Karantinada Kalandan Kardeşine Aşık Olup Aşk Acısı Çekene Yalnızlığın Kitabını Yazmış Olan 17 Sanatçı

Çığlık portresinin ünlü ressamı Edvard Munch, İspanyol gribi periyodundaki karantinayı yaşadı. Bu olay onu karakterize eden stil olarak ‘hastalıklı’ nitelikte birtakım eserler yaratma fırsatını yakalamasını sağladı. En seçkin yapıtları ortasında Otoportre yer alıyor. Bu başarıda İspanyol gribinden ilham aldığını söylemek gerek. Her ikisinin de grip komplikasyonlarından öldüğüne inanılan Egon Schiele ve Gustav Klimt’in tersine Munch İspanyol gribinin akabinde düzgünleşti ve yaklaşık 25 yıl daha yaşadı. Karantina periyodunda çektiği yalnızlık hissini ise hiçbir vakit unutamadı.

1996’da Tracey Emin, Stockholm’de iki haftalığına kapalı bir galeride bir küme boş tuval ve sanat materyalinden öbür hiçbir şey olmadan yaşadı. Kıyafet bile giymiyordu. Emin, kendi derin otobiyografik görsel lisanına ulaşabilmek için büsbütün yapayalnız ve özgür bir insan olmayı deneyimleyebilmek istemişti. Yaptığım Son Fotoğrafın Şeytan Çıkarılması isimli projesi, mesleğinin en kıymetli yapıtları olan 12 büyük ölçekli tuval, yedi beden resmi ve 79 çizim ve eskizle sonuçlandı.

Frida Kahlo, onu yatağına ve münasebetiyle odasının yalnızlığına uzun müddet bağlayan iki değerli fizikî travma geçirdi. Altı yaşındayken çocuk felcine yakalandı ve bu onun ömür uzunluğu acı çekmesine neden oldu. 12 yıl sonra bindiği otobüs tramvayla çarpışıp omurgasını ve pelvisini kırdığında ağır yaralandı ve tekrar yatağa ve yalnızlığa mahkum kaldı. Bu sırada yatağından birinci otoportresini yaptı. Ressam, hayatı boyunca yatağından fotoğraf yapmak zorunda kaldı, dış dünya ile ahenk sağlayabilmek ismine yanında daima bir aynası vardı.

Ruth asawa Kaliforniya’da doğdu, lakin 2. Dünya Savaşı sırasında Japon gözaltı kamplarına götürüldü. Birinci olarak 1942’de 16 yaşındayken bir kampa gönderildi ve beş ay boyunca bir yarış pistinde yaşadı. Genç Asawa’ya çizimin temellerini öğretenler ise, gözaltında onunla bulunan birkaç Disney karikatürcüsüydü. Sanatçı, mesleğinin tepesindeyken bu tecrübenin onu bir sanatçı olmasındaki en değerli etken olduğunu söyledi. Yalnızlık çektiği ve atlarla birlikte uyumak zorunda kaldığı devirlerde çizim yapmak ruhunu dinlendirmişti. Sanatın uygunlaştırıcı gücü kendini göstermişti.

1971 Türk darbesi sırasında sanatçı, siyasi muhaliflere yardım ettiği için tutuklandı. Hür bırakıldıktan sonraki 16 yıl boyunca ülkeyi terk etmesi yasaktı ve bu müddette hapishanede tanıştığı insanların anılarından esinlenerek eserler ortaya koydu. Mahkum arkadaşlarının hayatlarındaki hassas ve samimi anları betimleyen 15 yapıtı mevcut.

2018’de fotoğrafçı Barbara Ess, akut bronşitinden kurtulmak için bir aydan fazla bir mühlet boyunca kendini dairesine kilitledi. Sanatçı, dairesinden dışarıyı izlemekle yetiniyordu. Vakitle konutun içindeki küçük detaylarına yöneldi. Bununla birlikte, gümüş, siyah beyaz boya kalemleriyle yapmış olduğu, kapalı kalmak manasına gelen ‘Shut In’ serisi doğdu.

1974 Almanya doğumlu Joseph Beuys, ‘Amerika’yı Seviyorum ve Amerika Beni Seviyor’ isimli performans sanatı ile tanındı. Bu performans sırasında üç gün boyunca bir New York galerisinde yırtıcı bir çakalla yaşadı. Sanatçı çakalı Amerikan bireyciliğinin somutlaşmış hali olarak görüyordu ve hapsedilmenin tabiatla sembolik uzlaşması olması amaçlanıyordu. Şaşırtan bir halde, hayvan sanatkarın varlığına alıştı ve vahşileşmekten çok ehlileşti. Hatta 3 günün sonunda Beuys ona sarıldığında çakal da ona sarıldı.

Nisan 1912’de Egon Schiele’nin konutu ve stüdyosu, cinsellik içeren portreleri nedeniyle kuşkulu ve ahlaksız bulunarak polisler tarafından arandı. 100’den fazla çizimine el konuldu ve sanatçı pornografi suçlamalarıyla yargılanmayı beklerken 24 gün mahpus cezasına çarptırıldı. Bu mahpus cezası sırasında hissettiği yalnızlık hislerini çizimlerine yansıttı ve mesleğinin en kıymetli yapıtlarını böylelikle ortaya koymuş oldu. Schiele sonunda aleyhindeki suçlamalardan beraat etti, fakat erotik portrelerini gereğince inançlı bir yerde tutmadığı için duruşmadan sonra üç gün daha mahpus cezasına çarptırıldı.

Üvey kız kardeş olan Cahun ve Moore aşık avangart sanatkarlar olarak biliniyorlar. 1940’ta İngiltere açıklarında, Jersey’de yaşıyorlardı. Buna karşılık, Alman askeri saflarında muhalefet yaratmayı amaçlayan Dada’dan ilham alan aksiyonlar düzenlediler. 1944’te keşfedilip tutuklandıklarında Cahun ve Moore vefat cezasına çarptırıldılar, lakin ceza hiçbir vakit uygulanmadı. Hapishanedeki yalnızlık ise yapıtlarında en çok işledikleri husus oldu.

Eleştirel bakış açısını yansıttığı tabloları ile ünlü olan İspanyol ressam Picasso, tıpkı vakitte duygusal buhranlar geçirdiği devirleri ile de meşhur. Aslında 1901 yılında şimdi 19 yaşındayken uğradığı ihanet ile bir depresyona girdi. Uzun yıllar tesirini yapıtlarında göreceğimiz kendini dış dünyaya kapama ve yalnızca düşünme periyodu böylelikle başladı. Yalnızlık ve bu yalnızlığın verdiği ‘düşüncesel huzur’ birçok yapıtına bahis oldu.

Sabah Güneşi isimli yapıtında içe dönük yalnızlığı mevzu alan Hopper tıpkı vakitte hayli realistti. Amerikalı ressam, birçok yapıtında gerçekçilikle dünyanın içindeki yalnızlığı resmetti. Bu temanın içerisinde kent hayatının getirdiği depresiflik ve tabiattan uzaklaşmanın beşere verdiği hüzün de mevcut.  Hopper’ın gerçekçiliği, gösterdiklerinden fazla dışarıda bıraktıklarıyla tanımlanan, minimalist ve farklı bir bakış açısına sahip.

Soyut dışa vurumculuğun kıymetli temsilcilerinden biri olan Amerikalı ressam Guglielmi de kent hayatının insanı ne kadar yalnızlaştırdığından yakınanlardan biri. Endüstrileşme ile birlikte yeni ömür usullerine sahip olmamızı yapıtları ile eleştirdi. Yeni toplumsal realizmin sürrealizme kaydığı ince bir çizgide olan yapıtları ile ünlendi.

Ünlü müellif Sylvia Plath de yalnızlığın tam manasıyla kitabını yazanlardan. Günlükler isimli yapıtında yalnızlık hakkında şöyle diyor; 

‘Tanrım, hayat yalnızlıktır. Tüm gösterişlere karşın, hiçbir gayesi olmayan partilerin cicili bicili sevincine karşın, hepimizin taktığı uydurma sırıtan yüzlere karşın… Sonunda ruhunu dökebileceğini hissettiğin birini bulduğunda, söylediğin sözlerle kendin de şok olursun. O kadar paslı, o kadar yakışıksız, o kadar anlamsız ve içindeki küçük sıkışık karanlıkta uzun mühlet tutulmaktan zayıflardır ki kelamların. Evet, sevinç ve arkadaşlık vardır ancak ruhun fecî öz şuurundaki yalnızlığı daha güçlüdür.”

Belçikalı ressam Paul Delvaux’un bu yapıtının ismi ‘Yalnızlık’  Ressamın hayatı boyunca birçok sürrealist artist ile arkadaşlığı oldu ve onlardan hayli etkilendi. Kendisi bayanlara hayrandı. Yapıtlarının çabucak hemen hepsinde büyülü hoşlukta tasvir edilmiş bayanlar mevcut.

Yalnızlık temasını yapıtlarında işleyen sanatkarlardan kelam edildiğinde en çok akla gelen isimlerden biri olan Kolu’nun bu yapıtının ismi da tıpkı Paul Delvaux’unki üzere ‘Yalnızlık’ Ortalarındaki fark ise Kolu’nun kendi yalnızlığını ve derin hüznünü resmetmiş olması. Kendi içindeki çelişkileri ve öz itimat meseleleri onu kendini dış dünyaya kapamaya itti. Yapıtlarında de sıkça yalnızlığını dışa vurdu.

Aynı vakitte heykeltraş olan İtalyan sanatçı Mario Sironi’nin bu yapıtının ismi da ‘Yalnızlık’ Sironi’nin sanatında melankoli ve yalnızlık her vakit mevcuttu. Tıpkı öbürleri üzere çağdaş kent ömrü tecrübesini katı biçimlerde ve ağır karanlık atmosferlerde söz etti. Kentler ona nazaran insanları yalnız kılan makinelerdi.

Ünlü Fransız realist ressam Courbet, çocukluk köyü Ornans’ın ormanlarında yalnız başına yürümekten hayli hoşlanan bir insandı. Puits-Noir ismi verilen bu sevdiği yer, sanatkarın kendi içine çekilip ilham aldığı bir yerdi. 1866’da Courbet, işvereni Alfred Bruvas’a yazdığı bir mektupta burayı memleketinin vadilerinde üretilen derin yalnızlığın mükemmel görüntüsü olarak tanımladı.