Antik Roma insanları kırsal alanlarda yoksulluk içinde yaşamalarına karşın mimarlık konusunda muazzam işlere imza atmışlardır. Mimarlık, Romalıların sanatsal tabirlerinin en büyüğüydü. Roma mimarisinde portallar, su kemerleri, binalar, anıtlar ve tapınakların üretimi öne çıkıyor. Gelin, daima birlikte Antik Roma mimarisinin ayrıntılarını inceleyelim.
Antik Roma, M.Ö. 9. yüzyılda İtalya Yarımadası’nda kurulan Roma kent devletinden tüm dünyayı etkileyen ve Akdeniz’i çevreleyen bir imparatorluk haline gelmiştir.
Antik Roma İmparatorluğu tarih boyunca hem günümüze kadar gelen altın kıymetinde buluşlarla, sanatın her kolunda olduğu kadar mimaride de yaptıkları gelişmelerle tüm medeniyeti etkilemişlerdir.
Antik Roma mimarisine yakından bakalım!
Romalıların mimariye kattıkları en değerli yapılar kemerlerdir.
Kolon-kiriş sisteminde eğer kolonlar birbirinden çok uzakta olurlarsa kiriş basınç altında kalır ve kırılır. Bu sebeple kemer mimariye yeni bir adım olmuştur. Kemer, taşlarının kavisli olarak yahut yarım daire biçiminde yerleştirilmesiyle oluşturulur.
Antik Roma mimarisinde kullanılan gereçler: Roma tuğlası, taşı ve Roma betonu olmuştur.
Roma betonu daha evvel yıkılmış binaların kalıntıları, seramik karo ve tuğla moloz üzere materyaller ve harçtan oluşurdu. Bağlayıcı olarak su kullanılırdı.
Roma periyodunda tuğla üretiminin basamakları ise; hammadde bulunur, öğütülür, suyla karıştırılır, kalıplara dökülür, kurutulur, pişirilir, depolanır ve yaşlandırılırdı.
Antik Roma mimarisinin günümüzde dâhi en kıymetli kabul edilen yapıları ise hiç elbet Pantheon ve Collesseum’dur.
Antik Roma’nın kimi ünlü ve örnek yapıları şu halde;
1. Arles Amfitiyatrosu
Arles, Fransa’da yer almaktadır. Savaş oyunları ve idamların gerçekleştiği büyük bir amfitiyatrodur. 20.000 kişi kapasiteli bu yapı, günümüze kadar boğa güreşleri için kullanıldı.
2. Basilica
Roma periyodunda mahkeme ve ticaret binalarının bulunduğu bu yapılar, günümüzün belediye binası karakterini taşımaktadır. Kilisenin prototipi niteliği taşıyan bu yapılar, Hristiyanlık sonrası dönüştürülerek kilise formuna sokulmuştur.
3. Circus
Circus, at yarışlarının yapıldığı büyük alanlar olarak biliniyor. Günümüzdeki hipodromlardan daha büyük olan bu yapılardan en değerli örneği Circus Maximus’dur.
4. Forum
Antik Roma mimarisi ile bir arada Roma’nın merkezi pazar alanı olarak hizmet veren yerleridir. Tıpkı zamanda kamusal bir odak noktadır. Roma’daki hayat açıktan içe dönük bir yaşama dönüştüğü için, Antik Roma’daki bu pazarlar çoğunlukla kapalıydı. Her kentin kendi has forumları vardı ve bu forumların boyutları kentten kente değişiyordu.
5. Horreum
Antik Roma mimarisinde en kıymetli olarak tahılların saklandığı bu alanlar ambar /olarak kullanılırdı. Bekçilerle 7/24 korunan bu yerlerin pencereleri dahil yoktu. Üstelik tarihte daha sonradan cezaevi olarak da kullanılmıştır.
6. Thermae (Hamam)
Roma hamamları, hijyen ve toplumsallaşma emeliyle inşa edilen tıpkı vakitte antrenman ve dinlenme yerlerini da içeren yapılardır. Roma’ya ilişkin en kıymetli yapılardan olan bu hamamlarda, buhar banyosu ve soğuk su banyosu için odalar bulunuyordu.
7. Insula
Günümüzde apartmanlara tekabül eden yapılardır. O periyotlar, durumu yeterli olmayan insanların yaşadığı yer olarak biliniyordu.
8. Villa
Roma’da varlıklı insanların kırsal alanda yaptıkları konutlardır. Yani günümüzün bağ konutları yahut köy konutları diyebiliriz. İçerisinde Roma bahçeleri olan bu yapıların, yerleri ise mozaik kaplı olurdu.
9. Hypocaust
Roma mimarisinin en değerli özelliklerinden olan ısıtma sistemine hypocaust denirdi. Döşeme altında bulunan bu sistemler, sıcak hava yahut duman sayesinde üst kısmı ısıtırdı.
10. Pantheon
Tüm ilahlara adanan harika mimari ve estetik tezlere sahip olan bu tapınak, bugüne kadar en âlâ korunmuş yapılar ortasında yer alıyor. Daha sonradan kiliseye dönen Pantheon Roma’da bulunan en eski beton kubbeli yapıdır. Kubbenin üst kısmında bir boşluk bulunmaktadır. Çapı 43 metre olan bu kubbenin merkez boşluğu yaklaşık 2,5 metredir. Bu boşluğa oculus (göz) denir.
11. Collesseum
Antik Roma mimarisinin en ünlü ve en büyük amfi tiyatrosudur. Üç farklı mimari tertip içerir. 1.kat sistemi olarak Doric Tertip, 2. Kat sistemi olarak İyonik Nizam, 3.kata Korint Sistem kullanılmıştır. Gladyatörlerin ve hayvanların dövüştüğü ve savaştığı şovlara sahne oldu. Bu 50.000 kapasiteli binanın 80 girişi vardır. Birebir vakitte seyircileri güneşten ve yağmurdan korumak için tribünlere tenteler yerleştirilmiştir. Roma’nın en büyük sembolüdür.
Antik Roma mimarisinde yapılar bunlarla sonlu değildi!
Güç göstergesi olarak görülen zafer kemerleri(Triumphal arch), tiyatrolar, dikili taşlar, taş kaplı ve insula cepheli yollar, su kanalları, köprüler, kanallar, sarnıçlar, surlar vb. yapılar mimarisinin içerisinde bulunurdu.