Türkiye Cumhuriyet tarihinin birinci muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, uzun bir ortadan sonra tekrardan gündeme geldi. Mustafa Kemal Atatürk’ün eski silah arkadaşlarının öncülüğünde kurulan bu parti, o periyot iktidar tarafından ağır tenkitler aldı. Pek çok kişi ise Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasının altında yatan asıl nedeni merak ediyor. Pekala Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucuları kimler? Hangi olaydan sonra ve neden kapatıldı? İşte ayrıntılar…
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Ne Vakit ve Kimler Tarafından Kuruldu?
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Mustafa Kemal Atatürk’ün eski silah ve dava arkadaşları olan Ali Fuat, Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Refet ve Adnan Paşa tarafından kuruldu.
Cumhuriyet’in ilan edildiği günlerden sonra Rauf Beyefendi basına bir açıklamada bulundu. Yaptığı açıklamada Cumhuriyet’in ilanında izlenmiş olan prosedürü eleştirdi. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, partili cumhurbaşkanlığına karşı 17 Kasım 1924 yılında resmi olarak kuruldu.
Mustafa Kemal Paşa dışında Kurtuluş Savaşı’nı başlatan beş kişilik kumandan takımının üyelerinin hepsi TCF’nin başkanları ortasında yer aldı. Partinin tüzüğünde ise cumhuriyet unsurlarının, demokrasi ve liberalizmin benimsendiğini ve dini inançlara da saygılı olduğu duyuruldu
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Takımında Kimler Var?
Ünlü anayasa hukukçusu Tarık Zafer Tunaya’ya nazaran partiye katılan milletvekili sayısı 28’dir. Ama siyaset bilimci Tunçay ise katılan milletvekili sayısının 29 olduğunu söylemiştir. Lakin bunlar 7 şahsı partiye katılır katılmaz istifalarını vermişti.
Mete Tunçay’a nazaran Terakkiperver Cumhuriyet Fıkrası’nın takımında bulunan şahıslardan kimileri ise şunlar;
-
Feridün Fikri Düşünsel
-
Ali Fuat Cebesoy
-
Osman Nuri Özpay
-
Necati Kurtuluş
-
Cafer Tayyar Eğilmez
-
İhsan Hamit Tiğrel
-
Sabit Sağıroğlu
-
Halet Sağıroğlu
-
Münir Hüsrev
-
Rüştü Paşa
-
Halil Işık
-
Miralay Arif Bey
-
Zeki Kadirbeyoğlu
-
Rauf Orbay
-
Kazım Karabekir
-
Adnan Adıvar
-
İsmail Canbulat
-
Refe Bele
-
Hoca Kamil Efendi
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Neden Kapatıldı?
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 1925 yılında başlayan Pir Said İsyanı nedeniyle TCF iktidar tarafından eleştirildi. Bu devirde başbakan Ali Fethi Okyar misyonundan ayrıldı ve İsmet İnönü vazifeye getirildi. İsmet Paşa, Takrir- i Sükun Kanununu yürürlüğe koyarak sıkıyönetim getirilmesini istedi. Bu kanun ile TCF’nin kapatılması hızlandırıldı ve parti yasa dışı faaliyetlerinden ötürü 5 Haziran 1925’te resmen kapatıldı.
Partinin kapatılmasından tam bir yıl sonra gerçekleşen İzmir Suikast’i sonrasında Kazım Karabekir ve Ali Fuat Paşa’nın bulunduğu pek çok kumandan tutuklanarak idama mahkum edilir. Fakat Türk subaylarının protestoları ve Mustafa Kemal Atatürk’ün affı ile Kazım Karabekir ve Ali Fuat Paşa idam edilmedi.
