Güneş sistemimizin en büyük gezegeni olan Jüpiter’in tam 92 tane uydusu olduğunu biliyor muydunuz? Pekala neden Dünya’mız yalnızca bir uyduya sahipken, Jüpiter’in 92 adet uydusu var? İçeriğimizde anlattık. 👇
Jüpiter’in kaç tane uydusu var?
Dünyamız tek bir uyduya sahip, lakin Güneş sistemimizdeki en büyük gezegen olan Jüpiter’in etrafında düzinelerce uydu dolaşıyor. Jüpiter ekibinin yeni üyeleri hala keşfedilmeye devam ediliyor. 2022 yılının Aralık ayında, astronomlardan oluşan bir kadro, daha evvelden raporlanmamış ancak yörüngede dolaşan 12 tane uydu gördüğü bilgisini yayınladı. Bu da Jüpiter’in etrafındaki uyduların sayısını 92’ye çıkartıyor ve Jüpiter’i yörüngedeki uydu sayısı bakımından listenin yeniden başına koyuyor. Sayı 20 Ocak 2023’te resmi hale geldi ve Şubat 2023’te yayınlandı.
Jüpiter’in dört büyük uydusu…
1610 yılında, büyük astronom Galileo Galilei, Jüpiter’in etrafında dönen dört gök cismini fark etti. Io, Europa, Ganymede ve Callisto olarak isimlendirilen uydular, Jüpiter’in en büyük ve birinci keşfedilen uyduları. Yıldızları gözlemlemek daha gelişmiş hale gelince, bu dörtlünün etrafında daha birçok uydu olduğu fark edildi. Bulunan son uydular, büyük dörtlü üzere 17 gün civarı değil, bir yahut iki yıllık yörüngelere sahiptir.
Jüpiter’in neden bu kadar çok uydusu var?
2019 yılında 82 uydu ile Satürn’ün süreksiz olarak en çok uydusu olan gezegen olduğu periyodu saymazsak, Jüpiter uydu sayısı konusunda her vakit başı çekti. Satürn’ün aktüel uydu sayısı 83. Uranüs’ün 27, Neptün’ün ise 14 uydusu var. Yan komşumuz Mars ise Deimos ve Phobos isminde 2 uyduya sahip. Şayet tek uydulu Dünya’ya üzülecekseniz, Merkür ve Venüs’ün hiç uydusu olmadığını bilmenizi isteriz.
Diğer gezegenlerin birkaç tane uydusu varken Jüpiter’in onlarca uydusunun olmasının bir sebebi var: Yer çekimi.
Gezegenler ikiye ayrılır…
Gökbilimciler, güneş sistemimizdeki gezegenleri ikiye ayırırlar. Merkür, Venüs, Dünya ve Mars, ‘karasal’ ve ‘iç’ gezegen olarak isimlendirilirken, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, ‘gaz devi’ ve ‘dış’ gezegen olarak isimlendirilir.
Jüpiter, Dünya’nın 300 katı tartıda…
Bu kümeler ortasındaki boyut farkı epeyce kıymetlidir; Uranüs en küçük dış gezegen olmasına karşın, hala iç gezegenlerin en büyüğü olan Dünya’dan 15 kat daha büyüktür. Bununla birlikte, öbür gezegenlerin hiçbiri Jüpiter ile kütle açısından rekabet edemez. Jüpiter’in devasa kütlesine eşit olmak için Dünya’nın 300’den fazla kopyasına muhtaçlık duyardık.
Çekim maddesine nazaran daha ağır olan daha çok uydu çeker…
Isaac Newton’un da gözlemlediği üzere, bir cismin kütlesi ve çekim alanı gücü ortasında olumlu bir korelasyon var. Gaz devlerinin kütle olarak ağır olmaları, daha çok uyduyu çekebilmelerini sağlıyor.
Sıcak Jüpiter yıldızı nedir?
Ancak Jüpiter üzere gezegenlerin bu kadar uyduya sahip olmasının tek nedeni bu değil. Güneş sistemimizin gaz devleri Güneş’ten uzaktadır. Buna karşın, birtakım yıldızların ‘sıcak Jüpiterler’ ismi verilen devasa, Jüpiter gibisi gezegenleri vardır. Aslında, bunlar yıldızlarına yakın yörüngede dönen gaz devleridir.
Sıcak Jüpiter yıldızına gezegenler yaklaştığında…
Fransız gökbilimci Fathi Namouni’nin 2010 tarihinde yayınlanmış bir makalesi, sıcak Jüpiterlerin ,eğer varsa, çok az uyduya sahip olduğu fikrini savunuyor. Bu gezegenlerin Güneş Sistemi’nin dış taraflarından geldiği ve içe yanlışsız bir göç hareketinde bulunduğu düşünülüyor. Yol boyunca uydular, bir oraya bir buraya savrulur desek çok da yanlış olmaz. Gaz devleri büyük olabilir ancak yıldızlar çok daha büyüktür, bu nedenle çok daha güçlü çekim alanları vardır. Bu sebepten, sıcak Jüpiter yıldızına yaklaştığında, yıldız eninde sonunda uydularını çalacaktır.
Güneşten uzaklaştıkça yerçekimi de azalır…
Mesafe, bu yeteneği dengelemek için büyük rol oynar. Güneşten ne kadar uzaklaşırsanız, üzerinizdeki yerçekimi kuvveti de o kadar azalır. Bu sebepten, şayet Namouni gerçek söylüyorsa, gerçek Jüpiter’in 92 tane uydusu vardır.