Yargıçlar ve Savcılar Şurası’nın yargılama yetkisi bulunmadığından mahkeme statüsünde değildir. Yargıçlar ve Savcılar Heyeti ( Hsk ), Türkiye’deki yargıçların ve savcıların özlük işlerini yürüten ve bunlarla ilgili itirazları inceleyen bir idari ünitedir. Vatandaşlar HSK hakkında HSK nedir, HSK’nın açılımı nedir? HSK üyeleri kimlerdir, nasıl seçilir? HSK’nın misyonları nelerdir? HSK birinci ve ikinci daire misyonları nelerdir? sorularına cevap aramaktadır. Pekala, HSK nedir, HSK’nın açılımı nedir? HSK üyeleri kimlerdir, nasıl seçilir? HSK’nın vazifeleri nelerdir?
HSK NEDİR?
Yargıçlar ve Savcılar Heyeti (HSK), Türkiye’deki yargıçların ve savcıların özlük işlerini yürüten ve bunlarla ilgili itirazları inceleyen bir idari ünitedir. Yargıçlar ve Savcılar Konseyi’nin yargılama yetkisi bulunmadığından mahkeme statüsünde değildir.
1961 Anayasası mucibince 20 Temmuz 1961’de, “Yüksek Yargıçlar Kurulu” ismiyle kuruldu. Yargıçların bağımsızlığını sağlamak için kurulan heyet, yargıçların atanması, nakli üzere özlük işlerinin yanı sıra, yargıçlarla ilgili şikayetleri de inceleme ve karar merciiydi. On sekiz asıl, beş yedek olmak üzere yirmi üç üyeli olmak üzere konseyin üyeleri Yargıtay, Meclis ve Senato tarafından belirlenmekteydi. Şuranın yapısı, çalışma adabı ve temellerine ait olarak 1962 yılında 45 Sayılı Yüksek Yargıçlar Konseyi Kanunu çıkarıldı. 12 Mart Muhtırasını takiben anayasada ve kanunlarda yapılan değişikler uyarınca, üye sayısı on bir asıl ve üç yedek olarak on dörde düşürüldü. Şuranın bütün üyeleri Yargıtay Genel Şurası üyeleri ortasından seçilecek, dört yıl olan vazife mühletleri değişmez iken misyon müddeti biten üyelerin tekrar seçilebileceği karar altına alınmıştı. 12 Eylül Darbesi’nin akabinde yapılan yeni anayasa ile birlikte şuranın “Yüksek Yargıçlar Kurulu” ile “Yüksek Savcılar Kurulu”, ismi birleştirilerek “Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu” oldu. Evvelden yalnızca isimli yargı yargıçları ve savcıları hakkında karar verme yetkisi olan şura, bu değişiklikler ile birlikte idari yargı hakim ve savcılarını da kapsamına aldı. 1981’de çıkarılan 2461 Sayılı Yargıçlar ve Savcılar Yüksek Konseyi Kanunu ile yargıçlar ve savcılar tek bir kanun altında düzenlenmiş oldu. 2010 yılında yapılan anayasa değişiklikleri ile birlikte, 2461 Sayılı Yargıçlar ve Savcılar Yüksek Şurası Kanunu kaldırılarak yerine 6087 Sayılı Yargıçlar ve Savcılar Yüksek Konseyi Kanunu kabul edildi. Şura yirmi iki asıl ve on üç yedek üyeden oluşacak ve üç daire hâlinde çalışacaktı. Konseyin lideri yeniden adalet bakanı iken; üyeleri cumhurbaşkanı, Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel heyetlerince muhakkak niteliklere sahip şahıslar ortasından seçilecekti.
2017 yılındaki anayasa değişiklikleri ile isim Yargıçlar ve Savcılar Şurası olan kurumun yapılanması günümüzdeki haline ulaştı. Üye sayısı yirmi ikiden on üçe düşürülürken, yedek üyelik ise kaldırıldı. Daire sayısı, üçten ikiye düşürüldü. Üyelerin seçiminde de tekrar cumhurbaşkanı, Yargıtay ve Danıştay genel konseylerinin yetkisi sürerken, Türkiye Büyük Millet Meclisi de üye seçme yetkisine sahip olmuştur. Bakan ile birlikte, bakan yardımcısının[a] da şuranın tâbi üyesi olacaktı. Bunun dışında, üyelerin dört yıllık vazife müddetleri, mühletleri bitince tekrar seçilebilecekleri ve meslekten çıkarma haricindeki cezalara karşı yargı yolunun kapalı olmasına ait düzenlemeler varlığını devam ettirdi.
HSK ÜYELERİ KİMLERDİR?
Genel Şura (7 Haziran 2021 itibarıyla):
- Abdulhamit Gül – Lider (Adalet Bakanı)
- Mehmet Akif Ekinci – Başkanvekili
- Halil Koç – Üye
- Hamit Kocabey – Üye
- Ömür Topaç – Üye
- Ergün Şahin – Üye
- Sinan Esen – Üye
- Aysel Demirel – Üye
- İbrahim Kolcu – Üye
- Ömer Faruk Yıldırım – Üye
- Cumhur Şahin – Üye
- Bilal Temel – Üye
- Hasan Yılmaz (Bakan yardımcısı) – Üye
HSK ÜYELERİ NASIL SEÇİLİR?
HSK Üyelerinin Geldiği Kaynaklar:
- Adalet Bakanı – 1
- Adalet Bakanı Yardımcısı – 1
- TBMM Genel Şurası tarafından – 7
- Cumhurbaşkanı tarafından – 4
Toplam: 13
YARGIÇLAR VE SAVCILAR HEYETİNİN VAZİFELERİ NELERDİR?
Genel Konseyin Vazifeleri Şunlardır:
a)Başkanvekilini ve daire liderlerini seçmek.
b)Dairelerin kararlarına karşı yapılan itirazları inceleyip karara bağlamak.
c) Daireler ortasında çıkan vazife ve işbölümü uyuşmazlıklarını kesin olarak karara bağlamak.
ç)Kurulun vazifesine giren, lakin Genel Heyet yahut dairelerin vazifeleri ortasında gösterilmeyen mevzularda karar merciini belirlemek.
d) Hâkim ve Savcıların uymaları gereken etik davranış prensiplerini belirlemek.
e) Heyet üyeleri hakkındaki hata soruşturması ile disiplin soruşturma ve kovuşturma süreçlerine ait 6087 Sayılı Kanunla verilen misyonları yerine getirmek.
f) Bakanlığın, bir mahkemenin kaldırılması yahut yargı etrafının değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlamak.
g) Yargıtay ve Danıştaya üye seçmek.
ğ) Genel Sekreterin atanması için Lidere üç aday teklif etmek.
h) Teftiş Heyeti Liderini, Teftiş Heyeti lider yardımcılarını, Şura başmüfettişlerini, Heyet müfettişlerini ve Heyette süreksiz yahut daima olarak vazife yapacak tetkik yargıçlarını atamak.
ı) İsimli ve idari yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, süreksiz yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, takım dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, misyondan uzaklaştırma ile hâkim ve savcılar hakkında kontrol, araştırma, inceleme ve soruşturma yapılması bahislerine münhasır olmak üzere yönetmelik çıkarmak ve genelge düzenlemek.
i) Şuranın stratejik plânını onaylamak ve uygulamasını takip etmek.
j) Misyon alanını ilgilendiren kanun ve başka mevzuat taslakları hakkında görüş bildirmek.
k) Kanunlarla verilen başka misyonları yapmak.
Birinci Dairenin Misyonları Şunlardır;
a) Hâkim ve savcılarla ilgili olarak;
1) Atama ve nakletme,
2) Süreksiz yetki verme,
3) Takım dağıtma,
4) Müstemir yetkileri düzenleme,
5) Yıllık ve mazeret müsaadeleri dışında her türlü müsaade verme,
6) Eğitim programlarına katılmaya ait müsaade verme süreçlerini yapmak;
b) Hâkim ve savcıların misyonlarını; kanun, ve öbür mevzuata (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarına ait denetleme süreçlerini Teftiş Heyetine yaptırmak;
c) Hâkim ve savcılar hakkındaki ihbar ve şikâyetleri inceleyip gereğini yapmak;
ç) Hâkim ve savcıların vazifelerinden ötürü yahut vazifeleri sırasında cürüm işleyip işlemediklerini, hâl ve hareketlerinin sıfat ve misyonları icaplarına uyup uymadığını Heyet müfettişleri yahut müfettiş yetkilerini haiz kıdemli hâkim yahut savcı eliyle araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma süreçleri ile inceleme ve soruşturma yapılmasına yer olmadığına ait süreçler için teklifte bulunmak;
d) İlgili kanunlarda verilen misyonların yerine getirilmesi bakımından en yakın mahkeme yahut hakimlikleri belirlemek,
e) Meslek öncesi eğitimde staj mahkemelerini belirlemek,
f) Bölge Adliye ve Bölge Yönetim Mahkemesi Daireleri ortasındaki iş kısmı ile Birinci Derece Mahkemelei ortasındaki iş dağlımını karara bağlamak;
g) Genel Konsey tarafından verilen öbür işleri yapmak ile vazifelidir.
İkinci Dairenin Vazifeleri Şunlardır;
a) Hâkim ve savcıların;
1) Her türlü yükselme ve birinci sınıfa ayırma süreçlerini yapmak,
2) Vazifelerinden ötürü yahut vazifeleri sırasındaki hata soruşturması ile disiplin soruşturma ve kovuşturması sonucu hakkında karar vermek,
3) Disiplin yahut kabahat soruşturma ve kovuşturması nedeniyle süreksiz yetkiyle yer değiştirmesine yahut vazifeden uzaklaştırılmasına karar vermek,
4) Meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar vermek,
5) Başka kurumların süreksiz görevlendirme ve nakil taleplerine ait müsaade süreçlerini yürütmek.
b) Hâkim ve savcı adaylarını mesleğe kabul etmek.
c) Hâkimlik ve savcılık vazifesine tekrar atanma ile başka hizmetlerden mesleğe atanma talepleri hakkında karar vermek.
ç) Meslekten çekilme, çekilmiş sayılma ve vazifenin sona ermesi hakkında karar vermek.
d) Genel Heyet tarafından verilen başka işleri yapmak.
Genel Sekreterlik
Genel Sekreterlik, Şuranın idarî ve malî işleri ile sekreterya hizmetlerini yerine getirmek maksadıyla kurulmuştur. Genel Sekreterlik; Genel Sekreter, biri idari yargı hâkim ve savcıları ortasından seçilecek beş genel sekreter yardımcısı ile yeteri kadar tetkik hâkimi ve ofislerden oluşur.
Genel Sekreter, birinci sınıf hâkim ve savcılardan Genel Heyetin, muvafakatleri alarak teklif ettiği üç aday ortasından Lider tarafından atanır. Genel sekreter yardımcıları ise birinci sınıfa ayrılmış hâkim ve savcılar ortasından, muvafakatleri alınarak, Lider tarafından atanmaktadır. Konseyde çalıştırılmak üzere Genel Sekreterliğe bağlı yeteri kadar tetkik hakimi bulunur. Tetkik hakimliğine, hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl vazife yapmış ve üstün başarısı ile Konsey hizmetlerinde faydalı olacağı anlaşılmış bulunanlar ortasından muvafakatleri alınarak Genel Şura tarafından, süreksiz yahut daima çalıştırılmak üzere atama yapılır. Konsey çalışanı naklen yahut açıktan atama yoluyla atanır.
Genel Sekreterliğin Misyonları Şunlardır;
a) Heyetin ofis süreçlerini yürütmek;
b) Heyetin taraf olduğu isimli ve idarî davalar ile icra takiplerinde avukatlar vasıtasıyla Şurası temsil etmek, davaları takip etmek, ettirmek, türel hizmetleri yürütmek;
c) Hâkim ve savcıların sicilleri ile şahsî evraklarını tutmak;
ç) Şuranın arşiv hizmetlerini yürütmek;
d) Kanunlarla malî hizmet ve strateji geliştirme ünitelerine verilen vazifeleri yapmak;
e) Hâkim ve savcıların müsaade ve emeklilik süreçlerini yürütmek;
f) Heyet üyeleri ile Şurada misyon yapanların özlük süreçlerini yürütmek;
g) Şuranın misyon alanıyla ilgili konularda Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sisteminin (UYAP) kullanılmasını sağlamak;
ğ) Kanunlarda gösterilen yahut Başkanlık, Genel Şura yahut daireler tarafından verilen dilğer işleri yapmak.
Teftiş Heyeti
Teftiş Şurası Lideri, üç lider yardımcısı ile yeteri kadar heyet başmüfettişi ve müfettişi ile bürorlardan oluşur.Teftiş Şurası, Liderin nezaretinde Şura ismine misyon yapmaktadır. Heyet müfettişleri, vazifelerini yerine getirirken Teftiş Şurası Liderine; Teftiş Heyeti Lideri ise Heyete karşı sorumludur.
Teftiş Konseyinde vazifeli olanların atanma yolları şu biçimdedir;
Teftiş Heyeti Lideri ve lider yardımcıları, birinci sınıf hâkim ve savcılar ortasından mavafakatleri alınarak;Kurul başmüfettişleri, Teftiş Konseyinde fiilen beş yılını doldurmuş, birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini yitirmemiş olan müfettişler ortasından, kıdem sırasına nazaran; Heyet müfettişleri, hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl vazife yapmış ve üstün başarısı ile Heyet müfettişliği hizmetinde faydalı olacağı anlaşılmış bulunanlar ortasından muvafakatları alınarak Genel Şura tarafından atanır.
Teftiş Konseyinin Vazifeleri Şunlardır;
a) İsimli ve idarî yargı hâkim ve savcılarının misyonlarını kanun ve öbür mevzuata (hâkimler için idari nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetlemek; vazifelerinden ötürü yahut vazifeleri sırasında hata işleyip işlemediklerini, hâl ve aksiyonlarının sıfat ve vazifeleri icaplarına uyup uymadığını araştırmak ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma süreçlerini yapmak;
b) Vazife alanına giren mevzularda, uygulamada ortaya çıkan mevzuat yetersizliği ve aksaklıklar ile ilgili konularda gerekli inceleme ve araştırmaları yaparak alınması gerekli yasal ve idarî önlemler konusunda Konseye teklifte bulunmak;
c) Kanun ve öbür mevzuatta gösterilen yahut Heyet tarafından verilen gibisi misyonları yapmak ile vazifelidir.