İnternet üzerinden ya da günlük hayatta alışverişin en çok yapıldığı güne Amerikalılar Kara Cuma (Black Friday) ismini veriyor. Araştırmalar, Kara Cuma nedeniyle atmosfere olağana nazaran 385 bin ton karbondioksit gazının fazladan salındığını gösteriyor.
Kara Cuma aslında Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) Şükran günü olan kasımın dördüncü perşembesini takip eden cuma gününü tabir ediyor ve 1952’den bu yana Noel alışveriş döneminin birinci günü kabul edilerek indirimler başlıyor.
Euronews’ten Kerem Congar’ın haberine nazaran geçtiğimiz yıl yani 2020 Kasım’ında Kara Cuma haftasında yapılan alışverişler bir evvelki seneye nazaran yüzde 22 oranında arttı. ABD’de başlayan bu tüketim çılgınlığı elbette internet kullanımının da artmasıyla birlikte tüm dünya ülkelerine yayıldı.
Bazıları internet sitelerinin indirimleri için ekran karşısında dakikaları sayarken, kimi beşerler da mağazalarda akın ediyor. Birtakım müşterilerin indirimleri eserleri satın alabilmek için birbirlerine fizikî şiddet uyguladığını görmek artık sıradan bir olay.
“Kara Cuma çok üretim, tüketim ve stoklamaya sebep oluyor”
Birçok sivil toplum örgütü (STK), Kara Cuma ve gibisi alışveriş kampanyalarını reddederek çok tüketime karşı kampanyalar yürütüyor. Bu sivil toplum örgütlerinden en büyüğü İngiltere’de 2013’te kurulan Fashion Revolution (FR) isimli kuruluş.
FR’nin kurucusu Cary Somers, Kara Cuma haftasının sanayiyi çok derecede üretime sürüklediğini, bu malların süratli bir formda satılabilmesi için de çok tüketimin körüklendiğini belirterek, “Büyük indirim kültürü marka ve firmaları çok üretim ve stok yapmaya itiyor. Bu firmalar Black Friday ya da gibisi indirim kampanyalarıyla bu stoğu kolaylıkla eritebileceklerini biliyor. Potansiyeli olan her tüketiciyi boş geçmemek için türlü türlü formüllere başvuruluyor.” diyor.
Olağanda satılamayan teknolojisi eskimiş ya da eski moda eserlerin stoklardan eritilebilmesi için büyük çapta indirimler yapılıyor. Firmalar kelam konusu eserleri indirimlerle de eritemeyince bağış yapma ya da çöpe atma üzere hareketlere başvuruyor.
Satılamayan eserler çölü kirletiyor
Geçtiğimiz günlerde Şili’de bulunan Atacama Çölü’ne atılan ikinci el ve satılamayan dokuma eserlerinin sebep olduğu büyük kirlilik basına ve toplumsal medya hesaplarına yansımıştı.
Kara Cuma periyodunda çok üretim, tüketim, sanayi eserlerinin sevkıyatı, kargo uçakları, kargo gemileri, üretim esanasında kullanılan kimyasallar, üretimde kullanılan güç, fosil yakıt kullanımı, mağazaların uzun müddet açık kalması sebebiyle kullandığı elektrik ve sayılabilecek daha birçok nedenden dolayı ortaya çıkan emisyon oranıysa hayli korkutucu boyutlarda.
Money.co.uk’in araştırmasına nazaran 2021’in Kara Cuma haftasında açığa çıkacak karbondioksit oranı tam olarak 386.243 ton. Yani dünyanın en büyük hayvanı olan mavi balinalardan 3 bin 679 adedini bir ortaya getirsek, bu sera gazı tartıya eş paha olduğunu görüyoruz.
“İnsanlar alışveriş yaparken artık daha duyarlı”
Uzmanlar, Kara Cuma periyodunda indirimlerin yüzde 10 oranında daha az yapılmasının, dünya genelinde açığa çıkan karbon salımını yüzde 11 oranında düşürdüğünü hesapladı.
Money.co.uk datalarına nazaran tüketiciler Covid-19 pandemisinin ve iklim değişikliğinin beklenmedik tabiat olaylarına sebebiyet vermesinden ötürü alışveriş yaparken son 12 ayda daha hassas davrandı. Birleşik Krallık’ta her 4 bireyden biri çevrimiçi olarak (internet üzerinden) bir şeyler satın alırken bu aksiyonun etrafa olan tesirini de düşündü. Geçen seneye nazaran bu durum, yüzde 88 oranında artış gösterdi.
Z nesli etrafa karşı en hassas yaş kümesi
Anketlere bakıldığında Z neslinin (1998 ile 2012 ortasında doğan kişiler) etrafa karşı en hassas küme olduğu görülüyor. Bu genç jenerasyon etrafa daha az karbon salımı olması için ortalama 10.54 euro daha fazla harcayabileceğini açıkladı.
Money.co.uk’in finans uzmanlarından Salman Haqqi, birtakım ülkelerde insanların etrafa karşı daha hassas davranmaya başladığını lakin bunun için çok daha fazlasının yapılması gerektiğini belirtiyor.
Royal Mail ya da UPS üzere posta ve kargo şirketleri etrafa karşı daha az karbon salımı yaymak hedefiyle filolarındaki fosil yakıtlı araçları, elektrikli araçlarla değiştirmeye başladı. Lakin dünyadaki elektrik üretiminin yüzde 71’inin kömür ve gibisi fosil yakıtlardan elde edildiği gerçeği, tüketiciler için aslında elektrikli otomobillerin şu an için “kötünün iyisi” bir seçenek olduğunu gösteriyor.
İngiltere’de tüketicilerin yüzde 60.45’i sıradan bir kargo şirketi kullanan internet sitelerinden alışveriş yapmamayı tercih ettiğini belirtiyor.
2006’dan bu yana yalnızca ABD’de Kara Cuma haftasındaki alışveriş çılgınlıklarında 10 vefat ve 111 yaralanma hadisesi rapor edildi.