TBMM Lideri Mustafa Şentop, güçlendirilmiş parlamenter sistemin, parlamentoyu güçlendiren değil, hükümeti, yürütmeyi güçlendiren bir sistem olduğunu belirterek, “Bugün esasen güçlendirilmiş bir yürütme var. Güçlendirilmiş yürütmeden şikayetçi olup da dönüp dolaşıp yürütmeyi güçlendiren bir sistem teklifinde bulunmayı biraz ilgi cazip buluyorum.” dedi.
Şentop, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesinin (AYBÜ) Esenboğa Külliyesi’nde düzenlenen 2021-2022 Akademik Yılı Açılış Merasimi‘nde “ilk ders” başlıklı yaptığı konuşmada, üniversitelerin günümüzde artan ehemmiyetine dikkati çekerek, üniversitelerin aktüel gündem içerisinde bulunan birçok bahiste toplumu ve siyaseti, karar alıcıları besleyen çok kıymetli çalışmalar yaptığını belirtti.
Türkiye’de bugünlerde yeniden yeni anayasa tartışmasının yer aldığına işaret eden Şentop, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Ben siyasete yeni anayasa tartışmalarıyla başladım. 2011’de milletvekili seçildikten sonra TBMM’de bir Anayasa Uzlaşma Kurulu kuruldu. O kurulunda, AK Parti’yi temsilen vazife yaptım. İki yıldan fazla bir vakit yeni anayasanın hazırlanması, yazımıyla ilgili çalışmalarda bulundum. O çalışmaların birinci altı ayı da toplumsal iştirakin sağlanmasıyla ilgiliydi. Altı ay boyunca anayasayla ilgili görüş bildirmek isteyen herkesin görüşünü topladık.”
Şentop, bu çalışmaların sonucunda da anayasa metni olarak kabul edilebilecek bir metnin yüzde 40 kadarının oluşturulduğunu lakin yeni bir anayasanın tam mutabakatla çıkmadığını anlattı. 2013 sonlarında komite misyonunu sona erdirirken vazifesi tamamlayamamanın temel tartışma konusunun “hükümet sistemi” olduğunu aktaran Şentop, şöyle devam etti:
“O vakit AK Parti, başkanlık sistemi temelli bir hükümet sistemi modeli sunmuştu komiteye, buna karşı çıkan partiler vardı. Karşı çıkmaları da ‘Bu hükümet sistemi gündemde varsa başka bahisleri tartışmayacağız.’ halinde bir tartışmaya dönüşünce o vakit artık sürdürülemez hale geldi kurul ve kaldı. Fakat önemli bir birikim ortaya çıktı. Hem görüş toplama bakımından hem de siyasi partilerin somut bir anayasa metni olarak topluca kendi görüşlerini ortaya koyduğu metinler elimize o vakit geçti. Böylelikle gerçekten kıymetli bir adım atılmış oldu.”
Şentop, 16 Nisan 2017’de hükümet sistemiyle değişikliğin gerçekleştirildiğini lakin yeni anayasayla ilgili tartışmaların bitmediğini anımsatarak, hiçbir siyasi partinin “Yeni anayasaya muhtaçlık yoktur, bu anayasa kafidir.” demediğini, hepsinin yeni bir anayasa yapılması gerektiğini belirttiğini anlattı.
“Anayasayı, bir anayasa yapmak için yapıyoruz aslında. Anayasayı birden fazla vakit, yüz yıldan fazla bir vakittir bütün siyasi ve toplumsal meselelerimizi çözebilecek bir sihirli metin olarak görüyoruz, bu türlü bir metin üzerinden tartışma yapıyoruz.” diyen Şentop, halbuki anayasanın bir hukuk ve siyaset metni olarak sağlıklı bir tartışma yürütülebilmesi bakımından zihinlerde yerli yerine oturtulması gerektiğini belirtti.
“Üniversitelerimiz de bu tartışmaların içerisinde yer almalı”
Anayasa konusunda İngiltere örneğini anlatan Şentop, şöyle devam etti:
“Bir ülkede yazılı metin yok, bir kural konusunda herkes mutabık. Bizde ise çok ayrıntılı yazıldığı halde bir metin var fakat bu metni konjonktüre nazaran, şahıslara nazaran yorumlama tarafında bir yaklaşım, bir anlayış var. Şayet sizin siyaset geleneklerinizde kamu hukuku geleneklerinizde temel metin olan anayasa metni birbiriyle mutabıksa o vakit bu külfet yok. Yeni anayasalar yapmak, anayasalar değiştirmek zorunda kalmazsınız. Ama bizde anayasa, özellikle evvelki devri değiştirmek ve yeni bir şey ortaya koymak için yapıldığından ötürü bu anayasa tartışmaları bugünlere kadar devam etti.
Bu tartışmaların yanlış olduğunu düşünmüyorum, Türkiye çok aralık aldı. Yapılan bu tartışmaların hepsinin Türkiye’nin gerek anayasayla gerekse hukukla bağını güçlendirdiğini düşünüyorum. Anayasa konusunda birçok zihnimizdeki algıyı, yaklaşımı bu tartışmaların düzelttiğini düşünüyorum. Bu manada yararlı olduğu kanaatindeyim. Bugün tekrar bir anayasa tartışması içerisindeyiz. Üniversitelerimizin de bu tartışmaların içerisinde yer alması, bu tartışmalara daha yakından ilgi göstermesi gerektiğini düşünüyorum. Yalnızca siyasetçiler ortasında bir tartışma olarak kalmamalıdır.”
Şentop, 1982’de basılan bir kitapta, “Son 10 yıldır Türkiye’de en çok tartışılan bahislerin başında başkanlık sistemi gelmektedir.” tabirinin yer aldığını aktararak, “Bugün hükümet sistemi tartışmaları, birkaç gün içerisinde düşünülmüş yahut talep edilmiş de hazırlanmış, yapılmış bir değişiklik, çalışma değil. Bizim 2012’de Meclis’teki uzlaşma komitesine sunduğumuz metin, başkanlık sistemi üzerine idi. O metin yüzde 95 prestijiyle 16 Nisan 2017 referandumunda kabul edilen metindir.” biçiminde konuştu.
Başkanlık sisteminin, 1960’lı yılların ikinci yarısından itibaren konuşulduğunu, 1970’te Ulusal Nizam Partisinin parti programında da yer aldığını lisana getiren Şentop, şunları kaydetti:
“Bu tartışmaların bir sebebi var. Türkiye’de bizim vesayetçi sistem dediğimiz sistem, parlamenter sistem içerisinde kolay işliyor. Nasıl? 12 Mart’ta bir muhtıra veriliyor, bu muhtırayla hükümet istifa ediyor lakin Meclis kapatılmıyor. Bir hükümet kuruluyor Meclis içerisinden, bir milletvekiline misyon veriliyor ve hükümeti kuruyor. Bu hükümet güvenoyu alıyor Meclis içerisinden. Nasıl alıyor? Hükümet Meclis içerisinden çıktığı için parlamento içi istikrarlara bağlı oluyor hükümet. Kurulması da düşürülmesi de. Münasebetiyle parlamento içindeki istikrarları değiştirdiğinizde hükümet düşürüp hükümet kurdurabiliyorsunuz. Daha yakın bir vakitte, 28 Şubat’ta tıpkı şeyi yaşadık. Sayısal çoğunluğu olmadığı düşünülen bir hükümet vakit içerisinde kurulabildi ve güvenoyu aldı diye milletvekilleri istifa ettirildi bir partiden. Öbür bir parti kuruldu o istifa eden milletvekilleriyle ve Meclis parlamento aritmetiği değişti, hiç varsayım edilmeyen bir hükümet çıkabildi Meclisten. Uzaktan kumandayla hükümet kurdurabilmek, hükümet düşürebilmek mümkün.”
“Güçlendirilmiş parlamenter sistem, parlamentoyu değil, yürütmeyi güçlendiren bir sistemdir”
Türkiye’de vesayetçi sistemin işleyişiyle ilgili bu türlü bir gerçekliğin bulunduğunu lisana getiren Şentop, şunları kaydetti:
“Sadece bugünün kararlarıyla hükümet sistemi sıkıntısının var olduğunu düşünmek, art planını ve derinliğini kıymetlendirme dışı tutmak bizi yanlış tartışmalara götürür. Onun için bugün, bunun bir siyasi tartışma olduğunu düşünüyorum mevcut anayasadaki sistemi savunuyorum. Güçlendirilmiş yahut uygunlaştırılmış parlamenter sistem denilen sistem, somut olarak ortaya konulmadığı için bunu birçok kişi görmüyor fakat literatürde misal sözlerle bu sistemden bahsediliyor. Evet ancak bu sistemin özelliği güçlendirilmiş parlamenter deyince herkesin aklına birden ‘Parlamentoyu güçlendiriyor.’ üzere geliyor lakin aslında o denli değil. Bu sistem, yürütmeyi, hükümeti güçlendiren sistemdir. Klasik parlamenter sistemin hükümet kurmadığı zorlukları, hükümeti düşürmedeki kolaylıkları, çabukluklar, hükümetlerin kendi getirdikleri metinleri karara parlamento dönüştürmemesinin ortaya çıkarttığı yönetememe sorunu sebebiyle, güzelleştirilmiş yahut güçlendirilmiş parlamenter sistem ismiyle hükümetin kurulmasını kolaylaştıran, hükümetin düşürülmesini zorlaştıran, hükümetin getirdiği kararların Meclisten daha kolay geçmesini sağlayan teklifler içeren bir modeldir bu. Yani güçlendirilmiş parlamenter sistem, parlamentoyu güçlendiren değil, hükümeti, yürütmeyi güçlendiren bir sistemdir. Bugün zati güçlendirilmiş bir yürütme var. Güçlendirilmiş yürütmeden şikayetçi olup da dönüp dolaşıp yürütmeyi güçlendiren bir sistem teklifinde bulunmayı biraz ilgi alımlı buluyorum.
Münasebetiyle Türkiye’nin gerçekleriyle, bilhassa 1961 Anayasası periyodu prestijiyle başlayan siyasi ve anayasa tartışmaları bağlamında mevzuya bakmak, bu hususla ilgili ayakları yere basan ve bu sistem tartışmaları içerisinde makul bir yere oturan teklifler üzerinden tartışmak lazım. Somut tartışmak lazım. O bakımdan ben yeni anayasa tartışmalarını çok büyük bir heyecanla ve memnuniyetle takip ediyorum. Bunların Türkiye’ye yarar sağlayacağını düşünüyorum.”
Notlar
Merasimin açılışında Ankara Kulübü Derneği seymenleri gösterisi sundu. Daha sonra küçük bir seymen, TBMM Lideri Mustafa Şentop’un yanına giderek bir müddet sohbet etti. Şentop, seymenle hatıra fotoğrafı çektirdi.
Merasimde, AYBÜ’de eğitim gören 108 ülkeden gelen öğrencileri temsilen 18 öğrenciye çiçekler verilerek “AYBÜ’ye güzel geldiniz” denildi. Bu öğrencilere AYBÜ Rektörü Prof. Dr. İbrahim Aydınlı rozetlerini taktı.
Rektör Prof. Dr. Aydınlı, daha sonra akademik yılın açılış konuşmasını yaptı.
Konuşmaların akabinde Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Mescidi ve Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hayat Merkezi temel atma merasimleri görüntü konferans tekniğiyle gerçekleştirildi.
Merasime, Ankara Valisi Vasip Şahin ile Ankara Büyükşehir Belediye Lideri Mansur Yavaş ve çok sayıda davetli de katıldı.
