Sanat, tüm sayısız biçimleriyle insan yaratıcılığının ve hayal gücünün bir yansımasıdır. İnsan uygarlığının estetik bir somutlaşmasıdır ve tarihimize bir ayna vazifesi görür. Lakin, öbür pek çok kesim üzere sanat dünyasının da karanlık bir yüzü vardır: sanat sahteciliği. Bu içeriğimizde, sanat dünyasını derinden sarsan makus şöhretli olayların derinliklerine ineceğiz.
1. Han Van Meegeren’in Vermeerleri
Han van Meegeren Hollandalı bir sanatçı ve 1940’lı yıllarda Johannes Vermeer’in yapıtlarının düzmecelerini Nazi partisinin en güçlü isimlerinden biri olan Hermann Göring de dahil olmak üzere Nazilere satarak milyonlar kazanan başarılı bir kalpazandı. Kandırılan Göring, elindeki ‘Vermeer ‘in aslında Van Meegeren tarafından yapılmış zekice bir taklit olduğunu bilmiyordu. İronik bir biçimde, Van Meegeren başlangıçta Hollanda kültür varlıklarını Nazilere satmaktan tutuklanmıştı ki bu vefatla cezalandırılabilecek bir kabahatti. Masumiyetini kanıtlamak için daha hafif bir kabahat olan sahteciliği itiraf etmiş ve hatta gözaltındayken yeni bir ‘Vermeer’ resmi yaparak sahtecilik sürecini göstermiştir.
2. Elmyr De Hory’nin Picasso Sahtecilikleri
Elmyr De Hory Macaristan doğumlu bir ressamdı ve hayatının büyük bir kısmını bilinmezlik içinde geçirdi lakin saklı bir yeteneği vardı: Pablo Picasso da dahil olmak üzere dünyanın en ünlü ressamlarından kimilerinin tarzlarını taklit edebiliyordu. De Hory, büyük sanatkarların üslubunda binlerce eser yarattı ve bunları dünyanın dört bir yanındaki sanat galerilerine gerçekmiş üzere sattı. Düzmece Picasso’ları o kadar inandırıcıydı ki uzmanlar bile kandı. Hayatı, Orson Welles’in müelliflik ve özgünlüğün tabiatını araştıran ‘F for Fake’ belgeseline ilham verdi.
3. John Myatt’ın Çağdaş Ustaları
Bir İngiliz sanatçı olan John Myatt, başlangıçta bir sanat dolandırıcılığının saf bir tarafıydı ve ‘yasal kopyalar’ olduğuna inandığı ünlü sanatkarların üslubunda fotoğraf yapmak için kandırıldı. Lakin, sonunda düpedüz sahtecilik yapmaya sürüklendi. ‘Gerçek taklitleri’ o kadar ikna ediciydi ki müzayede meskenlerini, galerileri ve koleksiyoncuları kandırdı ve yapıtlarının birçok Alberto Giacometti ve Marc Chagall üzere ünlü sanatkarların yepyenileri olarak satıldı. Sonunda yakalandı ve mahkum edildi lakin o vakitten beri ıslahat yaptı ve artık şovlar ve stantlar için ‘meşru sahteler’ yaratıyor.
4. Greenhalgh Ailesi Sahtecilikleri
Birleşik Krallık’tan Greenhalgh ailesi, tarihteki en çeşitli ve uzun müddetli sanat sahteciliği operasyonlarından birini yürüttü. Oğul Shaun Greenhalgh uydurma yapıtları bir bahçe kulübesinde yaratırken, yaşlı ebeveynleri de satış işleriyle ilgileniyordu. Birkaç yıl boyunca, Mısır heykelleri, Roma gümüş eşyaları ve Thomas Moran’ın tabloları da dahil olmak üzere çok çeşitli sanat formlarını ve şekillerini taklit eden uydurma yapıtları muvaffakiyetle sattılar. British Museum’a satılan ‘kayıp’ bir Asur kabartmasının uydurma olduğu ortaya çıkınca operasyonları sona erdi.
5. Wolfgang Beltracchi’nin Sanat Dolandırıcılığı
Alman sanatçı Wolfgang Beltracchi ve eşi Helene, 20. yüzyılın başlarındaki sanatkarların ‘yeni keşfedilmiş’ yapıtlarını yaratan ve satan bir sahtecilik çetesine dahil oldular. Beltracchi’nin sahtecilikleri o kadar doğruydu ki, geçersiz Max Ernst tablolarından biri sanatkarın resmi kataloğunda yer aldı. Çiftin operasyonu, Heinrich Campendonk’un ‘daha evvel bilinmeyen’ bir yapıtı olarak satılan bir tablonun test edilmesi ve orjinal tablonun yapıldığı varsayılan vakitte mevcut olmayan bir pigment içerdiğinin tespit edilmesiyle ortaya çıkarıldı.
6. Qianlong İmparatorluk Mührü
Çin’in 18. yüzyıl Qianlong İmparatorluğu periyoduna ilişkin olduğu sav edilen karmaşık bir yeşim mühür açık artırmada 3,4 milyon sterline satıldı. Ne oldu? Mührün daha sonra çağdaş bir kopya olduğu anlaşıldı. Sahteci, mührün kuşaklar boyunca aktarılan bedelli bir aile yadigârı olduğunu sav ederek ilgi alımlı bir art plan kıssası oluşturmuştu. Bu olay, provenans dokümanlarının güvenilirliğine ait telaşları ve sanat dünyasında daha fazla incelemeye duyulan gereksinimi gündeme getirdi.
7. Uydurma Frans Hals
2011 yılında Hollandalı eski usta Frans Hals’a ilişkin olduğu düşünülen bir tablo 10 milyon dolara satıldı. Lakin, beş yıl sonra, tablonun hala kaçak olan ve kimliği bilinmeyen bir sahtecinin yapıtı olduğu ortaya çıktı. Sanat dünyasında şok tesiri yaratan bu skandal, çağdaş sahtecilerin karmaşıklığı ve sanat yapıtlarının doğrulanmasında karşılaştıkları zahmetler konusunda farkındalığın artmasına yol açtı.
8. “İspanyol” Kalpazan
‘İspanyol Sahteci’, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Ortaçağ minyatürlerinin çok sayıda sahtesini yapan kimliği bilinmeyen bir şahsa verilen isimdir. Sahtecinin yapıtları birçok koleksiyoncuyu ve müzeyi kandıracak kadar inandırıcıydı ve birçoğu yepyeni olarak satın alındı. Fakat çağdaş araştırmalar, yapıtlarında çok sayıda anakronizm ve tarz tutarsızlığı olduğunu ortaya çıkarmış ve bunların düzmece olarak tekrar sınıflandırılmasına yol açmıştır. Sahtecinin gerçek kimliği hala bilinmemektedir.
9. Eric Hebborn’un Usta Taklitleri
Eric Hebborn, Nicolas Poussin, Corot ve Castiglione üzere çeşitli ünlü sanatkarların yapıtlarını özgünmüş üzere göstererek 1.000’den fazla eser yarattığını sav eden bir İngiliz ressam ve sanat sahtekârıydı. Sahtecilik tekniklerini ve tecrübelerini ayrıntılandıran ‘Drawn to Trouble’ isimli bir kitap bile yazmıştır. Yaptığı sahtecilikler o kadar ikna ediciydi ki, kimileri dünyanın dört bir yanındaki galerilerde asılı durmaya devam ediyor ve gerçek tabiatları hala bilinmiyor.
10. Mark Hofmann’ın Mormon Sahteciliği
Mark Hofmann, 1980’lerde Mormon inancının tartışmalı, alternatif bir tarihini sunduğu varsayılan bir dizi evrakla Son Vakit Sevgililer Kilisesi’ni kandıran Amerikalı bir sahtekârdı. Hofmann yalnızca inandırıcı tarihi evraklar yaratmakta değil, birebir vakitte bu evraklar etrafında ilgi cazip anlatılar kurmakta da ustaydı. Sahtecilik planı, izini kaybettirmek için bombalama aksiyonlarına başvurmasının akabinde sonunda çözüldü ve tutuklanıp ömür uzunluğu mahpus cezasına çarptırıldı.