Sümerler, Mezopotamya’nın en verimli topraklarında M.Ö. 4. ve 3. binyıllar ortasında yaşamış olan antik bir uygarlıktır. İnsanlık tarihindeki en eski bilinen uygarlıklardan biri olan Sümerler, birçok alanda büyük ilerlemeler kaydetmiş ve insanlığa kalıcı bir miras bırakmıştır. Bu içeriğimizde, Sümerlerin varlıklı tarihini, kültürünü, toplumsal yapısını, dini inançlarını, iktisadını, bilimsel ve edebi muvaffakiyetlerini ele alacağız.
Önce Sümerlerin tarihiyle başlayalım.
Sümerlerin kökenleri hakkında kesin bir bilgiye sahip olmasak da, Mezopotamya’nın güneyinde, bugünkü Irak’ın bir kısmında yerleşik oldukları bilinmektedir. M.Ö. 4. binyılda tarıma dayalı yerleşik hayata geçiş yapmışlardır. Sümerler, şehir-devletler olarak örgütlenmişler ve her biri kendi egemenlik alanına sahip bağımsız siyasi üniteler olarak faaliyet göstermişlerdir.
Sümer kent devletleri nasıldı?
Sümer şehir-devletleri, Mezopotamya’nın o devirdeki politik yapısını oluşturmuştur. Her bir kent, kendi yaradanı ve tapınağına sahipti. Kentler ortası çatışmalar ve işbirlikleri meydana gelirken, Sümerlerin toplumsal ve siyasi yapısı bu şehir-devletler etrafında şekillenmiştir.
Sümerlerin kültürü ve edebiyata katkıları nelerdi?
Sümerler, varlıklı bir kültürel mirasa sahipti. Sanat, müzik, dans ve tiyatro gibialanlarda değerli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Ayrıyeten, Sümer edebiyatı da dünyaedebiyatının temel taşlarından biri olarak kabul edilir. Gılgamış Destanı gibiönemli epik şiirler ve öyküler Sümerlerin edebi eserleridir.
Sümerler bilim ve matematiği nasıl kullandılar?
Sümerler, matematik ve astronomi üzere bilimsel disiplinlerde de büyük başarılara imza atmışlardır. Çivi yazısı üzere temel bir yazı sistemi de dahil olmak üzere birçok icat ve keşfetmişlerdir. Vakti takip etmek ve ziraî faaliyetleri planlamak için takvimler oluşturmuşlardır.
Sümerlerin hukuk ve idare sistemleri nasıldı?
Sümerler, birçok açıdan çağdaş hukuk sistemlerinin temellerini atmışlardır. Şehir-devletlerinde bir adalet sistemi ve yazılı hukuk kuralları vardı. Ayrıyeten, idarede bir kraliyet sistemi benimsemişler ve hükümdarlar toplumun siyasi ve dini önderleri olarak misyon yapmışlardır.
Sümerlerin iktisat ve ticareti nasıl kullandılar?
Sümerler, tarıma dayalı bir iktisada sahipti. Verimli topraklarda tarım eserleri yetiştiriyor, birebir vakitte hayvancılıkla uğraşıyorlardı. Ayrıyeten, Mezopotamya’nın su kaynaklarından yararlanarak sulama sistemleri geliştirdiler ve verimli tarım alanları oluşturdular. Sümerler, ticaret açısından da değerli bir rol oynadılar. Ticaret ağları kurarak çeşitli bedelli gereçler, tarım eserleri ve el sanatları eserlerini öteki bölgelerle takas ediyorlardı. Bu ticaret, iktisadın büyümesini sağladı ve Sümerlerin zenginleşmesine katkıda bulundu.
Sümerlerin mitolojisi nasıl anlatılıyordu ve hangi yaradana inanıyorlardı?
Sümerler, din ve mitolojiye büyük kıymet veren bir toplumdu. Çok ilahlı bir din sistemine inanıyorlardı ve her yaradana özel tapınaklar inşa etmişlerdi. İlahlarının tabiat olayları, tarım, savaş ve başka alanlardaki tesirlerine inanıyorlar ve onları mutlu etmek için ritüeller düzenliyorlardı.
Sümerlerin yaratılış mitolojisi neye dayanıyordu?
Sümer mitolojisi, Sümerlerin inanç sisteminin merkezinde yer alan bir yaratılış mitolojisine sahiptir. Bu mitolojiye nazaran, dünya ve insanlık ilahlar tarafından yaratılmıştır. En ünlü Sümer yaratılış miti olan ‘Enuma Eliş’te, ilah Marduk’un dünyayı yaratma kıssası anlatılır. Bu mitolojide, rabler ortasındaki savaş ve Marduk’un zaferi anlatılarak cihanın ve insanlığın nasıl var olduğu açıklanır. Sümerler, yaratılış mitolojileriyle kozmolojik ve dini inançlarını şekillendirmişler ve bu mitoloji üzerinden dünyanın varoluşunu anlamaya çalışmışlardır.
Sümerler hangi yaradanlara tapıyorlardı?
Sümerler, çok ilahlı bir inanç sistemine sahipti ve çeşitli ilahlara tapıyorlardı. Sümer mitolojisine nazaran, her ilah yahut tanrıça belli bir yetenek yahut güçle ilişkilendirilirdi. Değerli rabler ortasında Enlil (hava ve rüzgar tanrısı), Enki (su ve bilgelik tanrısı), Utu (güneş tanrısı), Inanna (aşk ve savaş tanrıçası), Nanna (ay tanrısı) ve Anu (gökyüzü tanrısı) bulunmaktaydı. Sümerler, bu ilah ve tanrıçalara ibadet ederek, onlardan yardım ve rahmet dilemekteydiler. Tapınç merkezleri olan tapınaklarda ritüeller gerçekleştirilir ve yaradanlara sunular sunulurdu. Sümerlerin inanç sistemi, günlük hayatlarının her tarafını etkileyen bir rol oynardı.
Sümerlerin günümüze Bıraktıkları miraslar:
Sümerlerin mirası, yalnızca Mezopotamya bölgesinde değil, dünya tarihinde de değerli bir tesire sahiptir. Çivi yazısı, matematik, astronomi ve hukuk üzere alanlarda yaptıkları ilerlemeler, daha sonraki medeniyetler üzerinde büyük bir tesir bırakmıştır. Sümerlerin kültürel mirası da değerlidir. Edebiyat, sanat, müzik ve mimarideki muvaffakiyetleri, ilham verici ve etkileyici yapıtların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sümerlerin icatları ve keşifleri, insanlığın ilerlemesine katkıda bulunmuş ve gelecek jenerasyonlar için temel oluşturmuştur.