Nobel Mükafatı Kazanan Birinci Bayandan Zıplayan Geni Bulana Bilim ve Matematik Alanlarında İhtilal Yaratmış 25 Kadın!

Mary Anning, bir fosil avcısıydı. Güneybatı İngiltere’deki Lyme Regis kayalıklarının yakınında doğup büyümüştü; meskeninin yakınındaki kayalık çıkıntılar, Jura devrine ilişkin fosillerle doluydu.

Paleontoloji alanının şimdi emekleme periyodunda ve bayanlara ‘kapalı’ olduğu vakitlerde, Anning kendi kendini yetiştirdi. California, Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi Paleontoloji Müzesi (UCMP), Anning’in 12 yaşından daha gençken keşfettiği fosillerde, Londra’daki paleontologlara birinci sefer bir ihtiyozor hakkında fikir verdiğini bildirdi. Ayrıyeten, öbür bir soyu tükenmiş deniz sürüngeni olan plesiyozorun birinci fosilini buldu. Anning’i onurlandırmak için bilim insanları, 2015 yılında onun ismine yeni bir ihtiyozor tipi (Ichthyosaurus anningae) ismini verdiler.

Entomolog, botanikçi, tabiat bilimci ve sanatçı Maria Sibylla Merian, böcekler ve bitkilerle ilgili harika detaylı çizimler yaptı. Canlı örneklerle çalışarak daha evvel bilinmeyen biyoloji alanlarını ortaya çıkardı.

Merian’ın böcek ömrü üzerine yaptığı araştırmalar ve böceklerin yumurtadan çıktığını keşfetmesi öncesi, bu canlıların çamurdan spontane olarak üretildiği genel bir inanıştı. 2017 yılında The New York Times’ın bildirisine nazaran, o yalnızca böcek hayat döngülerini değil, birebir vakitte bu canlıların yaşama alanlarıyla nasıl etkileşimde bulunduklarını da gözlemleyen ve belgeleyen birinci bilim insanı oldu.

Merian’ın en düzgün bilinen yapıtı, İngiltere Kraliyet Koleksiyonu Güveni’ne nazaran, Surinam’ın böcekleri üzerine saha araştırmalarının derlendiği 1705 tarihli ‘Metamorphosis Insectorum Surinamensium’ kitabıdır.

Deniz biyoloğu ve okyanusbilimci, ‘Derinliğin Kadını’ olarak anılan Sylvia Earle, 16 yaşındayken başlayan dalışlarının neredeyse 70 yılı boyunca, toplamda yaklaşık bir yıl su altında geçirdi.

Earle, okyanus araştırmalarına 1960’ların sonlarında başladı. 1968 yılında, dört aylık gebeyken Bahamalar’da 31 metre derinliğe kadar dalan birinci bayan bilim insanı oldu.

İki yıl sonra, Earle, beş bayan ‘aquanaut’tan oluşan bir takım ile Tektite II isimli su altı laboratuvarında deniz tabanını keşfetmek için yapılan iki haftalık bir misyona liderlik etti. O vakitten beri, Earle dünya etrafında 100’den fazla deniz seferine önderlik etti ve 1990 yılında NOAA’nın baş bilim insanı olarak misyon yapan birinci bayan oldu.

1992 yılında Endeavour fırlatıldığında, NASA astronotu Mae Jemison, uzaya ulaşan birinci Afrikalı Amerikalı bayan oldu. Jemison birebir vakitte bir hekim, Peace Corps gönüllüsü, bir öğretmen ve iki teknoloji şirketinin kurucusu ve lideridir.

Jemison, 17 Ekim 1956 tarihinde Alabama’nın Decatur kentinde doğdu. 3 yaşındayken ailesiyle birlikte Chicago’ya taşındı. Maksadı bilim insanı olmak olan Jemison, 16 yaşında Stanford Üniversitesi’ne kabul edildi ve kimya mühendisliği ile Afrika ve Afrikalı Amerikalı çalışmaları alanlarında dereceler aldı. 1981 yılında New York eyaletindeki Cornell Üniversitesi’nden tıp doktorasını tamamladı.

190 saatlik uzay seyahatinde, Jemison kemik hücreleri üzerinde iki deneyin gerçekleştirilmesine yardımcı oldu.

Jemison tıpkı vakitte İngilizce, Rusça, Japonca ve Swahili lisanlarını konuşabilmektedir ve hatta onuruna yapılmış bir Lego küçük figürü bulunmaktadır.

Teorik fizikçi Maria Goeppert Mayer, 1963 yılında, mükafatı kazanan birinci bayan Marie Curie’den 60 yıl sonra, fizik alanında Nobel Ödülü’nü kazanan ikinci bayan oldu.

Goeppert Mayer, 28 Haziran 1906’da Kattowitz, Almanya’da (şimdi Katowice, Polonya) doğdu. O periyotta bayanlar nadiren üniversiteye giderken, Goeppert Mayer Almanya’daki Göttingen Üniversitesi’ne gitti ve nispeten yeni ve heyecan verici bir alan olan kuantum mekaniğiyle uğraştı.

Büyük Buhran periyodu olduğu için üniversite onu işe almadı, lakin o tekrar de fizik üzerinde çalışmaya devam etti.

Çift, New York’taki Columbia Üniversitesi’ne taşındığında, atom bombası projesi için uranyum izotoplarının ayrılması üzerinde çalıştı. Daha sonra, Chicago Üniversitesi’ndeki araştırmalarıyla (atom çekirdeğinin farklı orbital düzeylerinin atomdaki çekirdek bileşenlerini nasıl barındırdığı üzerine) Nobel Mükafatı kazandı.

Rita Levi-Montalcini’nin babası, bayanların tam vakitli olarak eş ve anne olma işini benimsemeleri gerektiği Victoriyen kanılarına sahip olduğu için onun daha yüksek bir eğitim almamasını engellemeye çalıştı. Fakat Levi-Montalcini buna karşı çıktı ve sonunda hudut büyüme faktörü üzerine yaptığı çalışmalarıyla Nobel Fizyoloji/ Tıp Ödülü’nü kazandı.

Başarıya giden yol kolay değildi. 1909 yılında İtalya’da doğan Levi-Montalcini, tıp fakültesine girmeyi başardı ve 1936 yılında tıp ve cerrahi alanında en yüksek dereceyle mezun oldu. Akabinde nöroloji ve psikiyatri alanında çalışmalar yapmaya başladı, lakin araştırmaları II. Dünya Savaşı nedeniyle kesintiye uğradı.

Savaştan sonra, St. Louis’deki Washington Üniversitesi’nde bir vazife kabul etti ve meslektaşlarıyla birlikte bir fare tümöründen elde edilen bir maddeyi tavuk embriyolarına yerleştirildiğinde hudut büyümesini tetiklediğini keşfetti. Laboratuvar arkadaşı Stanley Cohen, maddeyi izole etmeyi başardı ve iki araştırmacı bu hususa hudut büyüme faktörü ismini verdi. 1986 yılında, Cohen, Levi-Montalcini ile birlikte Nobel Ödülü’nü paylaştı.

Maryam Mirzakhani, eğri yüzeylerin geometrisinde sıkıntı ve soyut sorunları çözmesiyle tanınan bir matematikçiydi. İran’ın Tahran kentinde doğdu ve en kıymetli çalışmalarını 2009-2014 yılları ortasında Stanford Üniversitesi’nde profesör olarak yaptı.

Çalışmaları, eğri yüzeyler üzerinde düz çizgiler olan jeodeziklerin tabiatını açıklamaya yardımcı oldu. Zelzelelerin davranışını anlamak için pratik uygulamalar yaptı ve bu alanda uzun müddettir devam eden gizemlere yanıtlar buldu.

Mirzakhani, 2013 yılında göğüs kanseri teşhisi konulmasından bir yıl sonra madalyasını aldı. 40 yaşında, 14 Temmuz 2017 tarihinde kanserden hayatını kaybetti. Ancak vefatından sonra dahi alanını etkilemeye devam etti.

2019 yılında, meslektaşı Alex Eskin, Mirzakhani ile birlikte yaptığı ‘sihirli değnek teoremi’ üzerine yaptığı ihtilal niteliğindeki çalışmaları nedeniyle 3 milyon dolarlık Breakthrough Matematik Ödülü’nü kazandı. Tıpkı yıl içerisinde, Breakthrough Mükafatı Mirzakhani’nin anısına gelecek vaat eden genç bayan matematikçilere verilmek üzere yeni bir ödül oluşturdu.

Emmy Noether, 20. yüzyılın başlarında büyük matematikçilerden biriydi ve araştırmaları çağdaş fizik ve iki kıymetli matematik alanının temelini atmaya yardımcı oldu.

Noether, Yahudi bir bayan olarak, en değerli çalışmalarını 1910’ların sonlarından 1930’ların başlarına kadar Almanya’nın Göttingen Üniversitesi’nde araştırmacı olarak yaptı.

Daha sonra, soyut cebirin temellerini oluşturmada yardımcı oldu (bu alanda matematikçiler ortasında en çok hürmet gören çalışmasıdır) ve öbür birçok alana temel katkılarda bulundu

Nisan 1933’te Adolf Hitler, Musevileri üniversitelerden sürdü. Bir müddet Noether, öğrencilerini konutunda görüyordu ve Albert Einstein üzere öteki Yahudi Alman bilim insanlarının müsaadeden giderek Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti. Pennsylvania’daki Bryn Mawr College ve Princeton Üniversitesi’nde çalıştıktan sonra Nisan 1935’te hayatını kaybetti.

Susan Solomon, bir atmosfer kimyageri, müellif ve Massachusetts Institute of Technology’de profesör olan ve uzun yıllar NOAA’da çalışan bir bilim insanıdır. NOAA’da çalıştığı devirde, kloroflorokarbonların (CFC), Antarktika’daki ozon katmanı deliğinden sorumlu olduğunu, meslektaşlarıyla birlikte ortaya koyan birinci kişidir.

1986 ve 1987 yıllarında, araştırmacılar, aerosoller ve öteki tüketici eserler tarafından salınan kimyasalların, ultraviyole ışıkla etkileşime girerek atmosferden ozonu uzaklaştırdığına dair ispatlar toplamak için güney kıtası McMurdo Sound’a bir takım yönetti.

Bu durum, 1989 yılında yürürlüğe giren, CFC’leri dünya çapında yasaklayan U.N. Montreal Protokolü’ne yol açtı. Bu protokol, tarihteki en başarılı etraf projelerinden biri olarak kabul edilmekte ve ozon katmanındaki delik, protokolün kabulünden bu yana kıymetli ölçüde küçülmüştür.

Dr. Virginia Apgar, anesteziyoloji ve obstetrik alanlarında bir öncü olarak bilinir ve yeni doğanların sıhhatini kıymetlendirmek için kolay ve süratli bir formül olan Apgar skorunun mucidi olarak tanınır.

Apgar, 1933 yılında tıp diplomasını aldı ve cerrah olmayı istiyordu. Fakat o periyotta cerrahide bayanlar için hudutlu meslek fırsatları bulunuyordu, bu yüzden yükselen anesteziyoloji alanına geçiş yaptı. Ulusal Sıhhat Enstitüleri’ne nazaran, Apgar, bu alanda başkan olan ve Columbia Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tam profesör unvanı alan birinci bayan oldu.

1952 yılında, yeni doğanların hayati belirtilerini doğumun birinci dakikalarında kıymetlendiren Apgar skorlama sistemi geliştirdi. Skor, yeni tabiatın kalp atış suratı, teneffüs uğraşı, kas tonusu, refleksler ve renk üzere ölçümlere dayanır ve daha düşük skorlar, bebeğin acil tıbbi müdahaleye gereksinim duyduğunu gösterir. Bu sistem bebek vefatlarını azaltmış ve neonatoloji alanının doğmasına yardımcı olmuş ve hala bugün kullanılmaktadır.

‘Nöropsikolojinin kurucusu’ olarak isimlendirilen Brenda Milner, insan beyni, bellek ve öğrenme bahislerinde çığır açan ve keşifler yapan bir bilim insanıdır.

Milner, epilepsi tedavisi için beyin ameliyatı geçiren ve yeni anılar oluşturma yeteneğini kaybeden ‘H.M.’ isimli bir hastayla yaptığı çalışmalarla tanınır. 1950’lerde yapılan tekrarlı çalışmalar sonucunda, Milner, H.M.’nin yeni misyonları öğrenebildiğini, bunları yaparken bunu hatırlamadığını bulmuştur.

Milner’ın çalışmaları, beyin farklı bölgelerinin fonksiyonları, bilhassa hipokampus ve frontal lobların bellekteki rolü ve iki beyin yarımküresinin etkileşimi konusunda bilimsel anlayışa büyük katkı sağlamıştır.

Milner’ın çalışmaları günümüzde de devam etmektedir. 104 yaşında olan Milner, Montreal’deki McGill Üniversitesi’nin Nöroloji ve Nöroşirürji Kısmı’nda hala bir profesördür.

2019 yılında Amerikalı matematikçi Karen Uhlenbeck, en itibarlı matematik ödüllerinden biri olan Abel Ödülü’nü alan birinci bayan oldu. Uhlenbeck, matematiksel fizik, tahlil ve geometri alanlarındaki çığır açan katkılarından ötürü bu mükafatı kazandı.

Geometrik tahlil alanında öncülerden biri olarak kabul edildi. Uhlenbeck tarafından geliştirilen formüller ve araçlar, alanın genelinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Ayrıca, sabun zarlarının yüksek boyutlu eğri uzaylarda nasıl şekillenebileceğini keşfetmiştir.Uhlenbeck’ın uzun müddettir arkadaşı olan Lehigh Üniversitesi’nden matematikçi Penny Smith, Abel Mükafatı hakkında şunları söylemiştir:

 ‘Daha çok hak eden birini düşünemiyorum…O parlaklığın da ötesi yaratıcı ve parlak biridir.’

Jane Goodall, efsanevi bir primatolog olan, yabanî şempanzelerle yaptığı çalışmalarıyla bu hayvanları ve beşerlerle olan bağlarına bakış açımızı değiştiren biridir.

1960 yılında Goodall, Tanzanya’daki Gombe ormanında şempanzelerin üzerindeki çalışmalarına başladı. Hayvanlarla iç içe geçerek birçok ihtilal niteliğinde keşifler yaptı. Bunlar ortasında şempanzelerin alet yapabildiğini ve kullanabildiğini keşfetmesi vardı; bu özelliğin daha evvel yalnızca insanlara mahsus olduğu düşünülüyordu.

1965 yılında, Cambridge Üniversitesi’nden etoloji alanında doktora derecesi aldı ve lisans eğitimi almadan üniversitede lisansüstü seviyede çalışmalara müsaade verilen az sayıdaki şahıstan biri oldu. 1977 yılında, şempanzelerin araştırılması ve korunmasını desteklemek gayesiyle Jane Goodall Enstitüsü’nü kurdu.

19. yüzyılda kendi kendini yetiştiren bir matematikçi olan Ada Lovelace, ve kimileri tarafından ‘dünyanın birinci bilgisayar programcısı’ olarak kabul edilir.

Lovelace, matematik ve makinelerle büyülendi. 17 yaşında, İngiliz matematikçi Charles Babbage ile tanıştı. Babbage, ‘analitik motor’ olarak isimlendirilen dünyanın birinci bilgisayarına öncülük eden bir prototipi sergilediği bir etkinlikteydi. Lovelace, bu makine hakkında her şeyi öğrenmeye karar verdi.

Çevirisiyle birlikte, makine hakkında kendi ayrıntılı notlarını da yayımladı. Notlar, çevirisinden daha uzun olan bu notlar ortasında, Bernoulli sayılarını hesaplamak için oluşturduğu bir formül de bulunuyordu. Kimileri bu formülün, yazılmış birinci bilgisayar programı olarak düşünülebileceğini söyler.

Lovelace artık bilim ve mühendislikteki bayanlar için değerli bir semboldür. Onun günü her yıl Ekim ayının ikinci salısı kutlanır.

İngiliz bir kimyager olan Dorothy Hodgkin, 1964 yılında penisilin ve B12 vitamini moleküler yapılarını çözerek Nobel Kimya Ödülü’nü kazandı.

Hodgkin, 10 yaşında kristallere ve kimyaya büyük ilgi duymaya başladı ve Oxford Üniversitesi’nde lisans öğrencisiyken X-ışını kristalografi ismi verilen bir usulle organik bileşiklerin yapılarını inceleyen birinci şahıslardan biri oldu.

1934 yılında süreksiz bir araştırma bursu teklif edildiğinde, Oxford’a geri döndü ve emekli oluncaya kadar orada kaldı. Oxford’ın Tabiat Tarihi Müzesi’nde bir X-ışını laboratuvarı kurdu ve insülinin yapısı üzerine araştırmalarına başladı.

1945 yılında, Hodgkin penisilin’in yapısındaki atomların sistemini muvaffakiyetle tanımladı ve 1950’lerin ortalarında B12 vitamini yapısını keşfetti.1969’da insülinin kimyasal yapısını belirledi.

Caroline Herschel, 1750 yılında Hannover, Almanya’da doğan, dünyanın birinci profesyonel bayan astronomu olarak ün kazanmış olabilir, fakat bu ününü tifüse yakalanmasına borçlu. 10 yaşında, Caroline’in büyümesi hastalık nedeniyle kalıcı olarak durdu ve evlilik bahtları da böylelikle son buldu. Ailesine nazaran bir yaşlı kız olarak mukadderatına terk edilen Caroline’in eğitimi durdu, ta ki kardeşi William Herschel, onu 1772 yılında Bath, İngiltere’ye kaçırmaya karar verene kadar…

Sonunda, Caroline Herschel, kendi denklemlerini geliştirip kendi gök bilimsel keşiflerini yapacak kadar ilerledi. 1783 yılında, Kral III. George’un mahkeme astronomu olarak kardeşine yardım ederken, Caroline Herschel evvelce keşfedilmemiş üç nebula keşfetti; üç yıl sonra ise bir bayan olarak birinci kuyruklu yıldızı keşfeden kişi oldu.

1787 yılında, kral Caroline Herschel’e yıllık 50 sterlinlik bir emekli maaşı bağışladı ve bu onu tarihteki birinci profesyonel bayan astronom yaptı. Vefatına kadar, 1848 yılına kadar, Caroline Herschel 2 bin 500’den fazla nebula katalogladı ve araştırmaları için hem Kraliyet Astronomi Derneği’nden hem de Prusya Kralı’ndan altın madalyalar aldı.

Sophie Germain, Fransız matematikçi olarak bilinir ve Fermat’ın Son Teoremi’nin özel bir durumunu keşfi ve elastisite teorisi alanındaki öncü çalışmalarıyla tanınır.

Germain’in matematiğe olan ilgisi 13 yaşındayken başladı. 1800’lerin başında genç bir bayan olarak, Germain’in bilim ve matematiğe olan ilgisi ailesi tarafından uygun karşılanmadı ve hususla ilgili resmi bir eğitim almasına müsaade verilmedi.

Bu nedenle Germain başta ailesinin haberi olmadan çalışmalarına devam etti ve hayranlık duyduğu matematik eğitmenlerine çalışmalarını bir erkek öğrencinin ismiyle sundu. Eğitmenler, Germain’in bir bayan olduğunu öğrendiklerinde bile etkilendiler ve o vakitler mümkün olan kadar ona dayanak verdiler.

Bu, Germain’in bulmacayı çözmek için üçüncü denemesiydi ve evvelki yanılgılarını düzelterek bunu başardı. Üçüncü tahlili hala küçük yanılgılar içerse de, heyetler etkilendi ve mükafata layık gördüler.

Yaklaşık 1820 yılında, Germain, Carl Friedrich Gauss ve Joseph-Louis Lagrange üzere hocalarına Fermat’ın Son Teoremi’ni kanıtlama yolunda çalıştığını bildirdi, Agnes Scott College’ın Georgia’daki kaynaklarına nazaran. Germain’in gayretleri sonunda bugün Sophie Germain’in teoremi olarak bilinen sonuca yol açtı.

Dr. Patricia Bath, Amerikalı bir göz hekimi ve lazer bilim insanıydı. Bath, 1974 yılında University of California, Los Angeles (UCLA) School of Medicine Jules Stein Eye Institute’nin takımına atanan birinci bayan göz tabibi oldu. Tıpkı vakitte Amerika Birleşik Devletleri’nde bir göz hastalıkları uzmanlık programının lideri olan birinci bayan oldu (1983) ve bir tıbbi buluş için patent alan birinci Afrikalı-Amerikalı bayan hekim oldu (1986).

Bath, U.S. National Library of Medicine’a nazaran, genç yaşta Afrika’daki Gabon halkına hizmet eden Dr. Albert Schweitzer’in çalışmalarını öğrendikten sonra tıp mesleğine yönelmeye karar verdi.

Bunun üzerine bir araştırma yaptı ve Harlem’daki körlük yaygınlığının göz sıhhatine erişimin eksikliğinden kaynaklandığını buldu. Bu sorunu çözmek için, toplum oftalmolojisi isminde yeni bir disiplin önerdi. Bu disiplin, gönüllüleri eğiterek dezavantajlı bireylere temel göz bakımı sunmayı amaçlıyordu. Bu kavram şu anda dünya çapında kullanılıyor ve teşhis edilmemiş ve tedavi edilmemiş binlerce kişinin göz sıhhatini kurtardı.

UCLA’da yeni bir bayan ve siyahi fakülte üyesi olarak, Bath, birçok defa cinsiyetçilik ve ırkçılıkla karşılaştı. 1977 yılında, korumak ve görme yeteneğini geri kazandırmak hedefiyle Amerikan Körleşmeyi Tedbire Enstitüsü’nü kurdu.

Bath’ın kataraktlar üzerine yaptığı araştırmalar,  yeni bir prosedür ve aygıt olan lazerfako probunun icadına yol açtı. Bu teknolojiye 1986 yılında patent aldı. Bugün, bu aygıt dünya çapında kullanılmaktadır.

Rachel Carson, Amerikalı bir biyolog, çevreci ve bilim yazarıydı. Etrafa ziyanlı tesirleri anlatan ‘Silent Spring’ isimli kitabıyla tanındı. Bu kitap sonunda DDT ve başka ziyanlı pestisitlerin ülke genelinde yasaklanmasına yol açtı.

Massachusetts’teki Woods Hole Okyanusografik Enstitüsü’nde eğitim gördü ve 1932 yılında Johns Hopkins Üniversitesi’nden zooloji alanında yüksek lisans derecesi aldı. 1936 yılında Carson, U.S. Bureau of Fisheries tarafından işe alınan ikinci bayan oldu ve  biyolog olarak çalıştı.

Carson yetenekli bir bilim yazarıydı ve Fish and Wildlife Service, onu tüm yayınlarının baş editörü olarak atadı. Deniz hayatı hakkındaki birinci iki kitabı olan ‘Under the Sea Wind’  ve ‘The Sea Around Us’ isimli kitaplarıyla muvaffakiyet elde ettikten sonra, Carson Fish and Wildlife Service’den istifa ederek daha çok yazmaya odaklandı.

Fish and Wildlife Service’deki öteki iki eski çalışanın yardımıyla Carson, yıllar boyunca Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’daki pestisitlerin etraf üzerindeki tesirlerini inceledi. Bulgularını ‘Silent Spring’ isimli dördüncü kitabında özetledi ve bu kitap büyük tartışmalara yol açtı. Pestisit sanayisi Carson’ı itibarsızlaştırmaya çalıştı, lakin Amerikan hükümeti pestisit siyasetini büsbütün gözden geçirmeye ve sonuç olarak DDT’yi yasaklamaya karar verdi.

Ingrid Daubechies, 1954 yılında Brüksel’de doğdu ve burada fizik alanında lisans ve doktora derecelerini aldı. Erken yaşlardan itibaren matematiğe ilgi duydu. ‘Bir şeylerin nasıl çalıştığını anlamaya ilgi duymakla birlikte, neden kimi matematiksel şeylerin gerçek olduğunu (örneğin, bir sayının tüm basamaklarını topladığınızda 9’a bölünebilir bir sayı elde edersiniz’ dedi. 

Aynı vakitte bebek giysileri dikip dikiş yapmayı seviyordu. ‘Düz modülleri bir ortaya getirerek, düz olmayan, lakin eğrili yüzeyleri takip eden bir şey yapabilmenin büyüleyici olduğunu düşünüyordum.’  Başında 2’nin üssünü hesaplarken uyuyakalmışlığından da bahseder.

Dalgaletler, sonsuza kadar gitmek yerine süratle azalan bir halde sıfırdan başlayıp yükselir ve tekrar sıfıra düşen ‘minidalgalar’a benzeri. 

Ortogonel dalgaletleri keşfetti. Bu dalgaletler, JPEG 2000 manzara sıkıştırmasında ve hatta kimi arama motorlarında kullanılan modellerde kullanılır.

Şu anda, Duke Üniversitesi’nde matematik ve elektrik ve bilgisayar mühendisliği profesörü olarak vazife yapmaktadır. Dalgalet teorisi, makine tahsili ve fizik, matematik ve mühendislik disiplinlerinin kesiştiği öteki alanları araştırmaktadır.

Marie Curie, hem birinci Nobel Mükafatını kazanan birinci bayan olmasının yanı sıra dünyaya derin ve uzun periyodik tesiri olan etkileyici bir bilim insanı olarak öne çıkmıştır. Radyum ve polonyumun keşfi ve radyoaktivite çalışmalarına yaptığı katkılarla hatırlanır.

Ancak öbür bir dizi başarılarıyla da ismini duyurdu. 1903 yılında, Fransa’da fizik alanında doktora derecesi alan birinci bayan oldu. Paris Üniversitesi’nde profesör olan ve Sorbonne’da ders veren birinci bayandı. Radyumun kanser tümörlerinin tedavisinde kullanımını öncülük etti. 1911 yılında kimya alanında ikinci bir Nobel Mükafatı aldı ve radyoaktivite çalışmalarıyla bu mükafata layık görüldü. Ayrıyeten Birinci Dünya Savaşı’nda X-ışını makinelerinin kullanımını sağladı ve Polonya ve Fransa’da iki kıymetli tıp enstitüsü kurdu.

Pierre Curie ve fizikçi Henri Becquerel ile birinci Nobel Mükafatını paylaştı. Paris Üniversitesi’nde tahsil gördü ve 1903 yılında doktorasını tamamladı. Erken yıllarında nispeten gölgede çalışmasına karşın, radyoaktif hususlar üzerine yaptığı çalışmalar vakitle ulusal ve milletlerarası dikkati üzerine çekti; hayatının sonunda dünya genelinde ün kazandı ve birçok başarısıyla onurlandırıldı.

Uzun periyodik radyasyona maruz kalması ve hastalıklar nedeniyle 1934 yılında hayatını kaybetti ve naaşı ünlü Paris Panthéonu’na defnedildi.

Barbara McClintock, Amerikalı bir bilim insanıdır ve sitogenetik alanındaki çığır açan çalışmaları, kromozomların ve genetik tabirlerinin incelenmesini içeren bu alanda 1983 Nobel Fizyoloji yahut Tıp Ödülü’nü kazanmasını sağlamıştır. Bugün, bilhassa ‘zıplayan genler’ hakkındaki teorileri, genetiğin kesin anlayışı için temel niteliğe sahiptir.

Ancak, neredeyse bir bilim insanı olarak meslek yapmaktan yoksun kalacaktı. Cornell Üniversitesi’ne gitmek isteyen McClintock’a annesi tereddütle yaklaştı ve bu hareketin evlilik bahtını bozabileceğinden telaş etti, Nobel Mükafatı web sitesine nazaran. McClintock’ın tabip olan babası, ona yardım etti ve gitmesine müsaade verdi.

Lisansüstü eğitim yıllarında bu alanda çalışmalarını sürdürdü. Bir mühlet Missouri Üniversitesi’nde öğretim vazifelisi olarak çalıştıktan sonra, Carnegie Enstitüsü tarafından finanse edilen New York’taki Cold Spring Harbor Laboratuvarı için araştırmacı olarak kalıcı bir durum buldu.

McClintock’un genetik alanındaki çalışmaları onun en büyük mirasıdır. Ana odak noktası, mısır tanelerinin renk desenlerini denetim eden genlerin nasıl çalıştığını incelemekti. Bir DNA dizisinin genomda pozisyonunu değiştirme yeteneğini keşfetti ve bu özelliklerin ‘açık’ yahut ‘kapalı’ olmasına neden oldu. Bu fikir, genetik transpozisyon yahut ‘atlayan genler’ olarak bilinir hale geldi. Bu bulgu, o periyotta değiştirilemez ve sabit varlıklar olarak kabul edilen genler hakkındaki fikirleri dönüştürdü. Fakat 1960’larda, daha geniş bilimsel toplum onun bulgularını ve müşahedelerini doğruladı.

Chien-Shiung Wu, Çin asıllı Amerikalı bir fizikçiydi. Zayıf atom altı etkileşimler üzerine yaptığı çalışmalarıyla ünlüydü. İkinci Dünya Savaşı sırasında atom bombasının geliştirilmesi için Amerikan liderliğindeki zımnî Manhattan Projesi’nde yer aldı.

Wu, Ulusal Park Hizmeti’ne nazaran, bilimsel gayelerini teşvik eden bir aileye sahip olan Liuhe, Çin’de doğdu. Matematik ve fen alanlarında başarılı oldu ve Ulusal Merkezi Üniversitesi’ne devam ederek fizik alanında derece aldı. Çalışmalarını California Üniversitesi, Berkeley’de sürdürdü ve 1940 yılında doktorasını tamamladı. Çin’e dönmek yerine Wu, Smith Koleji’nde ve daha sonra Princeton Üniversitesi’nde öğretim vazifelisi olarak kaldı ve üniversitenin takımında yer alan birinci bayan öğretim üyesi oldu.

Araştırmaları, uranyum metalini ayırmak için gaz enjeksiyonunu kullanarak bomba sınıfı uranyum üretmeye odaklandı. Bu, bir bombayı atom bombasına dönüştürmek için değerli bir adımdı.

Savaştan sonra Wu, Columbia Üniversitesi’nde kalmaya devam etti ve sonunda üniversitenin fizik kısmında takımlı olan birinci bayan oldu. 1981 yılında emekli oldu ve 1997 yılında New York Kenti’nde hayatını kaybetti. 2021 yılında, bir posta puluyla ABD Posta Servisi Wu’yu onurlandırdı.

Melba Roy Mouton, NASA’ya çığır açan katkılarda bulunan Amerikalı matematikçi ve bilgisayar programcısıydı. Mouton, 20 Temmuz 1969 tarihinde gerçekleşen Apollo 11 ay inişindeki rolü nedeniyle Apollo Muvaffakiyet Mükafatı kazandı.

Mouton, 1929 yılında Virginia, Fairfax’ta doğdu. Okulda matematik alanında büyük bir yetenek olarak göze çarptı ve Howard Üniversitesi’nden matematik lisans ve yüksek lisans derecesi aldı. Mouton, evvel Ordu Harita Servisi’nde ve akabinde Nüfus Sayım Ofisi’nde çalıştıktan sonra 1959 yılında NASA’ya geçti. Burada, Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde baş matematikçi olarak vazife aldı ve yörüngedeki uyduları takip eden takımı yönetti.

Sonunda Goddard’daki Trajectory and Geodynamics Kısmı’nda araştırma programlarının yardımcı şefi oldu. Mouton, 1973 yılında emekli oldu ve 61 yaşında beyin kanseri nedeniyle 1990 yılında hayatını kaybetti.

2023 yılında Memleketler arası Astronomi Birliği, onuruna devasa 6 bin m yüksekliğinde bir ay dağına ‘Mons Mouton’ ismini verdi. Bu özellik, NASA’nın Artemis 3 misyonu için aday iniş bölgelerinden biridir ve astronotları (aralarında bayan ve siyahi bireyin de bulunduğu) ay yüzeyine göndermeyi amaçlamaktadır.

Alice Ball, 23 yaşında, lepra olarak da bilinen Hansen hastalığı için kullanılan bir tedavi metodu geliştiren Amerikalı bir kimyagerdir. Bu tedavi prosedürü 1940’lara kadar kullanıldı. Hawaii Üniversitesi’nden hem lisans hem de yüksek lisans derecesi alan birinci bayan ve birinci Afrika kökenli Amerikalı olan Ball, üniversitede birinci bayan kimya profesörü oldu.

Ball, 24 Temmuz 1892 tarihinde Seattle, Washington’da doğdu. Kimya ve eczacılık alanında University of Washington’dan derece aldı. Hawaii’ye taşınmış ve tropikal bir her dem yeşil ağacın (Hydnocarpus wightianus) tohumlarından elde edilen chaulmoogra yağının kimyasal özellikleri üzerine bir tez yazarak yüksek lisansını tamamladı. Esasen lepra tedavisinde kullanılan bu hususa, Ball 23 yaşındayken suyla çözülebilen ve inançlı bir formda enjekte edilebilen bir tahlil geliştirerek tedaviyi devrimleştirdi. Bu metoda ‘Ball Metodu’ denildi.

O periyotta Hawaii Üniversitesi lideri olan Arthur L. Dean, Ball’ın öncü çalışmasını sürdürerek tedaviyi geniş kitlelere ulaşılabilir hale getirdi. Fakat bu tekniği Ball’a atfetmedi ve ona kredi vermek yerine bunu ‘Dean Metodu’ olarak isimlendirdi.

Ancak tez danışmanı Dr. Harry T. Hollmann, 1922 tarihli bir tıp mecmuasında açıkça chaulmoogra tahlilinin Ball’a ilişkin olduğunu belirtti. Hawaii Üniversitesi, Ball’ın muvaffakiyetlerini lakin 2000 yılında tanımış ve kurum, onuruna yalnızca bir chaulmoogra ağacının altına bir plaket yerleştirerek 29 Şubat’ı ‘Alice Ball Günü’ ilan etti.