Yangınlar nedeniyle ormanlık bölgelerin renginin yeşilden daha koyu renklere dönmesinin, o bölgelerdeki ısı ölçüsünü arttırdığını söz eden Doç. Dr. Öğr. Üyesi Canan Acar, yanan ağaçlardan geride kalan bölgelerin daha fazla ısınacağı konusunda uyardı. İklim krizine dikkat çeken Acar, “Yangınlar kasıtlı ya da yanılgıyla çıksa dahi iklim değişikliği yüzünden şiddeti, suratı, ziyanı artıyor ve söndürülmesi zorlaşıyor” dedi.
Türkiye’nin başta beğenilen tatil bölgeleri olmak üzere, 35 vilayetinde çıkan orman yangınları, birçok ormanlık alanı küle çevirdi. Yeşilden siyaha dönen bölgelerin yanı sıra, birçok vatandaş ve hayvan da çıkan yangınlar münasebetiyle ziyan gördü. Bilim insanlarının iddialarına nazaran ise, orman yangınları son 20 yılda atmosfere yaklaşık 8 milyar ton karbondioksit saldı.
Hususla ilgili açıklamalarda bulunan Bahçeşehir Üniversitesi (BAU) Güç Sistemleri Mühendisliği Kısmı Doç. Dr. Öğr. Üyesi Canan Acar, arazi kullanımı ve orman idaresine değinerek, kalıcı bir yıkımın önüne geçmek ismine yanan alanların imara değil, tekrar hayata kazandırılması gerektiğinin altını çizdi.
“Küresel sıcaklık artışı yangın mevsimini uzatıyor, ormanları kurutuyor”
Doç. Dr. Öğr. Üyesi Canan Acar, orman yangınlarının gezegeni ısıtan karbondioksit ve öbür sera gazlarını yaydığını ve ormanların yanmasının ısınma ve soğuma üzerinde karmaşık tesirleri olan kurum ve aerosoller üzere kirleticileri de atmosfere yaydığının altını çizdi. Acar, “Ek olarak, yangınlar nedeniyle ormanlık bölgelerin renginin yeşilden daha koyu renklere dönmesi de yangından sonra geride kalan bölgede tutulan ısı ölçüsünü artırır. Albedo tesiri denen bu faktör açık renkli bölgelerin koyu renkli bölgelere göre güneşten gelen enerjiyi daha fazla yansıtması, yani daha serin olmasının nedenidir. Ağaçlar tıpkı vakitte serinletici olduklarından yanmaları geride kalan bölgelerin daha fazla ısınması manasına gelir. Ortalama global sıcaklıkların artmasının önde gelen nedeni fosil yakıtların yakılması. Bu ısınma, yangın mevsimini uzatıyor, ormanları kurutuyor. Bu nedenle orman yangınları daha geniş alanlara daha süratli yayılıyor ve bu yangınlar da ısınmayı hızlandırıyor. Yani ısınmanın sonuçlarının daha fazla ısınmaya yol açtığı bir kısır döngü görüyoruz” diye konuştu.
“Yangınlar tüm dünyada ekosisteme ziyan veriyor”
Bilhassa son vakitlerde çıkan yangınların yalnızca Türkiye değil tüm dünyada ekosisteme ziyan verdiğini belirten Doç. Dr. Acar, yangınların tesirini biyoçeşitlilik kaybı, sıhhate ziyanları, sera gazı emisyonlarında artış üzere birçok önemli sonuçları olduğunu söyledi.
Doç. Dr. Acar, “İklim krizi, orman yangınlarının riskini ve kapsamını artırmada değerli bir faktör olmuştur. Orman yangını riski, sıcaklık, toprak nemi ve ağaçların, çalıların ve öbür potansiyel yakıtların varlığı üzere bir dizi faktöre bağlıdır. Tüm bu faktörlerin iklim krizi ile direkt ve dolaylı güçlü bağları vardır. İklim değişikliği, ormanlardaki organik unsurun (yangınlarda tutuşan ve alevi yayan malzemeler) kurumasını hızlandırıyor. Araştırmalar, iklimdeki krizinin daha sıcak ve kurak şartlar oluşturduğunu gösteriyor. Artan kuraklık ve daha uzun yazlar daha uzun yangın mevsimi demek ki bu da orman yangını riskini artırıyor” sözlerini kullandı
“Orman yangınları iklim krizini etkilerken tıpkı vakitte bu krizden etkileniyor”
Orman yangınlarının yalnızca atmosfere karbondioksit üzere sera gazlarını salmakla kalmadığının altını çizen Doç. Dr. Acar, yeşil bitki örtülerinin fotosentez ile atmosferdeki karbondioksiti emdiğini yani sera gazı ölçüsünü düşürdüğünü söyledi. Yangınların yok ettiği ağaçlar ve bitki örtülerinin yanması sonrasında açığa çıkan sera gazlarına ek olarak birer karbon yutağı olmamaları da ileride daha süratli ısınma riskini tetiklediğini belirtti. Acar şöyle devam etti:
“Tabi artan sera gazlarıyla birlikte ısınan gezegenimizde daha kurak ve sıcak havalar yaşanırken bu durum orman yangınlarını da tetikleyebilmektedir. Yani, orman yangınları iklim krizini etkilerken birebir anda bu krizden de etkilemektedir. Harekete geçmeye duyulan acil gereksinim tarih boyunca hiç bu kadar net olmamıştı. Daha büyük ve daha ağır orman yangınları, daha fazla duman ve kirleticiye maruz kalmak demek. Orman yangınları etraflarındaki alanlarda hava kirliliğini artırıyor ve bölgesel olarak hava kalitesine ziyan veriyor. Orman yangınlarından çıkan dumanın tesirleri, göz ve teneffüs yolu tahrişinden akciğer işlevlerinde azalma, bronşit, astım ve kalp yetmezliği, erken mevt üzere çok önemli sonuçlara kadar değişebilir. Orman yangınlarının sıhhat üzerinde tesirleri dumana kısa ve uzun müddetli maruz kalmanın yanı sıra, pek çok farklı etmene bağlıdır. Lakin bilinen şudur ki dumana maruz kalmak insanlarda sıhhat sıkıntılarına yol açmakta, bu da direkt ve dolaylı olarak sıhhat harcamalarını artırarak iktisada de ziyan vermektedir. Tabi sıhhat dediğimizde yalnızca insan sıhhatini değil, tıpkı vakitte o ormanda yaşayan tüm canlılar açısından durumu değerlendirmeliyiz. Ormanlar birer ekosistemdir, yangınlar yalnızca ağaçları yakmaz böcekler, arılar, solucanlar, kuşlar ve öbür büyük küçük hayvanları da öldürür, ziyan verir. Bu kayıpların bir kısmı ne yazık ki geri dönülemez. Bu nedenle insan sıhhati kadar orman içinde ömrünü sürdüren tüm canlıların yaşama hakkını düşünmeliyiz.”
“Yanan ormanlar tekrar hayata kazandırılmalı”
Doç. Dr. Öğr. Üyesi Canan Acar, son olarak şunları söyledi:
“Unutmamak gereken bir nokta var o da global olarak orman yangınlarının yüzde 80’inden fazlasının nedeninin insan kastı, kusuru, ihmali kaynaklı olduğu. Tabi ki daha sıcak ve kurak havalar bu yangınların hızlanması ve etkilediği alanların büyümesini tetikliyor. İklim krizi elbette çaba etmemiz ve ivedilikle tedbirler almamız gereken bir sorun. Ancak bunun yanında hepimiz tabiata bıraktığımız izden de sorumluyuz. En kolayından çöplerimizi geride bırakmamak, kibrit ve sigara izmaritlerini özensiz atmamak, ormanlarımızda ateş ya da mangal yakmamak, bilhassa gözetimsiz ateş yakmaktan kaçınmak, havai fişek kullanmamak yapabileceklerimizden birkaçı. Arazi kullanımı ve orman idaresi de orman yangını riskini tesirler. Bu bahiste belediyeler üzere lokal idareler ve hükümetlerin mera, otlak yahut tarım alanı açmak için ormanlık alanların dönüştürülmesine müsaade vermemesi gerekir. Yanan orman alanlarının imara değil, adabına uygun bir biçimde tekrar hayata kazandırılması da tesirli bir adım olur.” (DHA)