Merhabalar. Zerdüştlük inancında âlâ ve kötüyü temsil eden ve ortalarında sürekli çatışmanın olduğu bir durum vardır. Âlâ tarafta Ahura Mazda varken makûs tarafta Ahriman yer almaktadır. Bu içerikte Pers mitolojisinde de kendine yer edinen Ahriman ve Ahura Mazda ortasındaki zıtlığı ele aldım.
İyi okumalar dilerim.
Zerdüştlük dini, 600’lü yıllardan İran topraklarında büyük bir takipçi kitlesi olan bir inanıştı. Zerdüştlük inancı düalist yani ikili bir yapıdaydı. Bir tarafta berbatlığın ve karanlığın ilahı Ahriman, başka yanda nizamın, yeterliliğin ve ışığın yaratıcısı Ahura Mazda. Pekala bu zıtlığa duyulan inançlar neydi?
Ahriman, Pers mitolojisinde berbatlığın ve karanlığın ruhu olarak bilinirdi. Bir öteki ismi “Angra Mainyu” olan Ahriman, Zerdüştlük inancına nazaran açgözlülük, öfke, kıskançlık ve tüm başka olumsuz hislerin gerisindeki güç olarak kabul ediliyordu.
Ahriman, bazen de “Druj” yani palavra olarak isimlendirilirdi ve ona dünyaya kaos getiren ve nizamı bozan ruh gözüyle bakılırdı. İnanışa nazaran Ahriman, Ahura Mazda’nın zıt kardeşi olarak görülürdü. Ahura Mazda, sistemin ve güzelliğin sembolüyken Ahriman İslam inancına emsal bir halde şeytan ya da iblis ile özdeşleştirilmiştir.
Mitolojiye nazaran Zerdüşt inancına mensup olanlar dünyanın bu iki güç ortasındaki gayret yeri olduğuna inanıyorlardı. Ahura Mazda bu çabada meleklerin dayanağına sahipken Ahriman, beşerler tarafından hissedilen kıskançlık, açgözlülük ve güç dileğine hitap eden iblisler yaratmıştı.
Dünyanın denetimi için savaşan Ahura Mazda gökleri temsil ederken Ahriman yeraltı dünyasından ya da ölüler diyarından gelmekteydi. Bu ikisinin gücü birbirine eşitti ve uğraşlarında galip olan daima değişmekteydi.
Ahura Mazda ateşi, güneş ışığını ve hayatı temsil ederken Ahriman karanlığın ve vefatın efendisi olarak görüldü. Zerdüştler vakitle Ahura Mazda’nın bir gün Ahriman’a karşı en son bir zafere ulaşarak hükümdar olacağına inandılar.
Dünyadaki öteki tek ilahlı dinlerde âlâ ve yaratıcı bir güce karşılık makûs bir güç fikri yer alır. Zerdüştlük inancında ise bu dinlerden farklı olarak âlâ ve berbatın güçleri hep istikrarlı ve eşittir. Fakat Zerdüştler âlâ güçlerin sonunda zafer kazanacağına inanırlar.
Efsaneye nazaran vakit ve yer ilahı Zurvan kendisinden sonra kimin kral olacağına karar vermeye çalışırken şimdi annesinin rahminde bulunan Ahriman dışarı çıkarak babasına görünmüştür.
Zurvan kim olduğunu sorduğunda Ahriman kendininkini değil kardeşi Ahura Mazda’nın ismini vermiş ancak Zurvan bunun palavra olduğundan şüphelenmiştir. Bir müddet sonra Ahura Mazda doğduğunda ise Zurvan tarafından gerçek anlaşılmış ve babası tarafından kral olarak seçilmiştir. Ahura Mazda cenneti, yeryüzünü ve öteki hoş şeyleri yaratırken Ahriman iblisleri, yılan ve öbür kötülükleri yaratmıştır.
Zerdüştlük inancındaki bu iyi-kötü uğraşının kıymetli bir istikameti de özgür irade ve ahlaki seçim kavramıdır.
Yukarıda da dediğim üzere Zerdüştlük inancının temelindeki düalist yapıdaki çatışmada uygunun eninde sonunda galip geleceği inancı vardır. İnsanlık dahil Ahura Mazda’nın yarattığı her şey düzgündür ve bu nedenle beşerler berbatın yerine iyiyi tercih edecektir.
Bu kavramlar ışığında baktığımızda ise Ahriman insanlık hakkında mutlak bir kavrayışa sahip değildir.
İnsanları Ahura Mazda yaratmıştır, münasebetiyle beşerler uygundur ve özgür iradelerini kullanarak kötüyü tercih etmek yerine uygun olanı tercih edeceklerdir. Bu özgür iradenin temelini maddelere uymak, âlâ işler yapmak, berbatlığı reddetmek ve en sonunda berbatlığı varoluşlarından çıkarmak vardır.
Ahriman, dünyanın dört bir yanındaki mitolojilerde ve dini öğretilerde şeytan üzere birçok makus karakterle bir tutulsa da Zerdüştlüğe aşina olmayanlar tarafından pek tanınmaz.
Popüler kültürde Ahriman, Final Fantasy görüntü oyunu serisinde birkaç sefer oyuncunun savaşması gereken bir düşman olarak yer almıştır. Ayrıyeten DC Comics dizisi Wonder Woman’da bir iblis olarak yer almıştır.