Her periyotta, her toplumda, sanatkarların söz özgürlüğü ile toplumun genel ahlaki bedelleri yahut hükümet siyasetleri ortasında tansiyonlar yaşanmıştır. Bu tansiyonlar, bazen yapıtların yasaklanması formunda sonuçlanabiliyor. İşte bu yazımızda, çeşitli devirlerde beklenmedik ve bazen de absürt sebeplerle yasaklanmış 15 sanat yapıtını ele alacağız.
Kaynak: https://www.huffpost.com/entry/art-ce…
Sanat, insanlık tarihi boyunca kanıları, hisleri ve görüşleri tabir etmenin en eski yollarından biri olmuştur. İster bir tablo, bir roman, bir sinema ya da bir heykel olsun, sanat yapıtları, sanatkarların iç dünyalarını, toplumları ve vakitlerini yansıtır.
Bu yapıtlardan birçoğu çeşitli nedenlerle sansüre uğramış, hatta yasaklanmıştır. Bu nedenler bazen politik, bazen dini yahut ahlaki hassasiyetler olmuştur. Bu yazıda, tarihte absürd nedenlerle yasaklanan 15 sanat yapıtını inceleyeceğiz. Bu eserler, öyküleriyle bizi hayrete düşürecek, düşündürecek ve tahminen de güldürecek.
1. Mona Lisa tablosu – Italya (1506)
Mona Lisa’nın tablosu boyandığı vakitten itibaren birçok teoriye gereç oldu. Tablo, Mona Lisa’nın esrarengiz gülümsemesi ile tanınsa da Vatikan’ın standartlarına nazaran bu gülümse hayli kışkırtıcıydı. Böylelikle tablo Vatikan’ın kasasında uzun yıllar kalmıştı ki Fransız İhtilali ile tekrar hak ettiği yerini aldı.
2. Guernica – Nazi işgalindeki Fransa 1937
Pablo Picasso’nun çizdiği devasa duvar resmi olan ‘Guernica’, İspanya’nın iç savaşı sırasında Bask kasabasının bombalanmasının sembolik bir resmidir. Bu tablo Naziler tarafından işgal edilen Fransa’da isyankar olarak kabul edildi ve saklandı. Lakin II. Dünya Savaşı’ndan sonra tablo tekrar halka açık olarak sergilenmeye başladı.
3. Ulysses – Amerika (1922)
İrlandalı müellif James Joyce’un romanı Ulysses modernist bir şaheserdir, lakin karmaşık anlatımı ve cinsel içeriği onu tartışma konusu yapmıştı. Yapıtta sıkça cinsel tasvirler bulunması ve çokça argo kullanılması nedeni ile Amerika Birleşik Devletleri’nde müstehcenlik gerekçesiyle yasaklanmıştı. Bu yasak 1933 yılına kadar devam etmişti.
4. Lolita – Fransa (1955)
Vladimir Nabokov’un romanı Lolita bugüne kadar birçok tenkidin gayesi olmuştu. Romanda orta yaşlı bir adamın 12 yaşındaki bir kıza olan takıntısı hayli rahatsız edici bir biçimde anlatılıyor. Bu temalar Fransa’da skandal yarattı ve müstehcen olarak algılanarak yasaklanmasına yol açtı. Bu yasak 1959 yılına kadar devam etti.
5. Günaha Son Davet – Global (1988)
Martin Scorsese’nin Günaha Son Davet isimli yapıtı olağan dışı kalan İsa tasviri nedeniyle birçok tartışmaya yol açtı. Birçok dini küme, İsa’nın isteklerini yansıtan bir sinemanın uygunluğunu tartışıyordu. Daha sonrasında sinema birçok ülkede yasaklandı. Yunanistan’ın bu yasağı kaldırması 2005 yılını buldu.
6. The Catcher in the Rye – Amerika (1951)
JD Salinger’ın romanı The Catcher in the Rye, bir gencin maceralarını anlatıyor. Kitabın içerisinde ağır bir lisan bulunması, cinsel temaların bol olması nedeni ile Amerika’daki birçok okulda bugün de yasaklı kitaplardan birisi. Bu kitabın günümüzde hala yasaklı kalmaya devam etmesi, Amerika’da söz özgürlüğüne dair birçok tartışmaya sebep olmuş.
7. Anne Frank’ın Hatıra Defteri – Lübnan (1952)
Yahudi soykırımı sırasında hayatta kalmaya çalışan Yahudi bir genç kızın kıssasını anlatan bu kitap, Lübnan’da bugün hala yasaklı. Sebebi ise yapıtın Yahudi yanlısı bakış açısı. Ayrıyeten İsrail devletini reddeden ve Filistin’i destekleyen öteki Orta Doğu ülkelerinde de birebir görüş bulunuyor.
8. Lady Chatterley’in Sevgilisi – İngiltere (1960)
D.H. Lawrence’ın romanı Lady Chatterley’in Sevgilisi isimli eser de cinsel tonları yüzünden yasaklanan yapıtlardan bir oburu. Kitap, üst sınıf bir bayan ile emekçi bir erkek ortasındaki bir aşk kıssasını ele alıyor. Eser, ağır ve cinsel lisanı nedeni ile toplanarak kopyaları yok edilmiş ve uzun yıllar yasaklanmış.
9. Bir Ulusun Doğuşu – Amerika (1915)
D.W. Griffith’in çektiği sessiz bir sineması olan Bir Ulusun Doğuşu, ırkçı içeriği nedeniyle birçok eyalette yasaklanmıştı. Ku Klux Klan’ı yücelterek Afrikalı Amerikalıları olumsuz gösteren sinema birçok protesto ile karşı karşıya kalmıştı.
Buna karşın eser ülkenin her yerinde yasaklanmadı ve nefret dolu içeriğine karşın bugün hala değerli bir kesim olarak bedellendiriliyor.
10. Ai Weiwei’nin Ayçiçeği Tohumları – Çin (2010)
Çinli sanatçı Ai Weiwei’nin Ayçiçeği Tohumları isimli yapıtı Londra’daki Tate Çağdaş müzesinin tabanına yayılmış milyonlarca elle boyanmış seramik tohumdan oluşuyor. Bu yapıtın gerisindeki hedef ise Çin’deki çalışma kurallarını eleştirmekti.
Ayrıca Ai Weiwei’nin Çin hükümetine karşı olan tenkitleri yapıtlarının Çin’de yasaklanmasına yol açtı. Hatta sanatçı 2011 yılında kısa müddetliğine hapishaneye de girmişti.
11. Robert Mapplethorpe’un Fotoğraf Standı — Amerika Birleşik Devletleri (1989)
Robert Mapplethorpe’un Eksiksiz An isimli fotoğraf standı baskıcı milletvekillerinin talepleri nedeni ile Washington DC’deki Corcoran Sanat Galerisi tarafından iptal edilmişti.
Sergide LGBTQ + topluluğunun açık manzaraları ve “müstehcen” birçok ton vardı. Buna karşın şov birçok kentte sergilendi ve büyük bir başarıydı.
12. Gazap Üzümleri – Sovyetler Birliği (1940)
John Steinbeck’in Gazap Üzümleri isimli yapıtı Amerika’daki Büyük Buhran sırasında personel sınıfının karşılaştığı zorlukları tasvir eder. Kitap başlangıçta Sovyetler Birliği tarafından onaylanmış ve kapitalizmin sonuçlarını gösteren bir kitap olarak dağıtılmıştı. Buna karşın kitabın içerisindeki yoksul sınıfın bile şahsî otomobillerine sahip olması propagandalarına uymadığı için kitap geri toplanarak yasaklanmıştı.
13. ABD Bayrağını Sergilemenin Hakikat Yolu Nedir? – Amerika (1989)
Chicago Sanat Enstitüsü’nde sanat öğrencisi olan Scott Tyler, izleyicilerin yere serilmiş bir Amerikan bayrağına basmadan yapıtını izleyemeyecekleri bir sanat yapıtı oluşturdu. Sonunda ise bayrağana basan kimi izleyiciler ve sanatçı tutuklandı.
14. Stant B – 2014
Bu tartışmalı sanat yapıtı, 19. ve 20. yüzyıllarda var olan ‘insan hayvanat bahçelerini’ kopyalayarak izleyicileri yaşadıkları ırkçı toplum ile yüzleştirmek istedi. Lakin birçok kişi tarafından yanlış anlaşılan eser, ırkçı olmakla suçladı.
Londra’daki Barbican Center’da sergilenmesi gereken eser ağır protestolar sonucu iptal edildi.
15. Son Yargı – 1565
Günümüz koşullarında bu eser bir başyapıt olarak kabul edilse de vaktinde din insanları tarafından ahlak dışı ve dikkat dağıtıcı olarak kabul edilmişti. Kimi eleştirmenler onca çıplak insan ortasında dine odaklanamayacaklarını lisana getirmişti ve tablo uzun bir mühlet yasaklıydı.