Sanat dünyasında yatırımlar ve inanması güç sayılar;
İnsan evladı estetiğe, hoşluğa düşkündür… Her ne kadar binyıllar, yüzyıllar içinde estetik anlayışı değişse de fikir birebirdir: Hoşsa benim olmalı!
Kişiler, mülkler, nesneler, hatta tüm form bulmuş şeyler için bu mümkün olabilir (kişi kısmı burada mecazen kullanılmıştır). Lakin iş insanların hislerine, ömrü algılayışlarına, hatta ideoloji ve ideolojilerine gelince, ne kadar etkileyici ve ilham verici olsalar da sahip olmak mümkün değildir… Bunlar en fazla taklit edilebilir ya da çalınıp, kopyalanabilirler. Bunu sahip olunabilir bir olguya dönüştürense sanattır… İnsanın duygusal ve düşünsel dışavurumunun en tesirli kozmik lisanlarından biridir sanat ve bedene (forma) geldiği hali ile kişiyi kendisine aşık edebilir. Bu yaratım hayranlık uyandırıcı ve büyüleyici olabilir. Sanat bir insanlık mirasıdır; dünya tarihimize ve kültürel çeşitliliğimize ışık tuttuğu üzere, tüm insanlığın duygusal ve entelektüel zenginliğini besler. İsyanlar ya da ihtilaller başlatabilir, cinayetler işletebilir. Gücü o denli mükemmeldir işte…
Sanat yapıtının ticari bir nesneye dönüşümü
Venüs’ün Doğuşu-The Birth of Venus-Botticelli
Bütün bu romantik girişin bağlanacağı nokta elbette günümüzde bilhassa plastik ve dijital sanatlar alanındaki yapıtlara sahip olmak için verilen savaşlar, harcanan milyon dolarlar, yapılan yatırımlar. Bugün gelinen bu noktaya kadar elbette değişik süreçlerden geçildi.
Sanat olgusunun insanlık tarihi kadar eski olduğu aşikâr. Lakin bugünkü anlayışla sanat yatırımı kavramı için bin yıllar geçmesi gerekti. Gerçi bir açıdan Antik Mısır’da mezarlarına sanat yapıtları yerleştiren firavunların da bir tıp sanat yatırımı yaptığı söylenebilir 😊
Antik çağlarda ve kilisenin baskın olduğu orta çağ periyotlarında sanatkarların sipariş üzerine yapıtlarını ürettiğini, birtakım durumlarda takas usulüne de baş vurduklarını biliyoruz. Rönesans devrinden itibaren sanatın yükselişiyle birlikte bir sanat piyasası oluşmuş, sanatkarlar kendi yapıtlarını üretip satmak için bu piyasada yer edinebilmişlerdi. Yetenekli artistler saray ressamı olabilmek için yarışırlardı. Egosantrik cinsimizin portrelerini yaptırmak için yanıp tutuşmaları da o periyot ressamlarının karınlarını doyurmaları için bir nimetti 😊 18. yüzyıldan itibarense galeriler, müzayede meskenleri üzere kurumlar ortaya çıkmış ve sanat yapıtları, koleksiyoncularla sanatseverler tarafından satın alınmaya başlanmıştı. Çeşitlenen sanat akımları ve toplumsal hayatın modernite katsayısının yükselmesi ile sanat ve sanatkarın popülaritesi artmış, tam bir sanat piyasası oluşmaya başlamıştı. Gerçek bir ticari ortam doğmuştu denebilir. O yıllarda Jean-Honoré Fragonard’ın şiirsel bir figüratif yapıtını alan biri, bunu gereksinim halinde -o gün için güç da olsa- yine satabileceğini artık biliyordu. O almak istediyse, diğeri da bu yapıtı isteyebilirdi.
Günümüzde ise bir sanat furyası içinde süzülüyoruz desek, yanlış olmaz.
Jean-Honoré Fragonard, The Swing, oil on canvas, 1767 (Wallace Collection, London)
Önümüz, gerimiz, hastane koridorlarımız, havaalanlarımız, ofislerimiz, vitrinlerimiz, tatil köylerimiz, denizlerin altı, apartman cephelerimiz, parklarımız, sokaklarımız dahi sanatla dolu… Nazar değmesin, sonunda sanat halka iniyor, sanat da sanatçı da hak ettiği kıymeti görüyor. Doğal olarak sanatla haşır neşir olmak, zenginleşmek, ruhsal açıdan doymak ve düşünmek için daha çok imkânımız var. Çevrimiçi platformlar, online müzayedeler, sanal stantlar sayesinde galeriler, müzeler, sanat fuarları ve müzayede konutları artık sanatı ayağımıza kadar getirebiliyor veee istediğimiz yapıta tek tuşla sahip olabiliyoruz. Dijital teknolojileri sanatla buluşturan NFT platformu da sanat yatırımcılarına yeni bir heyecan ve fırsat sunuyor.
Sanat yapıtı almakla, sanat yatırımı yapmak ortasındaki fark
1.Jason Decaires Taylor-Grenada
2.Duvardaki Göz-Duvar resmi
3.ChongFah Cheong-Singapur
4.Clock by Pak-nft
Bir stant esnasında gördüğünüz, sizi on ikiden vuran bir yapıtı sahiplenip, her yeni güne uyanışınızda ona bakabiliyor olmak, duvarınızda bir yaratıma yer açmış olmak çok hoş bir histir, bilirim. Konutunuzda tek tük bu türlü eserler bulunuyor olabilir. Hatta aileden miras kalmış kimi klasikleriniz de olabilir. Birkaç müzayedede onları satıp, nakit gereksiniminizi da görmüş olabilirsiniz. Tekrar de kendinizi sanat yatırımcısı olarak da kabul eder misiniz? O âşık olduğunuz yapıtı alırken, onu döviz ya da altın üzere bir yatırım aracı olarak görmüş müydünüz? Sanatkarının gelecek vaat edip etmediğine, öteki yapıtlarının ne kadara satıldığına, ya da yapıtlarının kimlerin koleksiyonunda olduğuna dikkat etmiş miydiniz? Sanmam.
Sanat yatırımı yüz yılımızda çok ivme kazanmış ve milyon dolarların döndüğü bir alan. Pek çok yatırım aracından daha inançlı ve dengeli çıkar sağlayabiliyor. Önemli araştırma ve takip isteyen bir bahis. Ülkemizde de sanata gösterilen ilginin artması, sanat yapıtlarının kıymetli bir meta haline gelmesi sanata olan yatırımları da her geçen gün artırıyor. Sanat piyasasında bu hareketlilikten yarar gören o kadar çok aktör var ki; başta sanatkarlar, sonra tüm sanat kurumları, sanat profesyonelleri, sanat okulları, eğitmenler, atölyeler, hocalar, sigorta şirketleri, dealerlar, sanat iletişimcileri, gereç tedarikçileri, grafikerler, matbaalar, hatta kurulumcular ve çerçeveciler dahi… Tüm bu aktörler açısından, yaratımın ve üretimin sürdürülebilirliği açısından, bu ekonomik kozmosun varlığı açısından, artan bu ilgi çok lakin çok sevindirici.
Dudak uçuklatan rakamlar
Salvator Mundi-Leonardo
Sanat yatırımının sağladığı yararlara en sonda değiniyor olacağım lakin evvel son yıllarda dudak uçuklatan birkaç sanat yatırımını, bu piyasanın geldiği nokta ve taşıdığı ehemmiyeti göstermek açısından paylaşmak isterim.
İşte son yıllarda bilinen en büyük ve ses getiren sanat yatırımlarından kimileri:
‘Salvator Mundi’ / Leonardo da Vinci – 2017 yılında 450 milyon dolarlık bir fiyatla Christie’s müzayede konutunda satıldı. Bu, tarihte bir sanat yapıtına ödenen en yüksek ölçü olarak kaydedildi.
“Interchange” / Willem de Kooning
2015 yılında 300 milyon dolara bir koleksiyonere satılarak en kıymetli sanat yapıtlarından biri haline geldi.
“Shot Sage Blue Marilyn (1964)” / Andy Warhol
2022 yılının rekorunu elinde tutan bu eser 195,4 milyon dolarla Amerikalı bir sanatkarın yapıtı için ödenen en yüksek ölçüsü temsil etti.
“Les Poseuses Ensemble” / Georges Seurat
2022 yılının ikincisi 149,240 milyon dolarla bu eser oldu.
“Rabbit” / Jeff Koons
2019 yılında 91,1 milyon dolarlık bir fiyatla satılan ‘Rabbit’ isimli heykel, yaşayan bir sanatkarın yapıtına ödenen en yüksek ölçü olarak tarihe geçti.
“Portrait of an Artist (Pool with Two Figures)” / David Hockney
2018 yılında 90 milyon dolarlık bir fiyatla Christie’s müzayede meskeninde satılarak bir İngiliz sanatkarın yapıtı için rekor kırdı.
“Yelpazeli Bayan (Lady with a Fan)” / Gustav Klimt
2023 yılı için şu anda rekoru elinde tutan eser ise geçenlerde Sotheby’s’deki açık artırmada 111,7 milyon dolara satılan bu şahane eser.
NFT dünyasında da işler hiç de dingin değil. Şimdiye Kadar Satılan En Değerli 5 NFT eser ise:
Everydays: The First 5000 Days by Beeple
1- Everydays: The First 5000 Days by Beeple – 69,3 milyon dolar
2- Clock by Pak- 52,7 milyon dolar
3- Human One by Beeple – 28,9 milyon dolar
4- CryptoPunk 5822 – 23,7 milyon dolar
5- CryptoPunk 7523 – 11,75 milyon dolar
Bir de natürel gündeme süratli ve havalı bir giriş yapan yapay zekâ ile üretilmiş eserler var.
‘Edmond Belamy’in Portresi’
Sanat yapıtı sayılmalı mı sayılmamalı mı tartışmaları mühlet dursun, geçtiğimiz aylarda New York’taki Christie’s Müzayede Evi’nde Paris merkezli Obvious isimli sanat kolektifi tarafından geliştirilen bir yapay zekâ programının imzasını taşıyan ‘Edmond Belamy’in Portresi’ isimli eser, açık artırma ile 432 bin dolara satıldı bile 😊
Bu örnekler, son yıllarda sanat piyasasında gerçekleşen büyük ve dikkat cazip yatırımlardan yalnızca birkaç tanesi. Sanat piyasası dünyanın her yerinde her daim hareket halinde.
Global ve lokal sanat bilgilerine ulaşabileceğiniz birtakım sağlam kaynaklar da vereyim size 😊
Pablo Picasso-Femme Assise Pres Dune Fenetre
Artnet, The Arka Market, Artprice, Sotheby’s ve Christie’s, Artam, Portakal Sanat ve Kültür Meskeni, Eskidji, SanatAtak, Argonotlar üzere platformları, sanat piyasasıyla ilgili gelişmeleri ve yeni dataları takip etmek için ziyaret edebilirsiniz.
Sanat yatırımının sağladıkları
Salvator Mundi-Leonardo
Son olarak bütçeniz uygunsa ve elbette ilginiz varsa sanat yatırımı yaparak kendinize ve diğerlerine sağlayabileceğiniz yararları bir hatırlayalım.
1) Finansal getiri potansiyeli: Sanat yapıtları, vakitle kıymet kazanabilen varlıklardır. Tanınmış ya da gelecek vaat eden sanatkarların yapıtları, büyük bir maddi potansiyele sahip olabilir. Sanat yatırımı yaparak ileriye dönük finansal getiri elde etme bahtınız bulunur. Ayrıyeten sanat klasik finansal araçlardan farklı bir varlık sınıfı olduğundan, portföyünüzü çeşitlendirerek riskinizi dağıtabilirsiniz.
2) Sanatsal keyif ve estetik paha: Sanat, ilham vericidir, ruh halinizi güzelleştirebilir ve hayat kalitenizi artırabilir. Estetik anlayışınız da gün be gün derinleşecektir.
3) Kültürel pahalara ve tarihe sahip çıkma: Geçmişin bir modülü olarak insanlığın mirasını yansıtan tarihi yapıtlara, kıymetli sanatkarların tablo ve heykellerine yatırım yaparak, kültürel bedeli müdafaa ve gelecek jenerasyonlara aktarma fırsatı elde edersiniz.
4) Sanatkarları ve sanat topluluklarını destekleme: Sanat yatırımları; sanatkarın üretime devam edebilmesine, sanat kurumlarının üretimleri halka sunmasına, sanat eğitiminin desteklenmesine, dolaylı yahut dolaysız tüm sanat profesyonellerinin (3.partiler dahil) bu ekonomik ve kültürel çarkın dönüşünden nemalanmasına katkı sağlar. Böylelikle yaratıcılık gelişir, kültürel çeşitlilik sürdürülür, istihdam artar, piyasa iktisadı canlanır, toplum ilerler.
5) İtibar ve toplumsal statü: Sanatın bir toplumsal statü sembolü olarak kabul edildiğini düşünenler vardır. Hakikaten de kıymetli sanat yapıtlarına sahip olmak, toplumda saygınlık kazandırıcı bir öge sayılabilir. Sanat koleksiyonları -beraberinde yapıtların ve sanatkarlarının öykülerine de vakıfsanız, eser okumanızı geliştirmişseniz, üstüne bir de sanat tarihi biliyorsanız- kültürlü ve sofistike bir imaj sergilemenize yardımcı olabilir.
6) Eğitim ve öğrenme: Sanat, engin bir öğrenme ve keşfetme fırsatı sunar. En kıymetlisi de sizi düşünmeye sevk eder. Sanat yatırımı yapmak zihninizi ve kültürel bilginizi genişletirken, sanatsal anlayışınızı da derinleştirecektir.
7) Toplumsal etkileşim ve ağ oluşturma: Sanat aktiflikleri ve stantları, sanatseverler ve koleksiyonerler için toplumsal etkileşim ve ağ oluşturma fırsatları sunar. Sanat aktifliklerine katılarak, misal ilgi alanlarına sahip beşerlerle tanışabilir, fikir alışverişinde bulunabilir ve sanat dünyasındaki gelişmeleri takip edebilirsiniz.
Unutmayın, sanat yatırımı yapmadan evvel araştırma yapmanız ve uzman tavsiyesi almanız kıymetlidir. Sanat yapıtlarının bedeli ve popülaritesi değişkenlik gösterebilir, bu nedenle dikkatli bir yaklaşım gereklidir.
Son kelam: Elbette, sanatı yalnızca ticari bir bedel olarak görmenin de yanlışsız olduğunu düşünmüyorum, sanat birebir vakitte insanlığın duygusal ve entelektüel zenginliğini besleyen, fikirleri yayan ve akımlar doğuran eşsiz bir olgu… Lakin yalnızca bu sebeplerden, sanat yatırımlarının devam etmesi ve sanatın gücünün korunması büyük bir değer taşımakta, kanımca.
Web
Linkedln
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio