Sinema sinemalarında ve dizilerde mimarinin yeri yadsınamaz. Siz hiç sevecen, tatlı bir kulübede yaşayan makûs bir cadı gördünüz mü? Ya da mesela Frodo’yu ürkütücü bir kulede yaşarken hayal edebiliyor musunuz? Mimari, sinemalar, karakterler ve hisler. Hepsinin nasıl örtüştüğüne gelin beraberce bakalım.
Kaynak: https://twitter.com/culturaltutor/sta…
Hiç düşündünüz mü neden kahramanlar her vakit sevecen kulübelerde, berbatlar ise kalelerde yahut ürkütücü kulelerde yaşar?
Film yapımcılarının hislerimizi etkilemek için mimariyi nasıl kullandıklarını biliyor musunuz?
Bizim onlardan öğrenecek çok şeyimiz var lakin inanın mimarların da Shrek’ten öğrenecekleri var…
Haydi o vakit başlayalım!
Bir sinemanın (ve genel olarak kıssa anlatımının) en kıymetli ögelerinden biri, izleyiciye nasıl hissettirdiğidir.
Karakterler, diyaloglar, müzik, ses, ışıklandırma; bunların hepsi sinema yapımcılarının hislerimizi ve izlenimlerimizi denetim etmek için kullandıkları araçlardır.
Bir öbür araç da set tasarımı ve bilhassa mimaridir.
Mimari çoklukla bir sinemanın atmosferi için en kıymetli detaylardan biridir.
Örnek vermek gerekirse Blade Runner, ünlü distopik kentinin neon sokakları ve siberpunk gökdelenleri olmadan Blade Runner olamazdı.
Ya da ‘Notre Dame’ın Kamburu’ Gotik kuleleri ve yakışıksız yaratıkları olmadan Notre Dame olmazdı…
Bu yüzdendir ki direktörler, set dizayncıları ve sanatkarlar olayların nerede olduğu ve bu yerlerin neye benzediği konusunda her vakit çok dikkatli seçimler yaparlar.
Bu ayrıntılar da izleyiciye kıymetli bilgiler verir ve sineması izlerken de nasıl hissettiğimizi büyük ölçüde tesirler.
Bir fotoğraf bin kelimeyi anlatır derler; biz de bir binanın pekala bin öykü anlattığını söyleyebiliriz.
Pamuk Prenses’teki kulübeyi düşünün… Hiçbir şey söylenmese dahi, o kulübede yaşayanlar hakkında bize çok şey anlatıyor.
Bir kulübe yahut çiftlik çoklukla “yerel”dir, yani profesyonel mimarlar yahut mühendisler olmadan acil mahallî gereksinimlere nazaran mahallî gereçlerden (ahşap, kerpiç vb.) inşa edilmiştir.
Örneğin Shrek… Kendi kulübesini inşa etti.
Frodo’yu ağaçtan oyma kulübesi yerine gotik bir şatoda yaşarken hayal edebilir misiniz?
Hayır dediğinizi duyuyorum zira bu epeyce tuhaf olurdu.
Cevabınız aslında mimarinin kıssa anlatımı için ne kadar kıymetli olduğunu da bize gösteriyor.
En kolay halde söylemek gerekirse, sinemalarda mimari kimliktir.
Ortaçağ mimarisi olmadan Orta Çağ hakkında ya da Arka Deco olmadan 1920’ler hakkında bir sinema yapmak zordur.
Mimari bize sinema hakkında ve karakterlerin ömrü hakkında bilgi verir. Lakin yalnızca o kadar değil, tıpkı vakitte bize hisleri da iletir.
Shire’ı düşün. Hobbitlerin alçakgönüllü beşerler olduğunu görebiliriz, lakin mimarisi ve pastoral ortamı birebir vakitte bize huzurlu, inançlı ve gibisi şeyler hissettirir.
Film imalcileri burada evimizdeymiş üzere hissetmemizi istemiş… Ve çok da başarılı olmuşlar.
Öte yandan, mimarileri ile bize terör, huzursuzluk ve kaygı hissettirmeyi amaçlayanlar da var.
Ölüm Yıldızı’ndaki İmparator’un kulesi ve Makûs Kraliçe’nin şatosu üzere…
Sauron’un Gözü’nün korkutucu, kabus üzere bir kule olan dehşetli Barad-dûr’un doruğunda olması mantıklı.
Sauron’un Gözü küçük bir ahşap kulübede olsaydı, kendi şeklinde rahatsız edici olabilirdi, lakin o kadar göz korkutucu yahut karanlık bir formda etkileyici olmayabilirdi.
Yani mimari sinemalarda aslında çok fazla şey yapıyor. Bize net bilgiler sunuyor ve çok güçlü hisler hissettiriyor.
Bu nedenle kahramanlar ve makûs adamlar her vakit kendi özel mimari biçimleriyle ilişkilendirilir.
İşin ilginci, sinemada mimariden aldığımız hisler -rahatlık, dehşet, gizem, endişe, huzur- gerçek hayat için de geçerli.
Bunda da aslında şaşırılacak bir şey yok.
Çünkü sinema üretimcileri mimariyi – evvelce var olan tüm çağrışımlarıyla birlikte – gerçek dünyadan alıyor ve bunu öykülerini anlatmak için kullanıyor.
Sazdan kulübeler ile huzur ya da karanlık kuleler ve dehşet ortasındaki bağlantıları sinema imalcileri yaratmadılar; onları gerçek hayattan ödünç aldılar.
Tüm bu tesirlerine karşın mimarlığın duygusal gücü hak ettiği kadar ilgi görmüyor.
İnsanlar hoşluk, fonksiyon, tarzlar ve hareketler hakkında epey soyut bir halde konuşurlar, fakat sinema bize mimarlığın, güzel ya da makûs, karakter ve histen ayrılamaz olduğunu öğretir.
Banliyö ile eski bir kent ortasındaki fark yalnızca görünüşleri değil, bize nasıl hissettirdikleridir.
Filmlerde de bu tesir birebirdir.
Mimari, fark etmesek yahut istemesek bile nasıl hissettiğimizi tesirler.
Kuşkusuz, sinema üretimcileri da bunu herkesten daha güzel biliyor.