama etabına gelen Furkan Öztürk, soruları yanıtladı.
Doktorasının birinci iki yılında farklı bir bahis üzerine çalıştığını lakin sonrasında doktora konusunu ve danışmanını değiştirdiğini anlatan Öztürk, yaklaşık 2,5 yıldır hayatın başlangıcı üzerine çalışmalar yürüttüğünü lisana getirdi.
Dünya’da hayatın nasıl ortaya çıktığının ve birinci canlı hücrelerin nasıl oluştuğunun bilimin yanıt aradığı en büyük gizemlerin başında geldiğine işaret eden Öztürk, ‘Yaklaşık 4 milyar yıl evvel, Güneş sistemi ve Dünyamız oluştuktan kabaca 500 milyon sene sonra, Dünya’da ömrün birinci izlerini görmeye başlıyoruz. Pekala, ömür nasıl ortaya çıktı, hangi kimyasal ve fizikî süreçler hayatı tetiklemiş olabilir? Doktora çalışmamda bu sorulara açıklık getirebilecek deneysel çalışmalar yaptım.’ diye konuştu.
En itibarlı bilim mecmualarından Science’da çıkan bir haberde ‘çığır açıcı keşif’ başlığıyla duyurulan bir dizi makalenin birinci muharriri Türk fizikçi Furkan Öztürk, ‘Araştırmam, hayatın kökenine dair değerli, lakin karanlıkta kalmış bir sorun üzerine. Bu sorunun ismi homokiralite yani ömrü oluşturan moleküllerin sağ yahut sol elli olma durumu, bildiğimiz haliyle ömrün bir özelliği.’ dedi.
Homokiralitenin hayatın kökeni araştırmalarında karanlıkta kalmış büyük bir sorun olduğuna işaret eden Öztürk, Science mecmuasının 2005’te yayımladığı bir sayıda bu sorunu tabiat bilimlerinin en büyük 125 sorunu ortasında gösterdiğini aktardı.
Öztürk, yaptıkları deneylerle homokiraliteye yol açan fizikî etkileşimin ne olabileceğini gösterdiklerini belirterek, şöyle devam etti:
‘Bizim aradığımız şey, kiral simetriyi, yani ayna simetrisini, kırabilecek fizikî bir etkileşimdi. Çalışmalarımız ortaya koydu ki tabiatta çokça bulunan manyetik mineraller yani bir manada doğal mıknatıs özelliği gösteren taşlar, bu simetrinin kırılmasına yol açabilir. Yaptığımız deneyler, manyetik yüzeylerin kiral moleküller ile çok güçlü bir halde etkileştiğini ve manyetizmanın homokiraliteye yol açmış olabileceğini gösteriyor. ‘Yaşamın kökeni’ sorunu adeta bir bulmaca üzere, elde ettiğimiz sonuçlar bu büyük bulmacanın kıymetli bir kısmının tahliline yönelik önemli bir adım. Surda bir gedik açtık, devamının da geleceğine inanıyorum. Bu keşifle hayatın başlangıcına dair bilmediğimiz çok değerli bir gizeme ışık tuttuk. Hayatın nasıl ortaya çıktığı tabiattaki en büyük gizemlerden bir tanesi. Bu sorunu bir yapboz üzere düşünün. Bu yapbozun kesimlerinin nerelere oturacağını tam olarak bilemiyoruz. Zira 4 milyar yıl öncesine dair elimizde çok fazla direkt delil yok. Biz aslında yaptığımız çalışmayla hayatın başlangıcına dair çok büyük bir parçayı yerine koymuş olduk. Etrafında şekillenecek öteki bilgilerin ne olacağını şimdi bilmiyoruz. Lakin eminim ki bu keşif, diğer sorulara karşılık bulmamızı da sağlayacak ve hayatın kökenine dair farklı ipuçları verecek. Tahminen de diğer gezegenlerdeki muhtemel ömür formları ile ilgili bilgiler verecek. Yani biz şayet Dünya’da ömrün nasıl oluştuğunu tam olarak anlarsak, o vakit hangi şartlar altında hayatın ortaya çıkabileceğine dair de daha fazla bilgiye sahip olacağız. Bu bilgiler bizi Dünya dışında hayatı ararken yönlendirebilir. Yani Dünya’daki ömrü anlamak, Dünya dışında öteki bir ömür formu keşfetmemize de yardımcı olabilir. Bunu kesin olarak söylemek olağan ki güç fakat bu mümkün.’
“DNA’nın bulunmasından sonra yaşama dair en büyük keşif sizinki mi” sorusuna Öztürk, “Bunu ben söyleyemem. Onu bilim insanları takdir edecektir. Bu biçim şeyleri söyleyebilmek için daha çok erken. Lakin hayatın başlangıcı araştırmalarındaki en büyük sorunlardan biri olarak düşünülüyordu bu bahis. Bunu rahatlıkla söyleyebilirim.” sözünü kullandı.
Furkan Öztürk, Harvard ve pek çok üniversiteden akademisyenin kendisini arayarak tebrik ettiğini, yakın vakitte buluşu üzerine bir belgeselin de çekildiğini ve çalışmasının Nature, Science ve öbür bilimsel kanallarla bilim dünyasında duyurulmaya devam edildiğini söyledi.
Öztürk, Harvard’da yaptığı bir konuşmayı, şu anda Türkiye’deki biyoloji kitaplarında da yer alan ve DNA’nın nasıl kopyalandığını keşfeden 93 yaşındaki ünlü moleküler biyolog Matthew Meselson’un takip ettiğini ve ‘İyi ki 93 yaşına kadar yaşamışım. Sonunda bu sorunun de tahlilini görmüş oldum.’ halinde bir yorum yaptığını aktardı.
