TBMM Lideri Mustafa Şentop, “Türkiye’nin yeni anayasaya gereksinimi vardır. TBMM, bu anayasayı yapacak güçtedir, kudrettedir. Hem hukuken hem siyaseten bu bahiste kararlılık olursa, önemli ve samimi bir irade olursa yeni anayasa yapılabilir.” dedi.
Şentop, TBMM Merasim Salonunda gerçekleştirilen 27. Devir 4. Yasama Yılı kıymetlendirme toplantısı sonrasında, gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Bir gazetecinin, “Kürt sorunu var mı yok mu?” halinde tartışmaları ve CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun bu sorunun Meclis’te çözüleceği açıklamasını anımsatması üzerine Şentop, Meclis Lideri olarak siyasi partiler ortasındaki günlük tartışmalara girmemeye çalıştığını belirtti.
TBMM’nin, Türkiye’de hem siyasetin hem de yaşanan bütün meselelerin görüşüldüğü, çözüldüğü yer olduğunu vurgulayan Şentop, TBMM’nin bu mevzuları, meseleleri görüştüğü, tartıştığı sırada elinde Anayasa ve İçtüzükte uygun görülmüş enstrümanlar bulunduğunu kaydetti.
Mustafa Şentop, TBMM’nin, anayasa ve kanun değişiklikleri yaptığını, parlamento kararı aldığını, kontrol bağlamında araştırma kurulları kurduğunu lisana getirerek, şöyle devam etti:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin meselelerin tahlil yeri olduğunu hiç kimsenin tartışması mümkün değil. Fakat bu soyut bir tabirdir. TBMM’nin belirtmiş olduğum anayasal ve İçtüzükten kaynaklanan enstrümanlarla ne yapmasının öngörüldüğü açıkça, somut bir halde tabir edilirse, o vakit bence önemli ve yararlı bir tartışma ortaya çıkabilir. Yani ‘bir sorunun tahlil yeri Meclis’tir’ derken ne diyorsunuz? Anayasa değişikliği mi kanun değişikliği mi bir komite kurulmasını mı öneriyorsunuz? Bu formda somutlaşan bir tartışma olursa verimli bir tartışmaya dönüşür. Yoksa soyut olarak, içeriği belirli olmayan muğlak tartışmalar siyasetimize, toplum hayatımıza katkı vermiyor.”
Meclis-i Mebusan ve Kanun-i Temeli periyodundan itibaren bir milletvekilinin, Türkiye’nin bütününü temsil ettiğini vurgulayan Şentop, hangi sorun olursa olsun, bu meselelerin muhatabının, birtakım milletvekilleri yahut kimi siyasi partiler değil, bütün milletvekilleri, TBMM’nin tamamı olduğunu lisana getirdi. Şentop, bu nedenle aşikâr mevzuları, muhakkak şahıslarla görüşmek üzere yaklaşımların, parlamento geleneği aslına karşıt olduğunu düşündüğünü bildirdi.
Yeni anayasa çalışmaları
Yeni anayasa çalışmaları sürecine yönelik değerlendirmesinin istenmesi üzerine Şentop, yeni anayasaya bir gereksinim olduğunda herkesin mutabık kaldığını söyledi.
Şentop, bunun içeriği, yapılma metotlarıyla ilgili tartışmalar yaşandığını ve tartışmaların verimli olabileceğini belirterek, “Türkiye’nin yeni anayasaya gereksinimi vardır. TBMM, bu anayasayı yapacak güçtedir, kudrettedir. Hem hukuken hem siyaseten bu bahiste kararlılık olursa, önemli ve samimi bir irade olursa yeni anayasa yapılabilir.” diye konuştu.
“Tartışmalar, 2023 seçimlerine kadar devam eder”
Şentop’a, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin eksiklerini belirlemek için Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nce bakanlıklardan bilgi istendiği, TBMM’den de bu türlü bir şey istenip istenmediği ve İçtüzük değişikliği olup olmayacağı” da soruldu.
Türkiye’de hükümet sistemi tartışmasının çok evvelce beri devam ettiğine işaret eden Şentop, 1982’den sonra benimsenen hükümet sisteminin, tam manasıyla klasik parlamenter sistem olmadığını, yarı başkanlık sistemine benzediğine dair tartışmaların bulunduğunu söz etti.
Başkanlık sistemiyle ilgili tartışmaların tarihinin de eski olduğunu, 1983’te basılan bir kitapta bu sistemin Türkiye’de tartışıldığına dair sözler yer aldığını anlatan Şentop, “Bu tartışmalar, yapılan anayasa değişikliği sonrasında bir müddet devam etti. Varsayımım, bir müddet, benim kanaatim; yapılacak 2023 seçimlerine kadar devam eder, ondan sonra da bu tartışmalar biter. Kanaatim bu.” dedi.
Şentop, mevcut sistemi savunduğunu vurgulayarak, bu sistemle ilgili sorun olarak lisana getirilen konuların, anayasal düzenlemelerden kaynaklanmadığı kanaatinde olduğunu lisana getirdi.
Uygunlaştırılmış yahut güçlendirilmiş parlamenter sistem tabirlerinin anayasa hukuku literatüründe bulunduğunu anlatan Şentop, şu görüşleri paylaştı:
“Güçlendirilmiş parlamenter sistemle, parlamenter sistemin neresi güçlendirilmiştir? Muhtemelen çoğunuzun aklına güçlendirme ve parlamenter sözü geçtiği için parlamento güçlendirilmiş üzere geliyordur. O denli değil. Güçlendirilmiş parlamenter sistem kavramı, yürütmenin güçlendirildiği parlamenter sistemdir. Yürütme güçlendiriliyor, parlamento değil. Güçlendirilmiş parlamenter sistem yürütmenin, hükümetin güçlendirildiği parlamenter sistemdir.”
Mustafa Şentop, bu tartışmada, sözlerin sözlüklerdeki manasına bakarak değil, kavramlar, tabirler üzerinden konuşmakta yarar olduğunu kaydetti.
Hükümet sistemi değişikliğinin, TBMM’de 5’de 3 taban çoğunlukla Anayasayı değiştirerek gerçekleşebileceğini vurgulayan Şentop, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bazı partilerin, muhakkak sayıda milletvekilinin bir ortaya gelmesiyle hükümet sistemi değişikliği olmaz, lakin anayasa değişikliği yaparak hükümet sistemi değişikliği olabilir. Taban 5’de 3’lük bir çoğunluğun Meclis’te olması lazım. Artı, referandum mecburiyetiyle sağlanabilir yahut 3’te 2 ile sağlanabilir. Bu bakımdan, birinci bakışta ‘hükümet sistemi değişikliği istiyorlar, birtakım arkadaşlar bir ortaya geldiler, bunu yapacaklarmış’ üzere bir hava oluşuyor lakin işin tamamını anlatmak lazım, bir kısmını değil. Bu bir anayasa değişikliği gerektiren bir durumdur. Lakin Anayasayı değiştirecek bir çoğunluğu elde ettiğiniz takdirde hükümet sistemini değiştirebilirsiniz.”
“Sorun, eksiklik yok”
Basın mensuplarının, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde TBMM açısından eksiklikler yok mu? Örneğin yarın TBMM Genel Şurası açılacak. Yürütme, sizin de üç metre üzerinizdeki bir locada oturarak üstten seyredecekler. Bu bir eksiklik mi değil mi?” sorusu üzerine Şentop, anayasal manada Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’yle ilgili bir sorun ve eksikliğin olmadığını söyledi.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin literatürde başkanlık sistemi olduğuna dikkati çeken Şentop, “Başkanlık sistemini, başkanlık sistemleriyle mukayese etmek lazım. Başkanlık sistemini parlamenter sistemlerle yahut Türkiye’deki daha evvelki parlamenter sistem uygulamalarıyla mukayese ederseniz çok büyük bir yanlış yaparsınız ve bu hiçbir işinize yaramaz. Ortaya bir cehalet çıkar. Farklı sistemlerdir. Mantığı, paradigması farklıdır sistemlerin. TBMM’deki fiziki yer bakımından en yüksek yerde esasen vatandaşlarımız oturuyor o hesaplamayla. Artta biliyorsunuz daha da yükseliyor. Meclis Başkanlık Divanı’nın karşısındaki alan üç metreden fazla tahminen.” sözünü kullandı.
Bir soru üzerine Şentop, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınına karşı hem çalışanların hem de milletvekillerinin aşılarının tamamlandığını hatırlattı.
Meclis’in çalışmalarını, Kovid-19 salgınının en yaygın ve tesirli olduğu devirde de yürüttüğünü anımsatan Şentop, “O vakitler mümkün olabilecek en sıkı tedbirleri aldık. Bütün arkadaşlarımız, başta milletvekillerimiz olmak üzere Meclis çalışanlarımız da bunlara içtenlikle riayet ettiler. Yeni bir tedbire bu manada gereksinim yok Meclis’te.” diye konuştu.
“AB’nin taahhütlerini yerine getirmediğini görüyoruz”
TBMM Lideri Şentop, bir soru üzerine, AB ile ahenk konusunda, önlerinde acil olması gereken bir kanun düzenlemesi bulunduğu kanaatinde olmadığını vurguladı.
Türkiye’nin bu bahiste çok kıymetli ve büyük adımlar attığını vurgulayan Şentop, şu bilgileri verdi:
“Bu sürecin bir tarafı Türkiye bir tarafı da AB. AB’nin de içtenlikle Türkiye’ye verdiği taahhütlere riayet etmesi lazım fakat buna riayet edilmiyor. Biliyorsunuz 2016 yılında yapılan bir mutabakat metni vardı. O metinde AB’nin taahhüt etmiş olduğu konular. Özgür sirkülasyon, Gümrük Birliğinin gözden geçirilmesi başta olmak üzere konular… Olağan aralık alınamadı, ortadan beş yıl civarında bir mühlet geçtiği halde. Münasebetiyle Türkiye, kanun düzenlemelerini elbet AB’nin belirlediği kriterleri de dikkate alarak fakat Türkiye’de vatandaşlarımızın içinde bulunduğu imkanları güzelleştirme, Türkiye’ye ve milletimize yararlı olma gayesini gözeterek yapmaktadır. Bundan bağımsız olarak düşünmek lazım ancak AB’yle bağlar bağlamında, sürecin iki tarafı var. Bir tarafı Türkiye, bir tarafı AB. Türkiye bugüne kadar bütün taahhütlerini yerine getirdi fakat karşı tarafın, AB’nin taahhütlerini yerine getirmediğini görüyoruz. Bu süreç bu türlü devam ediyor.”
“Erken seçim olmasın diye getirilen bir sistem var”
Erken seçime yönelik davetlerin anımsatılması üzerine TBMM Lideri Şentop, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Yeni hükümet sisteminin tartışıldığı sıralarda, hükümet sistemi değişikliğinin en değerli münasebetlerinden birisi Türkiye’de hükümetlerin çok kısa ömürlü oluşuydu. 1961’den 2002’ye kadar Türkiye’de ortalama hükümet ömrü 1,5 yıl civarında. Başkanlık sistemine, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişin münasebetlerinden birisi de istikrarlı hükümetler. İstikrarlı hükümetler nedir? Kolay, çabuk kurulabilen ve uzun ömürlü olan hükümetler. Hasebiyle bu sistemin mantığında seçim devirlerinin mümkün olduğu kadar sabit kalması vardır ve farklı ülkelerde, başkanlık sistemlerinde bütünüyle de sabittir. ABD’de, erken seçim diye bir şey yoktur. 200 yıldan fazla bir vakittir seçim birebir gün yapılır.
Biz de evvelkinden farklı olarak, bu yeni sistemde erken seçimle ilgili bir karar alma imkanı prensip olarak getirilmiş olmakla bir arada bunun mümkün olduğu kadar zorlaştırıldığını tabir etmek isterim. Biraz erken seçim konuşmaları bence Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi öncesi parlamenter sistem alışkanlıklarıdır. Ona bağlıdır. O vakit kolaydı. Meclis’te rastgele bir nitelikli karar kâfi sayısı aranmıyordu. Yeni sistemde parlamentonun seçim kararı alması zorlaştırılmıştır. 5’te 3’le fakat seçim kararı parlamento alıyor bir de cumhurbaşkanı seçim kararı alabiliyor. Cumhurbaşkanının tekrar aday olmaması durumunda tahminen seçim kararı alması izah edilebilir ancak yine aday olması kelam hususuysa cumhurbaşkanının, o vakit önündeki süreyi kısaltmasının siyaseten, hukuken çok manalı olmadığını düşünüyorum. Hasebiyle hem hukuken hem siyaset yeni hükümet sisteminde erken seçimle ilgili düzenlemeler evvelki hükümet sistemi devrine nazaran epey farklı. O bakımdan bir güncelleme yapmamız lazım siyasette. Erken seçim olmasın diye getirilen bir hükümet sistemi var şu anda Türkiye’de.”
Bir gazetecinin, “Sayın Cumhurbaşkanı yine aday olabilir mi?” sorusuna Şentop, “Şüphesiz. Onunla ilgili hiçbir tereddüt yok.” karşılığını verdi.
“Önceki sistemin cumhurbaşkanıyla, bu yeni sistemin cumhurbaşkanı kavram olarak yalnızca adaş. İsim benzerliği var.” diyen Şentop, kavramın içeriği, kapsamı, yetkileri bakımından büsbütün farklı olduğunu lisana getirdi.
TBMM Lideri Mustafa Şentop, şunları kaydetti:
“Burada iki tane Ahmet diye arkadaşımız olsa Ahmet diye ikisini tıpkı kişi saymayız. Motamot onun üzere. Evvelki parlamenter sistemdeki cumhurbaşkanı dediğimizde kastettiğimiz cumhurbaşkanı, yalnızca sembolik kimi yetkilere sahip bir cumhurbaşkanıydı. Evvelki sembolik yetkilere sahip cumhurbaşkanı için tanınan seçilme hakkını oradan alıp yeni sistemde çok farklı yetkilere ve kapsama sahip olan cumhurbaşkanlığı kavramı için burada devam ettirmek mümkün değil. O farklı bir cumhurbaşkanı, bu farklı bir cumhurbaşkanı. İsmi mesela cumhurbaşkanı değil de lider olsaydı esasen bu türlü bir tartışma olmayacaktı. Bu yalnızca isim benzerliğinden kaynaklanan bir tartışma. İçeriklere bakmak lazım. Yalnızca isimler, sözler üzerinden değil o sözlerin içeriklerini mukayese etmek lazım değerlendirirken. O denli bir tereddüt yok hukuken. Hiçbir tartışma bence içerikli bir tartışma değildir.”
(Bitti)
Sizce Türkiye, parlamenter sisteme dönmeli mi?
— Haberler.com (@Haberler) September 30, 2021
