Tanrısal Anlatıcı: İlahi Bakış Açısı Nedir?

İlahi bakış açısı yahut öbür bir ismi ile tanrısal anlatıcı, hikayedeki tüm ayrıntıları bilen, hikayenin bir üçüncü şahıs tarafından anlatıldığı edebiyat terimidir. Tanrısal anlatıcının en kıymetli avantajı, tarafsız olması ve karakterlerin hislerinden etkilenmemesidir.

İlahi bakış açısında anlatıcı, her bir karakterin zihninin derinliklerini görebilir. Bu anlatıcılar, yaşanmış, yaşanacak olan her şeyi bilir ve görür. Fakat tekrar de, anlattığı olayların dışında kalır. Gören durumundadır. Olayların nasıl gelişeceğini bilir.

İlahi bakış açısında anlatıcı, üçüncü tekil şahıs ağzı ile konuşur. Muharririn lisanını kullanır.

İlahi bakış açısının özellikleri şu halde açıklanabilir:

• Anlatıcı, olayların içerisinde değildir.

• Anlatıcı, olaylara geniş bir perspektiften bakar.

• Anlatıcı, karakterin zihninin derinliklerini bilir, görür ve aktarır.

• Anlatıcı olayları anlatır. İstediği yerlerde özetleme yapar.

• Anlatıcı, kahramandan daha fazlasını bilir.

• Üçüncü ağızdan anlatım vardır.

• Yorumlama gücü başka anlatıcı çeşitlerine nazaran daha fazladır.

‘Erdem ardına bakmadan yürüyordu. Sonluydu. Aşikâr ki onu çok kızdırmışlardı. Öfkesi her halinden muhakkak oluyordu. Eliyle garip işaretle yaparak süratli hızlı yürüyor, bir yandan da meskene gidince neler yapacaklarının bir bir planını yapıyordu. İntikamını kesinlikle almalıydı. Bu yapılanlar asla onların yanına kalmamalıydı. Birinci olarak Ahmet’e nasıl bir ceza verebileceğini düşündü. Kesinlikle işe Ahmet’ten başlamalı diyordu içinden. Zira onu en çok onun kalleşliği yıkmıştı. Hâlbuki Ahmet onun yıllardır can ciğer dostuydu. Yediği içtiği başka gitmezdi. Ne oldu da bu türlü iki kanlı bıçaklı düşman olmuşlardı.’

Bu örnekte ‘Belli ki onu çok kızdırmışlardı.’ cümlesi, ilahi bakış açısını gösterir. Anlatıcı, karakterin plan yaptığını, intikam alacağını daha bunlar gerçekleşmeden bilir. Niyetlere hakimdir.

‘Onun fikirlerinde ve hislerinde hiçbir şey değişmemiştir. Bu gidişten o da mutlu değil, ne bu yaşayış biçimini, ne meskenlerine girip çıkan insanları, o da beğenmiyor; ancak ne deva ki iş çığrından çıkmış, karısına olan zaafı yüzünden veya daha öteki sebeplerden kendini bir sefer bu fecî akıntıya kaptırmıştır; bu müdafaalar bu zaafa bir mazeret göstermekten diğer bir şey için değildir.’

İlk cümleden itibaren ilahi bakış açısının özellikleri bu örnekte görülebilir. Karakterin fikir ve hislerinin değişmediği, memnuniyetsizliği, beğenmediği durumlara anlatıcı hakimdir.