Hız, bir objenin belirli bir vakit diliminde aldığı yolun bir ölçüsüdür. Hareketin suratını söz eder ve ekseriyetle ünite vakitte alınan yol olarak tabir edilir. Benzeri formda sürat, objenin hareket suratının büyüklüğünü ve tarafını belirtir. Biz de bu içerikte sizlere suratın ne olduğunu açıklayacak ve neden beşerler tarafından algılanamadığını anlatacağız.
Hız, bir objenin belirli bir vakit dilimi içinde aldığı yolun bir ölçüsüdür.
Fiziksel bir kavram olan sürat, bir objenin hızlılığını, yani hareket etme suratını söz eder. Sürat, bir objenin yer değiştirmesinin vakte bağlı olarak nasıl gerçekleştiğini açıklar.
Hız, iki kıymetli bileşen içerir: istikamet ve büyüklük.
Yön, objenin hareket ettiği yolun belli bir istikamete yanlışsız olan izafî pozisyonunu tabir eder. Büyüklük ise objenin hareket suratının ölçüsünü belirtir ve çoklukla ünite vakitte alınan yol olarak söz edilir. Örneğin, bir aracın saatte 60 kilometre süratle ilerlemesi, suratının büyüklüğünü tabir ederken, gerçek istikamette ilerlemesiyse tarafını belirtir.
Hız, anlık sürat ve ortalama sürat olmak üzere iki farklı formda söz edilebilir.
Anlık sürat, bir objenin belli bir an yahut vakitte sahip olduğu surattır. Örneğin, bir aracın makul bir saniyede saatte 80 kilometre süratle ilerlemesi, o anki anlık suratını tabir eder. Öte yandan, ortalama sürat, bir objenin bir başlangıç noktasından bir bitiş noktasına kadar aldığı toplam yolun vakitle bölünmesiyle elde edilen ortalama surattır. Örneğin, bir aracın bir saat içinde 120 kilometre yol kat etmesi, ortalama suratının saatte 120 kilometre olduğunu gösterir.
Hız, fizikte kıymetli bir kavramdır ve birçok alanda kullanılır.
Özellikle kinematik (hareketin incelendiği) ve dinamik (kuvvetin tesiri altındaki hareketin incelendiği) alanlarında sürat kıymetli bir ölçüttür. Sürat, objelerin pozisyonunu, ivmeyi, momentumu ve kinetik enerjiyi hesaplama ve tahlil etme süreçlerinde kullanılır.
Ayrıca, suratın farklı çeşitleri de vardır.
Örneğin, sabit sürat, bir objenin hareket ettiği suratın vakitle değişmediği durumu tabir eder. Bilakis, değişken sürat, bir objenin hareket suratının vakitle değiştiği durumu tabir eder. Bunun yanı sıra, vektörel sürat, tarafının yanı sıra büyüklüğünü de içeren bir sürat cinsidir. Kısaca sürat, bir objenin yer değiştirmesinin vakitle nasıl gerçekleştiğini tabir eden bir kavramdır. Peki sürat neden beşerler tarafından algılanamaz?
İnsan algısı, dış dünyayı algılamak ve anlamak için duyu organlarına dayanır.
Gözlerimizle gördüğümüz, kulaklarımızla duyduğumuz ve başka duyusal girdilerle algıladığımız bilgileri işleriz. Fakat, insan algılaması, bir objenin suratını direkt algılamak için yetersizdir.
Bunun birkaç nedeni vardır. Birinci olarak, insan gözleri süratli değişiklikleri algılamak için hudutlu bir yeteneğe sahiptir.
Gözlerimiz, makul bir müddet boyunca (genellikle milisaniyeler düzeyinde) bir manzarayı algılayabilir. Süratli hareket eden bir obje, gözlerimizde bir izlenim bırakabilir, lakin bizim algıladığımız şey, objenin suratı değil, gözlerimizin süreklilik hissi veren manzaralarını birleştirmesidir.
İkincisi, insan algısı ekseriyetle göreli suratlara dayanır. Bir objenin suratını algılamak için referans noktaları gereklidir.
Örneğin, bir araç süratli hareket ederken, etraftaki öteki objelere nazaran suratını algılarız. Lakin, hareket eden bir objeyle birlikte hareket ettiğimizde yahut referans noktaları eksik olduğunda, objenin suratını gerçek bir biçimde algılamak zorlaşır.
Ayrıca, algısal yanılsamalar ve bilişsel süreçler de sürat algısını etkileyebilir.
İnsan beyni, algılanan bilgileri işlerken birtakım yanılgılara ve yanılsamalara yol açabilir. Örneğin, bir dönme tekerleğin yavaş hareket eden bir tekerlekten daha süratli döndüğünü algılayabiliriz, lakin aslında her ikisi de birebir süratte dönüyor olabilir.
Sonuç olarak, sürat beşerler tarafından direkt algılanamaz zira insan algısı, suratın daima değişen ve ölçülebilir bir bileşeni olan hareketin tamamını işleyemez.
Gözlerimizin sınırlamaları, referans noktalarının eksikliği ve algısal yanılsamalar, sürat algısını etkileyen faktörlerdir. Sürat, objektif olarak ölçlmese de, fizikî prensipler ve araçlar kullanılarak ölçümü mümkündür.
