2021 yılında resmen hayata geçirilen düşük faizli iktisat modelinde gerçek kesime bilhassa de ihracatçılara sağlanan finansman kaynaklarının üretim, yatırım, ihracat ve istihdama yönelmesi amaçlanmıştı. Lakin amaçlanan ile gerçekleşenler ortasında hayaller/hayatlar nevi bir farklılık oluştu. Bu farklılığı gidermek içinde süreklilik içeren düzenlemeler her gün değişirken, kurdaki yükseliş bir yandan bunun piyasa dinamikleri içinde doğal yollarla oluşmaması bir yandan sıkıntılar tetiklendi. Bu da kredileri tartışmalı hale getirdi. Geçen günlerde ferdî kredilerde sınırlamalar görülürken, son bilgiler ticari kredilerin problemini gözler önüne serdi.
Dönüp dolaşıp Eylül 20212de başlayan faiz indirimlerine geliyoruz. Tüm kırılmaları yaşadığımız periyotta indirilmeye başlanan faiz oranları, finansmana yani krediye dönüşüp hem halkın cebine girip oradan tüketime dönecekti hem de tüketimden kazanılanlar ve tekrar ucuz finansman şartlarıyla üreticiye büyüme fırsatı sunacaktı. O denli olmadı.
Faizin kıymetli bir ekonomik istikrar olmasıyla dengelerde yaşanan ani değişim havuzu boşaltan musluk misali dolduran musluktan süratli davrandı. Döviz ve enflasyon hareketlenince, krediler çekildi lakin istenilen yerlere akmadı. Aslında hazır musluk demişken, sudan gidersek ‘su aktı yolunu buldu’ öbür istikamete gitmiş oldu. Böylece o günden bu yana suyun her taraf değişiminde Merkez Bankası kendi yoluna çekmek için bir düzenleme yaptı ve yapmaya da devam ediyor.
Seçimlerin de yaklaşıyor olması suyun debisini artırdığından ya da artırmak istemesinden kaynaklı suya taraf vermek için barajın duvarlarını yükseltmeyi gerektiriyor. Lakin duvarlarda çatlaklar sıvaları tutmuyor. Yani kredilerde sorun sürüyor.
Seçime yaklaşırken, gerek seçim sonrası belirsizlik ortamı için durum almaya çalışmak gerek de Merkez Bankası’nın daima değişen düzenlemeleriyle bankalar ticarilere bir manada kredi musluğunu kapadı.
Ekonomim’de Merve Yiğitcan haberine göre, piyasada da görülen nakit sıkışıklığının hem bayram hem seçim öncesi had safhaya ulaştığı belirtiliyor.
Kamu bankaları, belirlenen limitleri dahilinde bulunan şirketlere o da harcama karşılığında kredi kullandırdığı ve maliyetlerinin de yüzde 18,5-20 düzeylerinde olduğu belirtilirken, özel bankalarda kredi maliyetlerinin yüzde 40-41 düzeyinde olduğu ve çeklerin 90 gün üzeri vadede kabul görmediği belirtildi.
Reeskont kredilerinde Ocak ayında 2012’den bu yana, şubat ayında da 2015’ten bu yana en makûs devirler izlendi.
İhracatçıların sıklıkla başvurduğu TL reeskont kredilerinde kullanımın düştüğü, kaidelerin sıkılaştırılmasının tesiriyle rezerv katkısının geçen yılın birinci aylarında 1,5 milyar ile 1,3 milyar dolar düzeyinden, bu yıl birebir periyotta 124 milyon ile 551 milyon dolara gerilediği görüldü.
İş dünyasında sürecin seçime kadar süreceği konuşulurken, seçimden sonra artık klişe olan sözle “kim kazanırsa kazansın” iktisatta acil devreye aşınması gereken problemler olduğu konuşuluyor.
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, nakit probleme dikkat çekerken, finansmana erişimde toplam maliyetin yüzde 18,5-20 civarında olduğunu özel bankalarda faizin yüzde 13 görünmesine rağmen ek maliyetlerle yüzde 40’a yükseldiğini açıkladı.
Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Lideri Yavuz Eroğlu, sorunun uzun vakittir sürdüğünü vurgularken, azalan kaynakların bir zelzele felaketleriyle bölgeye aktarıldığını belirtti.
“Döviz talebini engellemek için TL’de verilmiyor.”
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri Erdem Fayat, hem Ekonomim’de hem Cumhuriyet’te yer alan açıklamalarında, bankaların maliyet hesabında önlerini göremedikleri için kredi vermemek ismine direndiklerini belirtti. Dövize dönmemesi için TL’nin bollaşmasının önüne geçildiğini ileten Fayat, piyasaların adeta kilitlendiğini söyledi.
Yüzde 20-25 maliyetli kredilerin parasız görülerek resmen kapışıldığını, ortalama maliyetlerin yüzde 30-35 bandında olduğunu söylerken, piyasayı ‘düdüklü tencereye’ benzeten Fayat, patlamanın ‘piyasada mı, kurda mı?’ olacağını beklendiklerin aktardı.
Sektörde ana gündemin “iş, finansman ve belirsizlik” olduğunu bu ortamda kapasite kullanımlarının da yüzde 85’ten yüzde 75’e düştüğünü, ihracatta ise geçen yıla nazaran en az yüzde 15 azalma beklediklerini vurguladı.
Uzakdoğu ile rekabette farkın 2019’dan bu yana kurdaki baskılanmadan kaynaklı yüzde 15-20’den yüzde 45-50’e çıktığını iletirken, bu biçimde gidilirse, yılbaşından bu yana dokumacılık ve hazır giyside yaklaşık 100 bin olan istihdam kaybının artacağını söyledi.
Seçim sonrasını beklendiklerini, kurda düzeyin en az 24-25 TL olmasını, bankaların kredi vermediğini, TL’de yüzde 40, dolarda yüzde 15 faizlerle karşılaştıklarını, piyasada hem TL hem dövize sıkışık bir ortam olduğu söyledi.
Paranın faiz yerine finansman ya da yatırıma aktarılmasını sağlamak gayesiyle yapılan faiz indirimlerinin bankalarda yaşananlar sonrası yine yükselişe geçen mevduat faizleriyle çok mümkün olmadığı görülürken,
Kredilerde de merkez bankası faiz indirimlerinin ilgisinin koptuğu bilinirken, tüm düzenleme ve önlemlere rağmen paranın maliyetini ucuzlamaması dikkat çekiyor.
