Fransız sanatçı Gustave Moreau’nun yapıtları daha çok mitoloji ve din ile ilgili temaları içerir. Jüpiter ve Semele, Gustave Moreau’nun en kıymetli yapıtlarından biridir. Pekala Moreau neden çağdaş sanatı icat eden kişi olarak gösteriliyor? Eseleri ile hangi ünlü isimleri etkilemiş? Hepsini içeriğimizde bulabilirsiniz.
Kaynak: https://twitter.com/culturaltutor/sta…
Bu gördüğünüz ‘Jüpiter ve Semele’, 1895 yılında Fransız ressam Gustave Moreau tarafından yapılmış olan en kıymetli yapıtlardan biri.
Şimdi baktığınızda tahminen size ‘modern’ görünmeyebilir lakin Moreau’nun bu yapıtı, Picasso’dan Matisse’e ve Dalí’ye kadar bütün sanatkarları tesiri altına almayı başaran bir eser.
Şimdi ayrıntılıca, Gustave Moreau’nun çağdaş sanatı nasıl icat ettiğine bakalım isterseniz…
Sürrealizmden Kübizme ve Soyut Sanata çağdaş sanat birinci olarak nasıl ve neden ortaya çıktı merak ediyor musunuz?
Elbette bunun tek bir sebebi yok.
Teknolojinin (özellikle fotoğraf sanatının) gelişmesi çağdaş sanatı başlatan tesirlerden yalnızca biri…
Birinci Dünya Savaşı’nın tesirleri ya da sosyo-kültürel değişimlerin tesirini de yok sayamayız…
Tüm bunların ötesinde, bir kişinin, günümüzde çağdaş sanat dediğimiz şey üzerinde muazzam bir tesiri olmuştur. O isim de iddia edeceğiniz üzere Gustave Moreau idi.
Théodore Chassériau ve Eugène Delacroix üzere romantik sanatkarlardan etkilenen Gustave Moreau (1826-1898), çağdaş sanatın doğuşunda en tesirli isimlerden biri.
Moreau, Delacroix ve Chassériau’nun kaldığı yerden devam etti ve bilim ve rasyonaliteye karşı romantik reaksiyonlarını sonuna kadar sürdürdü.
Moreau hisleri, düşleri, mitolojiyi ve mistisizmi kucakladı.
Tarz açısından da Moreau çok sıra dışıydı.
Bouguereau üzere neoklasik üslubu ya da Courbet üzere natüralizmi benimsemedi.
Bunların yerine Moreau büsbütün kendine ilişkin bir tarz yarattı.
Klasik, İncil ve tarihi temalara olan ilgisini sürdürdü ve genel olarak “gerçekçi” bir formda fotoğraf yapmaya devam etti.
Ancak Moreau için değerli olan his ve maneviyattı.
Tarihten, İncil’den yahut Greko-Romen mitolojisinden tanıdık sahneler çizerken bunu daha evvel hiç resmedilmemiş hallerde yaptı.
Zengin renklerin, düş üzere ortamın ve mistik atmosferin İncil’den büsbütün farklı olduğu 1876 üretimi Bebek Musa üzere.
Moreau bu biçimde Sembolizm’in habercisi oldu.
Sembolizm, 19. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa’yı kasıp kavuran (resim, müzik ve edebiyatta) sanatsal bir hareketti.
‘Resmi’ bir Sembolistler kümesi vardı, lakin bu geniş, kıtasal bir hareketti.
Sembolizm akımında gördüğümüz her şey diğer bir şeyin simgesi, bir his ya da fikrin imasıdır.
Sembolizm, makul bir biçimden çok bir zihniyet tarafından tanımlanır.
Moreau, Sembolizm’den evvel geldi, fakat onun için Sembolist ressam demek tahminen çok da yanlış olmayacaktır.
Çünkü Sembolistler üzere o da fotoğrafa, teknolojiye, endüstrileşmeye, bilime ve sanatkarın değişen rolüne, anlaşılması güç, son derece ferdî sanatlar yaratarak karşılık veriyor üzereydi.
Moreau’nun biçimi daha evvel görülmemiş, büsbütün yeni bir şeydi.
Muhteşem renklerin ve bilinmeyen sembolizmin gizemli bir görsel zevk yarattığı son fotoğraflarından biri olan Galatea’yı buna örnek verebiliriz.
Moreau’nun sanatına yozlaşmış denilmesinin nedenini de aslında basitçe görebiliriz.
Bu fotoğrafta her şeyin fazlaca parladığını görüyoruz. Beşerler Moreau’nun neden bu türlü yaptığına mana veremiyor.
Moreau’nun fotoğraflarını anlamak zordur ve bunu da aslında kasıtlı olarak bu türlü yaptığını söyleyebiliriz.
Burada, boyayla söz edilen şey saf, efsanevi bir ‘duygu’ dur.
Moreau’ya nazaran renk, doku ve desen, neyi tasvir etmek için kullanıyor olursa olsun, kendi isimlerine konuşmak için kâfi güce sahipti.
Böyle bir inanç, elbette, daha sonra sırf renk, desen ve dokuya başvuran birçok çağdaş sanatçı için çok kıymetli olmuştur.
Moreau bir seferinde sanat ideolojisini şöyle açıklamıştı: “Ne dokunduğuma ne de gördüğüme inanırım. Ben asıl görmediklerime ve hissettiklerime inanırım.”
Sembolizmin kalbi budur; gördüğümüz şey, öbür bir şeyin hayal gibisi bir yorumudur.
Moreau için neden çağdaş sanatın habercisi dendiğini artık daha güzel anlayabiliriz. Moreau’nun çalışmaları ustalıkla soyuttur ve anlaşılması da hayli zordur.
1878 tarihli Deianira yapıtında aslında gördüğümüz Deianira değil, burada mitoloji bir maskedir.
Moreau için bu varlıklı renkler, aşılmaz bir ruhsal duyguya bir göndermeydi.
Moreau, halk ve eleştirmenler nezdinde büyük ölçüde başarılı oldu ve hatta Paris sanat salonlarında birçok ödül kazandı.
Ancak 1849’da Akademi’den ayrılmış. Yıllar geçtikçe de ‘tuhaf’ olarak anılmaya başlamıştır.
1891’de yaşlı Moreau, Paris’teki École des Beaux-Arts’a profesör olarak atandı.
Böylece akademinin en tanınan öğretmenlerinden biri olduğunu da kanıtlamış oldu.
Peki Moreau’nun öğrencileri ortasında kimler vardı?
Öğrencilerinden en ünlüsü, tüm çağdaş sanatın en kıymetli ve tesirli figürlerinden biri olmaya devam edecek olan Henri Matisse idi.
Bu öğrenciler Moreau’ya fotoğraflarından çok sanata yaklaşımı ve öğretim sistemleri nedeniyle adeta tapıyorlardı.
Görünüşleri sizi aldatmasın. Moreau’nun sanatı ile Henri Matisse’in ünlü ‘Salyangoz’u ortasında sandığımızdan çok daha fazla ortak nokta var.
Matisse’nin üstte sağda gördüğünüz kesilip yapıştırılmış kağıt üzerine guaj çalışılarak yapılmış olan ‘Salyangoz‘ isimli yapıtına baktığınızda tahminen de Moreau’nun sanatı ile bağdaştıramıyorsunuz…
Ancak, Moreau’nun açık fikirliliği, özgünlüğü, soyutlama, his, renk ve deney sevgisinin, yabanî bir yaratıcılık ortamını beslediği çok açık.
Moreau ile çağdaş sanat ortasındaki temas, 1898’deki vefatından sonra daha da netleşti.
Moreau çok üretken bir sanatçıydı, 15.000 kadar eser üretti (büyük fotoğraflarından kolay eskizlerine kadar) ve vasiyetinde hepsini (eviyle birlikte) halkına miras bıraktı.
Kişisel koleksiyonunda daha evvel görülmemiş yüzlerce eskiz ve fotoğraf vardı, bunların birçok neredeyse büsbütün soyut renk ve form deneyleriydi.
Görünüşe nazaran Moreau kendi iç seyahatini özel olarak tamamlamıştı. Sembolizmin mantıksal sonucu buydu.
Sürrealist hareketin resmi kurucusu André Breton’ın telaffuzuna nazaran Moreau, Sürrealizmi de direkt etkiledi.
Nedenini görmek de son derece kolay aslında.
Moreau’nun çalışmalarını tanımlayan imaların tuhaf, hayal üzere dünyasının Kolu ve arkadaşlarıyla pek çok ortak yanı var.
Moreau’nun öğrencilerinden biri bir kezinde şunu söylemişti: “İsyan ateşi yakıldı: Tüm asiler Gustave Moreau’nun kalkanı altında toplandı.”
Ve bu aslında çok da doğruydu…
