Yanan ormanları yine ağaçlandırmak mümkün mü? Arazi tahribatı ve genetik kirlenme yapılmaması ikazında bulunan uzmanlar, ekosistemin yine sağlanıp sağlanamayacağını DW Türkçe’ye anlattı.
Türkiye’de her yıl binlerce hektar orman alanı çeşitli sebeplerle çıkan yangınlar nedeniyle yok oluyor. DW Türkçe’nin Orman Genel Müdürlüğü’nden edindiği bilgiye nazaran bu yıl içerisinde Temmuz ayı sonuna kadar çıkan 1722 orman yangınında 2138 hektar alan yandı. 2009-2020 yılları ortasında çıkan toplam 29 bin 965 orman yangınında ise 98 bin 950 hektar orman alanı kül oldu.
Son bir haftada başta Antalya olmak üzere birçok vilayette çıkan orman yangınlarında ne kadarlık bir alanın ziyan gördüğü ise şimdi net olarak bilinmiyor. “Olağanüstü bir durum” yaşandığını belirten Orman Genel Müdürlüğü yetkilileri, alan ölçümlerinin “yangınlar bittikten sonra arazi üzerinde” yapılacağını söylüyor.
Pekala yangınlar söndürüldükten sonra yanan bu orman alanları yine eski haline döndürülebilir mi?
Orman ekosisteminin “sadece ağaçlardan ibaret olmadığını” vurgulayanİstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi’nden Prof. Dr. Doğanay Tolunay, ekosistem ve bitki örtüsü bakımından inanılmaz bir tahribatın kelam konusu olduğuna dikkat çekiyor.
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Tolunay, orman yangınlarının çevresel tesirlerine dikkat çekerek “Ormanların değerli yaşamsal olan işlevleri var. Yangınlarla karbon depolama fonksiyonları ve bitkiler kesintiye uğradığı için oksijen üretim ölçüsü azalır. Ayrıyeten toprağı tutma üzere kıymetli fonksiyonları var” diyor.
Cerrahpaşa Orman Fakültesi’nden Prof. Dr. Doğanay Tolunay
Bölgedeki değerli problemlerden biri ise yangın nedeniyle etrafa saçılan kül ve duman. Orman yangınlarından sonra yağış durumuna nazaran “küllerin taşınmasıyla su kaynaklarına ulaşması” üzere sıkıntılarla karşılaşılabileceğine dikkati çeken Tolunay, “Kuru havalarda bile rüzgarla birlikte bunlar yerleşim alanlarına taşınıp hava kalitesini bozabilir” ikazını yapıyor.
“Yangına güçlü ağaç dikmek arazi tahribatıdır”
Türkiye’de her orman yangını sonrası “derhal ağaçlandırma” ve “yangına güçlü ağaç dikimi” gündeme geliyor. Lakin uzmanlar her iki görüşe de karşı çıkıyor. Hâlâ söndürülme çalışmaları devam eden yangınlardaki ormanların Kızılçam ağaçlarından oluştuğuna dikkat çeken uzmanlar, yerine başta çeşitte fidanların dikilmesiyle “genetik kirlenme”ye yol açılacağını kaydediyor.
Yangın sonrası çalışmalara değinen TEMA Vakfı Genel Müdür Yardımcısı Dr. Hikmet Öztürk, bölgedeki ormanın tabiatının korunması için yapılacak çalışmanın “restorasyon çalışması” olması gerektiğini belirtiyor.
TEMA Vakfı Genel Müdür Yardımcısı Dr. Hikmet Öztürk
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Hikmet Öztürk, yanan alanların incelenerek eski kimliklerinin ortaya konulup uygun halde revize edilmesi gerektiğini söylüyor. Yanan alanların “özellikleri nedeniyle zaten çimlenebilir” olduğunu tabir eden Öztürk, yangına sağlam ağaçlar, ceviz, zeytin üzere ağaçların dikilmesi açıklamalarına da reaksiyon gösteriyor:
“Yangın sonrası yapılacak çalışmalar bir onarım çalışmasıdır. Eski haline getirilmesidir. Yoksa bunun ismi arazi tahribatı olur. ‘Yanmasa da kesip zeytin, ceviz dikseniz ne olurdu?’ Bu da arazi tahribatıdır. Bu o alanı orman olmaktan çıkarmak, tarım alanına dönüştürmektir. Yani siz orman alanınızı kaybetmiş, tarım alanınızı çoğaltmış olursunuz. O vakit niçin ormanın yandığına üzülüyorsunuz? Yangına güçlü ağaç dikmekte yeniden arazi tahribatıdır. Ayrıyeten yanmayan ağaç diye bir şey de yok.”
Çabucak ağaçlandırmaya girişmek yerine “öncelikle bu yanan alanların müdafaa altına alınması, ormanın yapısının incelenmesi” gerektiğini belirten Prof. Tolunay da “Ağaçlandırmayı lakin bitki örtüsü oluşturamadığımız yerlerde düşünmek gerekiyor” halinde konuşuyor.
“Ekosistem halini alması 50-60 yıllık bir mühlet alacaktır”
Yangınlar sonrası en çok merak edilen soru yanan ormanların nasıl ve ne kadar müddette eski haline getirileceği. Bu mevzuda hem Orman Genel Müdürlüğü hem de TEMA Vakfı çalışmalar yapıyor. Ormanların neredeyse tamamının idaresi devlete ilişkin. Bu nedenle vakıfların da bakanlıklarla koordineli bir formda çalışması gerekiyor.
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan uzmanlar, yanan alanların bitki örtüsünün eski haline gelmesinin kısa bir mühlet alsa da ekosistemin kendini toparlaması için onlarca yıl geçmesi gerektiğini belirtiyor.
Ağaçların oluşması ya da fidan dikmenin “ekosistem oluşması” manasına gelmediğini söyleyen Prof. Dr. Doğanay Tolunay, “Hayvan çeşitlerinin gelmesi çok daha uzun sürecektir. Ağaçlar en az 20-25 yıl sonra 10 metre uzunluk civarına gelecektir ve yavaş yavaş hayvanlar çeşitleri, kuş tipleri alana gelecektir. Kızılçam ormanlarının ekosistem halini alması 50-60 yıllık bir mühlet alacaktır. Lakin kızılçam değil de diğer bir orman ağacı tipinde ekosistem haline gelmesi çok daha uzun, meşe ormanlarında 100 yılı bulabilir” diyor.
Uzmanlara nazaran ormanın yine eski haline getirilmesi sürecinde öncelikle yangının sönmesi ve yanmış olan ağaçların alandan toplanması gerekiyor. Bu süreçte yapılacak çalışmalarla da alanın özelliklerinin belirlenmesiyle birlikte uygun fidan ve tohumların toplanması sağlanacak.
“Olağanüstü bir durum yaşıyoruz. 50, tahminen de 100 yıldır bu türlü bir yangın yaşanmadı” diyen OGM yetkilileri de “Ağaçların cinslerine nazaran farklı yenileme süreçleri yapılıyor. Harika öbür bir durum olmazsa 1 yıl içerisinde ağaçlandırıyoruz” bilgisini veriyor.
Kızılçamın tohumlarının “Nisan-Mayıs aylarında” olgunlaştığının altını çizen TEMA Vakfı Genel Müdür Yardımcısı Dr. Hikmet Öztürk, “Bu mevsimi geçirdik biz. Önümüzdeki yıl toplarsınız. Bu süreçte de tohum ekim vakti kaçar. Sonraki Ocak-Şubat aylarına kadar bekletmeniz gerekir. Fidanlar kesinlikle uygun vakit içinde dikilmeli” tabirlerini kullanıyor.
“Eylül ayında dikeceğiniz fidan tutmaz” diyen uzmanlar diğer vilayet yahut bölgelerden getirilecek tohumların da bölgedeki ekosistemi bozacağını söylüyor. Uzmanlara nazaran bu alanlar bizatihi de yeşillenebilir. Lakin yeniden de ağaçlandırma yapılması gerekiyorsa bölgeye uygun fidanların seçilmesi gerekiyor.
Adnan Ağaç
© Deutsche Welle Türkçe
