Analoji, iki yahut daha fazla şeyin birtakım açılardan birbiriyle uyuşması durumunda muhtemelen başkalarında de tıpkı fikirde olacakları biçiminde bir uyuşma durumu olarak açıklanabilir. Daha kolay bir sözle analoji, benzeşim, benzeşme üzere manalara gelir ve bazı objelerin birbirine benzeyen özelliklerinden yola çıkarak özelden özele izlenen yoldur. Benzeşme yahut analoji, iki farklı şey ortasındaki benzerliğe dayanır. Bu iki şeyden biri hakkında bir karara varıldığında bu karar, benzetilen başka şey için de geçerlidir.
Bu içeriğimizde analoji hakkında merak edilen bilgilere ulaşabilirsiniz.
Analoji Nedir?
Analoji, iki yahut daha fazla şeyin kimi açılardan birbiriyle uyuşması durumunda muhtemelen başkalarında de birebir özelliğe sahip olacakları halinde bir çıkarım yapmaktır. Bu terim, TDK Sözlük’te ‘Benzeşim’ biçiminde tanımlanır.
Analojide, iki farklı şeyin benzerliğinden hareket etme kelam bahsidir. Bu kademede, birinci için lisana getirilen kararlar, başkası için de mevcuttur. Yani, bir şeyden hareketle, başkası için de çıkarım yapılır.
Analojide benzetmenin muhakeme edilmesine dayalı bir akıl yürütme vardır. Analoji ile kimi objelerin birbirine benzeyen özelliklerinden yola çıkılır ve daha sonra özelden özele bir akıl yürütme ile farklı bir sonuca ulaşılır.
Analoji, astronomi, antropoloji, psikoloji üzere daha çok benzetmeler yolu ile sonuca gitmenin gerektiği bilim kollarında sık kullanılır. Bir sorun çözme, sonuca ulaşma formülü olan analojide ulaşılan sonuç müşahede ve deneylerle kanıtlanmadığı sürece ihtimaller seviyesinde kalır.
Analoji yapılırken benzerliğin uymayan tarafının belirtilmesi gereklidir. Analojide iki şey ortasında benzerlik kurulurken bu iki şeyden birisinin doğruluğundan başkasının de hakikat olabileceği sonucunu çıkarmak vardır. Analojide öncül ve sonuç ortasında mecburî bir alaka yoktur. Yalnızca birinci önerme, ikinci önermeyi desteklemelidir.
Analoji Örnekleri
Analoji ile yapılan akıl yürütme için kimi örnekler şu halde verilebilir:
Dünya kendi ekseni etrafında döner ve Dünya’da gece ve gündüz oluşur. Mars da kendi ekseni etrafında döner. O hâlde Mars’ta da gece ve gündüz oluşur.
Bu analojide iki durum ortasındaki benzerlik alakası ile yeni bir sonuca ulaşılmıştır. Burada benzerlik, iki gezegenin de etrafında dönmesi; sonuç ise ikisinde de gece ve gündüzün oluşmasıdır.
Brokoli yeşil bir sebzedir ve sıhhate faydalıdır. Ispanak yeşil bir sebzedir. O hâlde ıspanak da sıhhate faydalıdır.
Burada da ıspanağın da tıpkı brokoli üzere yeşil bir zerzevat olmasından ötürü onun üzere sıhhate faydalı olacağı tabir edilmiştir.