Bitlis Eren Üniversitesi (BEÜ) Sosyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Adem Palabıyık, “Biz, işgalin ne olduğunu 15 Temmuz sürecinde öğrendik. Afganistan 20 yıl ABD, 20 yıl SSCB tarafından işgal edildi. Bu manada Afganistan’a bir baht verilmelidir” dedi.
BEÜ Sosyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Adem Palabıyık, Taliban’ın Afganistan’da idaresi ele geçirmesi konusunda değerlendirmelerde bulundu. Palabıyık, “Biz, işgalin ne olduğunu 15 Temmuz sürecinde öğrendik. Afganistan 20 yıl ABD, 20 yıl SSCB tarafından işgal edildi. Bu manada Afganistan’a bir talih verilmelidir. Değişememe kavramı Taliban üzerinden kutsallaştırılmamalıdır, zira her yapının değişebilme ve tercih hakkı vardır. Lübnan Hizbullah’ı üzere toplumsal devlet yahut toplum anlayışına evirilebilir ve Afganistan’daki laikler ile lakin bu biçimde ortak hayat kurabilir. Laiklik ve Müslümanlık olgularını en âlâ yöneten ülke Türkiye olduğu için, ülkemizin bölgede sürece liderlik etmesi koşuldur ve ABD’nin sömürge siyasetleri sebebiyle PYD Taliban’a, Suriye Afganistan’a dönüşmemeli” dedi.
İslamofobi ve Şeriat tartışmalarına da değinen Doç. Dr. Adem Palabıyık, “Afganistan ve Taliban tartışmaları üzerinden ülkemizde yapılmaya çalışılan Şeriat ve İslamofobi tartışmaları giderek anlamsızlaşmaktadır. Ne Türkiye bir şeriat devletidir ne de İslamofobi tartışmalarının merkezinde yer almaktadır. Ayrıyeten Afganistan’ın, İran üzere İslam devleti mi olacağı yoksa öbür bir üniter yapıya mı bölüneceği şimdilik soru işaretlerini korumaktadır lakin süreç nasıl işlerse işlesin Türkiye’nin bölgesel sıkıntılarda gücünü hissettirmesi kaçınılmazdır. Zira ülkemizin Afganistan’daki başarısı bize PYD/YPG konusunda sonucu getirecektir. Türkiye, şayet ABD’nin oluşturduğu kaosu ortadan kaldırır ve otonom bir yapı olsa dahi Taliban’ı dönüştürebilirse (siyasal bağlamda) hem dünya barışına değerli bir katkı sağlayacak hem de ABD’ye meydan okumasını güçlendirebilecektir. Zira Türkiye artık dünyanın iki kutuplu ya da tek kutuplu olmadığının farkındadır ve dünyanın rastgele bir yerinde, otonom bir yapının Taliban üzere günün birinde hakimiyet kurabileceğini ve de kutup denilen devletlerin hiçbir şey yapamayacağını bilecek kadar postmodern siyasete de hakimdir. İkinci sıkıntı ise Afganistan içinde ileriye yönelik oluşabilecek yeni tehlikelerde Türkiye’nin tesiri kıymetli oranda yatıştırıcı olabilir. Zira Afgan toplumunda son birkaç yılda çeşitli oranda laik kesim oluşmuştur ve bölge niteliğinde laik ülke olarak ayakta kalabilecek tek güçlü ülke Türkiye’dir. Laik devlet idaresi ile dindar kesim ortasındaki süreci yönetebilen tek ülke de Türkiye’dir, bu sebepten Afganistan’ın, Türkiye’ye değerli oranda muhtaçlığı mevcuttur. Lakin Türkiye Afganistan’ın geçiş sürecinde katkı sağlayabilir ve sosyolojik bağı yine inşa edebilir. Son ve kıymetli hususlardan biri de elbette göç sıkıntısıdır, zira ülkemiz hem Irak hem de Suriye olaylarında sorunun fakat yerinde çözülebileceğini ve çözülmesi gerektiğinin zorunluluğunu farketmiştir. Ülke içi kaos bitmeden ve Afganistan terör ihraç eden bir devlet pozisyonuna gelmeden, Türkiye’nin alana müdahil olması ve geçmiş imparatorluk geleneğini kullanması bu bağlamda önemlidir” diye konuştu.
Doç. Dr. Palabıyık, “Değişememe kavramı Taliban üzerinden kutsallaştırılmamalıdır, zira her yapının değişebilme ve tercih hakkı vardır. Lübnan Hizbullah’ı üzere toplumsal devlet yahut toplum anlayışına evirilebilir ve Afganistan’daki laikler ile lakin bu halde ortak hayat kurabilir. Laiklik ve Müslümanlık olgularını en âlâ yöneten ülke Türkiye olduğu için, ülkemizin bölgede sürece liderlik etmesi kuraldır. ABD’nin otonom yapılarla bölgeyi istikrarsızlaştırmaya devam edecek. Türkiye’nin ise buna müsaade vermemesi ve otonom yapılarla şahsen diyaloğa geçmesi siyaset sosyolojisi açısından zaruridir. Siyaset biliminde başlayacak itimat ilgilerinde, bu bağlantıyı birinci başlatan yapı çoklukla en karlı çıkan devlet olmuştur. Her devlet yahut otonom yapı ile diyalog geliştirebilen Türkiye’nin; Rusya, Çin ve öteki devletlerden evvel diyalog kurması mecburidir. Afganistan’da ne işimiz var diyenlerin vaktinde Irak’a gidemediğimiz için neler yaşadığımızı bir daha düşünmeleri yararlı olacaktır. Şayet bugün Suriye sonumuzda bir PKK terör devleti yoksa bunun sebebi de tekrar erken müdahale biçimi ve tekniğidir. Unutulmamalıdır ki ülkemiz, global devletlerin alanlarına müdahale etmektedir ve oyunu bozmaktadır. Bugün hem Suriye hem de Afganistan’da yaşanan gelişmelerde lakin bu biçimde okunabilir. Bu alanlarda gayret etmek kolay değildir lakin Türkiye de hayli deneyimli bir ülkedir ve bu deneyim, ülkemize Suriye’de de kazandıracaktır” dedi.
“ABD’nin sömürge siyasetleri sebebiyle PYD Taliban’a, Suriye Afganistan’a dönüşmemeli”
Palabıyık, “Taliban’ın öteki İslami hareketlerden farklı bir metodoloji izleyerek bugünlere gelmesi ile ABD’nin Afganistan’dan çekilmesi birbiri ile yakından ilgilidir zira ABD, Taliban’ı siyasal manada dönüştürememiş ve Afganistan sömürüsü bittikten sonra da bu sevdadan vazgeçmiştir. Lakin tıpkı ABD, ülkemize karşı terör örgütüne dönüştürmeyi becerebildiği PYD/YPG’yi uzun mühlet kullanacak ve otonom olarak kalmasına müsaade verecek görünmektedir. Elbette bunu yaparken de Suriye’nin kuzeyinin istikrarsız kalmasını sağlayacak ve kendisini rehber olarak sunmaktan vazgeçmeyecektir. Son damla petrol kalana kadar YPG, ABD için kıymetli bir vekalet ortağı olacak ve günü geldiği vakit onu da kaos ortamı içinde bırakarak, o toprakları terk edecektir. İşte bu sebepten Türkiye asla fakat asla Suriye’nin kuzeyinin ABD’nin yeni Afganistan’ı olmasına müsaade etmemesi gerekmektedir. YPG yahut PYD, ABD için istenilen örgütsel kıvama gelebilir lakin ülkemizin o topraklardaki varlığı, ABD’nin yeni Afganistanlaştırma siyasetini engelleyecektir. Tam bu sebepten Türkiye, Afganistan’daki Taliban olgusuna kapıları kapatmamalı ve hatta daha ileri giderek birtakım olgulardaki benzeşik durumlardan yola çıkarak siyasallaştırma pratikleri dahi sağlamalıdır. Taliban’ın kırsal alandaki aşiretleri birleştirerek elde ettiği başarıyı devam ettireceği gerçeği, Taliban’ı öteki yapılardan da bağımsızlaştırmaktadır. Zira Afganistan’da kırsal alan eğitim oranının en düşük olduğu yerdir ve Taliban, bu olgudan beslenmektedir. Bu sebepten Taliban’ın siyasallaşması başka İslami yapılara nazaran daha sıkıntı ve uzun bir süreci kapsayacaktır. Ülkemizin, Taliban yahut Afgan halkı ile kuracağı alaka biçimi mevcut durumdan ötürü engebeli ve mühlet maliyetlidir. Gücün Afgan halkı için saklanması bu bağlamda PYD’nin Talibanlaşmasını önlemek ve Suriye’nin yeni Afganistan olmasına mahzur olmaktır. Türkiye, Afganistan’a gitmese dahi dışarıdan ve pratiksel manada dayanak verebilir. Örneğin büyükelçilik açık kalabilir. Siyasi nezaket bunu gerektirir. Öte yandan askeri model olarak Türkiye eğitim verebilir. Bizim TOKİ altyapımız çok sağlam, inşaat ve altyapı bizim tarafımızdan sağlanabilir. Tabi tüm bunlar yapılırken korunmaya da gereksinimimiz olacağı için SİHA’ların faal kontrolü orada güncellenebilir. Bu türlü Afganistan üzerinden memleketler arası ilgileri tekrar üretip, göç dalgasını aksine çevirebiliriz. Be oradaki çabamız bizi dünyada bir numara yapar” formunda konuştu. – BİTLİS
Kaynak: İhlas Haber Ajansı