Epik tiyatro, 20. yüzyılın başlarında klasik tiyatro çeşitlerine meydan okumak için ve seyircilere eleştirel bakış açısı kazandırmak için ortaya çıkmıştır. Bertol Brecht tarafından geliştirilmiş olup düşündürücü ve eleştirici bir tecrübe sağlamaya başlamıştır. Haydi daima birlikte epik tiyatronun büyüleyici dünyasına girelim.
Epik tiyatro tarifi ve kökeni
-
Sosyal ve politik şuur yaratmak için uğraşan bir tiyatro biçimi olarak tanımlanabilir. Seyirciyi oyunun içine çekip o kurguya inanmasını isteyen tiyatro cinslerinin tersine düşünme ve eleştirme gerektiren faal şuuru uyandırmayı gaye ediniyor.
-
Dışavurumculuk, yapılandırmacılık ve Dadaizm üzere tiyatro hareketlerinden etkilenmiştir. Bu hareketlerden örnek alınıp daha evvel yapılmayan didaktik yani öğretici özelliklere baskı yapan tiyatro biçimi oluşturmak için tüm ögeleri birleştirmişler.
Epik tiyatronun temel özellikleri ve teknikleri
Yabancılaştırma tesiri: İzleyici karaktere ve kurguya kendini kaptırmak ona bağlanmak yerine epik tiyatroda bir oyun olduğunu bilerek yabancı kalır. Bu özellik ile seyirciler eleştirel bakış açısıyla düşünmeyi ve oyunun içerisinde vermek istenen iletisi algılamalarına imkan tanır.
Gestus: Brecht, gestus kavramını karakterlerin fizikî özelliklerini, sözlerini ve davranışlarını gestus kavramının tabir ettiğini belirtti. Karakterlerin sunduğu rolleri ve toplumsal çelişkileri tabir eder. Karakterlerin mimiklerine ve fizikselliğine odaklanır. Davranışların gerisinde ki toplumsal ve politik problemleri ortaya çıkarır.
Montaj: Birbirinden farklı ya da düşündürücü tesir yaratmak için öğelerin yahut sahnelerin yan yana getirilmesini içerir. Dümdüz anlatıyı kırarak seyirciye imaj ile alakasız olaylar ve fikirler ortasında irtibat kurmasına teşvik eder.
Epik tiyatronun tesiri ve gelen eleştiriler
-
Epik tiyatronun tesiri sanat dünyasına yayılmıştır. Tekniklerini incelemeye ve bu tekniklerini oyunlarında kullanmaya çalışan birçok tiyatro müellifi vardır. Eleştirel yoruma ve faal düşünmeye vurgu yapan bu tıp, epik tiyatronun mirası olarak kalmaya devam ediyor.
-
Faydalarına karşın tekrar de tenkitler toplamıştır. Kimileri, yabancılaşma özelliğinin karakterlerle bağ kurulmasını engelleyeceğinin ve olayın içine izleyiciyi adapte edemediği için empati hissinin kaybedileceğini düşünüyor. Epik tiyatronun daha çok didaktik izlenimler yarattığını ve estetikle sanatın geri plana atıldığını düşünenlerde var. Bu tenkitler epik tiyatronun şekillenmesine imkan sağlıyor.
Epik tiyatro örnekleri
‘Üç Kuruşluk Opera’
Karanlık ve müzikal bir anlatıma sahip olan bu oyun, kapitalist toplumun eleştirisini sergiliyor. Ahlak kavramlarına ve gelenekselleştirilmesine ise bu oyun karşı çıkıyor. Oyunda unutulmaz müzikler kullanılması ve müzikalitesinin kusursuz sergilenmesi bu oyunu eşsiz bir hale getiriyor.
‘Kafkas Tebeşir Dairesi’
Sosyal sorumluluk ve adalet kavramları üzerinde duran bu oyun savaş vaktinde terk edilen bir bebeğe bakmak ve bakmamak ortasında kalan hizmetçiyi anlatıyor. Benzetme ve anlatım teknikleriyle izleyici toplumsal ve politik sorular düşünmeye başlıyor.