Ekonomi modelleri, kaynakların bir iktisat içerisinde nasıl tahsil edildiğini ve kullanıldığını açıklayan çeşitli sistemlere atıfta bulunur. Tıpkı vakitte yaklaşımlara ve teorilere de atıfta bulunduğunu unutmamalısınız. Her ülke, gereksinimlerine ve maksatlarına uyan farklı iktisat modelleri benimser. Biz bu içerikte, dünyada uygulanan esas iktisat modellerini inceleyeceğiz. Bununla bir arada, hangi ülkenin hangi iktisat modelini uyguladığını aktaracağız.
1. Kapitalizm
Kapitalizm, özel aktörlerin kendi çıkarları doğrultusunda mülkiyet sahibi olduğu ve bunu denetim ettiği iktisat modelidir. Kapitalizmin temel emeli, kâr elde etme güdüsüdür. Talep ve arzın piyasalarda halkın çıkarlarına hizmet edebilecek halde fiyatları serbestçe belirlediği bir iktisat sistemi olarak düşünülüyor. Kaynakların nasıl tahsil edildiğini belirlemek için piyasa güçlerine, rekabete ve fiyatlandırma düzeneğine müsaade verir. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Kanada kapitalist iktisat modelini benimseyen ülkeler ortasında yer alır.
2. Piyasa ekonomisi
Piyasa iktisadı; yatırım, üretim ve dağıtım ile ilgili kararların arz ve talebe dayalı olduğu iktisat modelidir. Yani mal ve hizmet fiyatları özgür fiyat sistemi içerisinde belirleniyor. Bir ülkenin ferdi vatandaşları ve işletmelerin etkileşimleri, mal ve hizmetlerin fiyatlandırmasını yönlendiriyor. Türkiye, Hong Kong, İsviçre ve Singapur üzere ülkeler piyasa iktisadını uyguluyor.
3. Karma ekonomi
Karma iktisat hem kapitalizmin hem sosyalizmin güçlerini birleştiriyor. Bireylerin ve işletmelerin özel mülkiyetine müsaade veriyor. Lakin toplumsal refahı ve belli alanlarda devlet müdahalesini destekliyor. Almanya, İsveç ve Japonya üzere ülkeler karma ekonomiyi uyguluyor.
4. Sosyalizm
Sosyalizm, iktisadın geniş kitlelerin faydasına işletilmesi gerektiğini savunan bir iktisat modeli. Yani küçük bir aristokrat, zenginler sınıfı ya da kapitalist sınıf yerine geniş kitleleri düşünerek hareket ediyor. Münasebetiyle çalışan sınıfın iktidarını savunuyor. Eşitsizliği azaltır ve toplumsal refahı arttırır. Venezuela, Çin ve Küba üzere ülkelerde sosyalizm iktisat modelini kullanılır.
5. Komünizm
Komünizmde üretim araçları tüm toplumun ortak malı. Toplumsal sınıfları ortadan kaldırmaya çalışır. Birebir vakitte eşitliği teşvik eder. Tüm mülk ve servet topluma ilişkin. Küba, Kuzey Kore ve Vietnam üzere ülkeler komünizm iktisat modelini uyguluyor.
6. Komuta ekonomisi
Komuta iktisadında hükümet, ülkede üretilen mal ve hizmetlerin planlanmasında ve düzenlenmesinde temel rolü oynar. Hükümet, iktisadın tüm istikametlerini denetim eder. Rekabeti ortadan kaldırmayı ve toplumsal refahı arttırmayı hedefliyor. Kuzey Kore, Küba ve Hindistan üzere ülkeler komuta iktisadını uygular.
7. Yeşil ekonomi
Yeşil iktisat, çevresel korkuları ekonomik karar alma sürecine entegre eder. Böylelikle sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmeyi ve çevresel tesirleri azaltmayı emeller. Emisyon ticareti ve yenilebilir güce yatırım üzere siyasetleri içerebiliyor. Danimarka, Almanya, Norveç, Çin, Güney Kore, İsveç, Kanada, Hollanda ve Kosta Rika üzere ülkeler yeşil iktisat modelini uyguluyor.
Ülkeler tarihî ve kültürel geçmişlerine bağlı olarak farklı iktisat modelleri benimser.
Bu içeriğimizde, ülkelerin yaygın bir halde benimsediği iktisat modellerinden bahsettik. Ayrıyeten ülkelerin her biri, burada bahsettiğimiz iktisat modellerinin bir karışımını benimseyebiliyor. Ülkelerin ekonomilerini yönetmek için kendi eşsiz yaklaşımlarına sahip olabileceğini unutmamanız gerekiyor.
