Türkiye son dönemde şarbon konuşmaya başladı. Üst üste gelen karantina haberleri nedeniyle endişe artarken, ülkeyi boydan boya dolaşan şarbon haritası da sadece karantina bölgeleri için değil, o bölgelerin yakınlarının da tehlike altında olduğunu gösteriyor.
Kurban bayramı öncesinde Et ve Süt Kurumu tarafından Brezilya’dan getirilen 3 bin 959 büyükbaş hayvan ilk olarak Ankara’ya bırakılmış ve çevre illere dağıtılmıştı.
Genellikle koyun, keçi, sığır gibi büyükbaşlarda ve yabani hayvanlarda görülen şarbon hastalığı, son olarak İstanbul’da ortaya çıktı. Ankara, Sivas, Bitlis gibi şehirlerde de kısa süre içinde birçok kişi şarbon nedeniyle hastaneye kaldırıldı.
Şikayetler, büyükbaşların etiyle temas ettiği için vücutlarında çıkan yaralar nedeniyle ortaya çıktı. Gelen haberler doğrultusunda Sivas’ta 2, Silivri’de 7, Bitlis’te 42, Ankara’da 50 adet büyükbaş hayvan şarbon nedeniyle telef oldu.
Şarbon, özellikle sığır, koyun, keçi, deve gibi ot yiyen hayvanlarda görülen ve etin teması ile insana geçebilen bir bulaşıcı bir hastalık. Tıpta “antraks” adı ile geçen şarbon hastalığı, ülkemizde çoban çıbanı ve karakabarcık isimleri ile anılıyor.
Şarbon nasıl bulaşır?
Şarbon, insanlara 3 şekilde bulaşıyor.
Deri şarbonu hasta hayvana, bunların dokusuna veya hayvanın kirletmiş olduğu eşya veya malzemelere temas edilmesi ile oluşuyor.
Bağırsak şarbonu, şarbon mikrtobu ile bulaşmış gıdaların, özellikle şarbon hastalığı olan hayvanların etlerinin yenmesi ile oluşuyor.
Akciğer şarbonu ise şarbon sporu ile bulaşık tozların veya hayvan tüyünde veya kılında bulunabilen sporların solunması ile bulaşıyor. Şarbon hastalığı türleri arasındaki en tehlikeli olan akciğer şarbonu olarak görülüyor. En çok ölümle sonuçlanan vakalar, ne yazık ki akciğer şarbonu vakaları.
Şarbon belirtileri
Deri şarbonunda, hayvanın eti ile temas sonucu oluşan şarbonda, deride kabarıklık ve kaşıntı başlıyor. Daha sonra bu kabarıklık içi su dolu kabarcıklara dönüyor. Ardından ortası siyah renkte yaralar medyana geliyor. Deri şarbonu ülkemizde karakabarcık (Habis çıban, karbonkül) olarak da adlandırılıyor.
Habis ödemde derinin bazı bölgelerinde boyun, göğüs, özellikle göz kapaklarında, ağız içi ve dilde meydana gelir. Mikrobun girdiği yerde hafif ve ağrısız bir kızarıklık görülür. Mikrop, ağızda çoğalırsa kısa sürede boğaza ilerler ve öldürür.
Bağırsak şarbonu sonucunda bulantı, kusma, iştahsızlık ve ateş meydana geliyor. Daha ileri aşamada karın ağrısı, kanlı kusma ve kanlı ishal medyana geliyor. Özellikle zayıf ya da bünyesi zayıf kişilerde 2-3 gün içinde ölüme neden olabileceğinden, belirtiler görülür görülmez hastanelerin acil bölümlerine başvurulmalı ve sağlık çalışanlarına şarbondan şüphelenildiği bilgisi verilmelidir.
Akciğer şarbonu ise en çok ölümle sonuçlanan şarbon türü. Önce basit soğuk algınlığı gibi belirtilerle başlayan hastalık, ardından yüksek ateş ve titremelerle devam ediyor. Birkaç gün sonra hastada ağır solunum güçlüğü ve şok gelişiyor. Müdahale geç gerçekleşirse, hasta hayatını kaybediyor.
Şarbon aşısı var mı?
Şarbon için aşı var ve özellikle şarbona karşı tehlikenin olduğu bölgelerde Sağlık Bakanlığı tarafından aşılama çalışmaları sürüyor. Ancak şarbon görülen bölgelerde yasağa rağmen sürdürülen hayvan ticareti, o bölgenin tamamen şarbondan arınmasını ve diğer bölgelere yayılımını önlemeyi daha zor hale getiriyor.
Şarbon aşısı hem cilt hem de akciğer şarbonuna karşı koruma sağlıyor. Ancak genel bir şarbon aşısı uygulaması bulunmuyor. Canlı bakteriler içermeyen ve enfeksiyona yol açmayan aşı daha çok enfekte olan hayvanlar ile el teması olanlara, belirli laboratuvar çalışanlarına ve bazı askeri personele öneriliyor. Ayrıca şarbon hastalığı geçiren kişilere de şarbon aşısı yapılabiliyor. 6 ayda bir yapılan üç aşı etkili bir koruma sağıyor. Aşı alerjik reaksiyon yapabilir.
Çocuklarımızı ve ailemizi şarbon hastalığından nasıl koruyabiliriz?
Son dönemde İstanbul gibi büyükşehirlerde de görülen şarbon hastalığına karşı et tüketiminde daha dikkatli olmak, güvenmediğimiz yerlerden et almamak gerekiyor. Okul döneminin açıldığı bu dönemde çocuklarımızın dışarıdan alacakları besinler konusunda da onları bilinçlendirmeliyiz.
- Kimi okullar, şarbon tehlikesinin devam ettiği süre boyunca yemekhanelerde ve kantinlerinde kırmızı et tüketilmesinin yasaklandığını velilere duyururken, ebeveynlerin de çocukların dışarıdan yemek tüketimine kısıtlama getirmesi çok önemli.
- Hastalığı çocuklara basit ve anlaşılır bir dil ile anlatmak, bir dönem boyunca onların sevdiği ancak kırmızı et, şarküteri ürünü içermeyen besinlere yöneltmek, çok güvenmediğiniz yerlerde et almamak alabileceğiniz önlemler arasında.
- Şimdilik sadece taze et tüketiminde risk görülse de, belli bir zaman sonunda bu hayvanlardan elde edilebilecek etlerin şarküteri ürünü olarak da değerlendirilebileceğini unutmamak gerekiyor.
- Aynı zamanda özellikle şarbon tehlikesinin konuşulduğu dönemlerde çiğ ya da az pişmiş et tüketilmesi önerilmiyor.
Süt ve dondurma da şarbon riski altında
Büyükbaş hayvanlardan insana bulaşabilen şarbon, ne yazık ki süt ve süt ürünleri üzerinden de insanlara bulaşma riski olan bir hastalık. Bu anlamda bağırsak şarbonuna karşı, çocuklarımızın ve ailemizin sağlığı için güvenilir markalardan ve güvenilir yerlerden bu ürünlerin alınması çok önemli.