Piyasaların içinden gelenler, ticaret, bilhassa dış ticaret yapanlar uygun bilir; 2018 yılı ikinci yarısı ve 2019 yılında ‘Rahip Brunson’ krizi akabinde tüm berber ve dönerci esnafı dolar bozma kampanyasına promosyonlarla dayanak verince dolar/TL’ye bir sakinlik, bir bıkkınlık, bir bezginlik gelmişti. Uzunca bir müddet yerini değiştirmeden duran dolar kurunda garip davranışlar seziliyordu. Sonra uzman ekonomistler keşfetti ki dolar/TL’yi korkutan öteki birileri vardı. Yerinden çıktığında başına vuruyorlardı. Lakin deneydeki pire değildi ki bu kapağa kadar zıplamayı öğrensin, haliyle kıpır kıpır duramadı. O periyot pandemi oldu, iktisat idaresi değiştir derken, 2021 Eylül sonrası tasması salınmış 3 aylık Golden Retriever’ı bahçeye salmak üzere oldu. Çitleri düzgünce zorlayınca 20 Aralık 2021’de ‘Biz bir şey yapmadık’ fakat ‘Hiçbir şey olmasa bile kesin bir şey oldu’ misali kapı dışarı çıkmadan mesken hapsine devam ediliyor. Görüntü gözünüzün önüne geldiyse dolar/TL için Bloomberg ve TCMB anlatımlarına geçelim.
Dolar/TL’de 1,5 yıldır izlenen sakin yükseliş birçok gerçeklikle uyuşmadığından ve daima de Merkez Bankası’ndan bankalara, kredilere, şirketlere yönelik kararlar gelince incelemeler sıklaşıyor. Bloomberg’den Uğur Yılmaz ve Aslı Kandemir’in aktardığına nazaran, özgür kur rejiminde, süreçlerde artık son karar verici Merkez Bankası oluyor.
TL işlemlerinde nihai uzlaşı sağlayan Merkez Bankası’nın daima kontrol ve müdahalelerinden piyasa işlemcilerinin sıkıldığı belirtilen haberde, döviz almanız gerekiyorsa açıklama yapmak gerektiği belirtiliyor.
14 Mayıs’ta yapılacak seçimler öncesi döviz piyasasında denetimin çok arttığı belirtilirken, bilgi veren piyasa işlemcileri, bilhassa büyük hacimli süreçlerin hatta çabucak hemen her sürecin inceleme ve onaya tabi olduğunu açıklıyor.
İşlemcilerin anlattığına nazaran, Merkez Bankası “FX trader” üzere, bankalarla daima irtibatta, platformlardaki süreçleri takipte ve döviz süreçlerinde raporlama isteyen mercide bulunuyor.
Merkez Bankası’nın kimin, kime, ne oranda satış yaptığını büyük ölçüde belirlediği tez edilirken, TCMB’den açıklama yapılmadığı belirtiliyor.
Commerzbank’tan Ulrich Leuchtmann bu süreçlerin, seçimlerden sonra sürdürülmesini pek mümkün görmezken, ‘hafif sermaye kontrolü’ olarak tanımlıyor. Seçim sonrası için de TL’de kıymet kaybını kaçınılmaz görüyor.
Yeni bir sistemin yakın devirde devreye alındığı, ‘telefon tabanlı eşleştirme hizmeti’ ismi verilen sistemde, TCMB ile bankaların daima irtibatta olduğu ve onay olmadan döviz süreçleri yapılmıyor.
Piyasa işlemcileri mevcut müdahalelerin daha evvel arza yönelik olduğu fakat artık talebin de denetim altında olduğunu söylüyor.
Geçen günlerde Londra swap faizlerinde görülen hareketlilik, yurt içinde de dolar/TL’nin oynaklığının son haftalarda artması “stres belirtileri” olarak görülüyor.
Her gün değişen gündem ve düzenlemelerin içinde, ihracatçıların döviz almamayı taahhüt etmesiyle düşük kur, bankaların döviz fazlası olan şirketlere yüksek kur uygulaması üzere düzenlemeler bulunurken, bireysellere yüksek kur uygulaması, vadeli süreçlere yapılan yönlendirmeler ve Kapalıçarşı’da efektif telaffuzları ve spreadlerin açılması üzere etki-tepkiler görülüyor.
TL’de üç aylık ve bir aylık oynaklık farkı, seçim sonuçlarının kıymetli olmadığını gösterdiği belirtiliyor. In Touch Capital Markets kıdemli analisti Piotr Matys, döviz müdahalelerinin çok maliyetli olduğunu ve ‘Merkez Bankası seçimlerden sonra TL’nin hür kalmasına müsaade verebilir’ dedi.
Yatırımcıların TL varlıklarda konum almadığı görülüyor. “Hedge fon”lar, riske karşı korunma uzmanı olan yatırım fonları dahi yatırım yapmaktan kaçınıyor.
Seçimlerden sonra sonuçtan bağımsız, TL’ye müdahalelerin kalkacağı ve TL’nin de paha kaybedeceği öngörülüyor. Londra bu bahiste başı çekiyor.
Trium Capital’dan Peter Kisler, bu görüşün yanında, ‘muhalefet rahat bir halde kazansa bile TL dışındaki bütün varlıklar yükselebilir” dedi.
Carrhae Capital’dan Ali Akay, “TL’de yaklaşan devalüasyondan öbür bir yatırım fırsatı yok” yorumu yapıyor.
Vadeli süreçler de seçim sonrası kim kazanırsa kazansın TL’de paha kaybı gösteriyor.
TCMB bilgileri Mart ayında yabancıların TL fonlarda varlığının 1,2 milyar dolara gerilediğini gösterirken, 10 yıl evvel 72 milyar dola olan bir orandan bahsediliyor.
Yine Londra’da North of South Capital yetkilisi Kamil Dimmich, riski, kur denetimleri ya da ani bir devalüasyon olarak görürken, ‘Şu an Türkiye’ye kur riskleri nedeniyle direkt girmiş değiliz” tabirlerini kullandı.
Helm Yatırım Ortaklığı’ndan Rejat Suri, “daha öngörülebilir siyasetlerin yabancı yatırımcı çekebileceğini” söylerken, siyasi belirsizlikler ve TL’deki riskler nedeniyle Türkiye piyasasından uzak kaldıklarını açıklıyor.
Uluslararası kurumlar seçim sonuçlarından bağımsız dolar/TL’de yükseliş beklentisini koruyor.
Barclays ve TD Securities, 2023 üçüncü çeyrekte (Haziran-Eylül dönemi) TL’de yüzde 40 bedel kaybıyla 27 TL olmasını bekliyor.
Bank of America da seçim sonuçları ne olursa olsun TL’de yüzde 15 ila 25 ortası bir paha kaybı beklendiğini belirtti. Zümrüt İmamoğlu, Merveille Paja, David Hauner ve Mikhail Liluashvili imzalı ve 30 Mart tarihli raporunda, dolar/TL’de ‘adil değerin’ 24 TL olarak göründüğü belirtildi.
Tüm bunları okurken, bu sabah TCMB’nin yeni KKM gibisi eseriyle karşılaşıyoruz. TCMB’nin “Döviz Yükümlülüğü Olan Hukuksal Şahısların Döviz yahut Türk Lirası Cinsinden Mevduat ve Katılma Hesaplarına Sağlanacak Takviye Hakkında Tebliği” Resmi Gazete’de yayımlandı.
Buna nazaran, döviz yükümlülüğü olan yerli şirketlerin, bankalarda mevcut olan dolar, euro, sterlin cinsi döviz hesaplarında, hesap sahibi talep ederse, hesap açılışı tarihindeki kur üzerinden TL’ye çevrilecek. 1 aydan az olmamak üzere Merkez Bankasınca belirlenen vadelerde TL hesap açılacak.
Vade bitmeden para çekilecek olursa hesabın açıldığı tarihteki kurdan döviz bozulacak, vade bitimi beklenirse bitişteki kurdan döviz bozulacak. Banka bu meblağı müşteriye ödeyecek. Vade bitimindeki kur farkı, faiz ya da kar hissesinden yüksekse farkı TCMB ödeyecek. Bu müddette döviz alımı yapılırsa, haklar kaybedilecek ve 1 yıl kredi kullanımı kelam konusu olmayacak.
Son olarak Merkez Bankası’nın devayı para basmakta bulduğu belirtildi.
Sözcü’den Erdoğan Süzer’in aktardığına nazaran, piyasadaki banknot ölçüsü yüzde 24 artışla son 10 yıldaki ortalamasının iki katına erişti. Emisyon hacmi bir yılda 2,5 kata yakın artarken, 200 TL’lik banknotların basımına yük verildi. Basılan 6 banknottan 5’i 200 TL oldu.
2022 yılına girildiğinde piyasada 2 milyar 855 milyon adet banknot bulunurken, yıl sonunda bu sayı 3 milyar 540 milyon oldu. Basılan 685 milyon adet yeni banknotun 493 milyonu 200 TL’den oluştu.
Son bir yılda piyasada 200 ve 100 TL’lik banknotların hissesi yüzde 55’ten 61’e çıkarken, paha olarak hissesi yüzde 40,3’ten yüzde 56,6’ya yükseldi.
Merkez Bankası, banknot kağıdı ve mürekkep alımı için de yüzde 92 oranında daha fazla harcama yaparak 508 milyon TL ödedi.
Bu datalar ışığında piyasalarda seçim sonuçları bir manada değersiz olurken, bir manada da en kıymetli gündem oluyor. Kısaca Türkiye iktisadında ne olacağı biliniyor lakin nasıl olacağı merak ediliyor. Sizce nasıl olacak?