“Türkiye, iklim adaletinin temelindeki “hakkaniyet” tabirini “eşitlikle” karıştırıyor; Resmi Gazete’de yanlış çeviri yayımlanmış”

İklim krizi tesirleri dünyanın dört bir yanında çok hava olayları ve felaketlerle görülürken iklim adaleti, eşitliği ve hakkaniyeti kavramları da gündeme geliyor. Türkiye’nin de iklim adaletsizliğinde bir rolü olduğunu söyleyen Prof. Dr. Nesrin Algan, “iklim eşitliği” ve “iklim hakkaniyeti” kavramlarının da karıştırıldığını belirtti. Algan, “hakkaniyet” prensibine dayanan 1992 İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesi’nin Resmi Gazete’ye “eşitlik” unsuru olarak çevrildiğini belirterek “Bu, Türkiye’nin savunduğu siyasetlere da alışılmamış. Zira, eşitlik derseniz Amerika’yla eşit sorumluluğu almış oluyorsunuz.” dedi.

Independent Türkçe’den Helin Alp‘e konuşan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden Prof. Dr. Nesrin Alpay, iklim krizi, muhtemel tesirleri, global iklim adaletsizliği ve Türkiye’nin iklim siyasetlerini kıymetlendirdi.

“Türkiye’nin ‘artıştan azaltma’ üzere enteresan bir taahhüdü var”

Prof. Algan, Türkiye’nin iklim değişikliği ile ilgili siyasetleri ortasında “mutlak azaltım, kömürden çıkış” üzere gayeler olmadığını söyledi. Algan, Türkiye’nin şimdiki iklim siyasetini şöyle açıkladı:

“Türkiye şimdiye kadar, 2030’a kadar 1175 milyon ton seragazı emisyonu (karbondioksit eşdeğeri) üretiyoruz lakin ‘merak etmeyin o kadar üretmeyeceğiz 929 milyon tonda sınırlayacağız’ diyor. Türkiye iklim değişikliğini ‘durdurmak’ için 1990-2030 ortasında emisyonlarını yüzde 426 oranında arttırmayı öneriyor. ‘Artıştan azaltma yapmak’ üzere farklı bir taahhüdü var.”

“Türkiye nasıl ABD’yi Hindistan’ı sorumlu tutuyor, Tuvalu da Türkiye’yi sorumlu tutabilir”

Prof. Nesrin Alpay, Türkiye’nin sera gazı emisyonu konusunda ABD, Çin, Fransa kadar rolü olmasa da emisyonunu en fazla artıran 20 ülke ortasında olduğuna dikkati çekerek “Türkiye nasıl Amerika’yı, Hindistan’ı ya da Çin’i sorumlu tutuyor ve gerçek olarak en çok onlar sorumlu diyorsa, Tuvalu da doğal olarak Türkiye’yi sorumlu tutabilir. Zira 20 ülke içinde biz de 15. sıradayız. Yani bizim “OECD ülkesiyim lakin Amerika kadar sorumlu değilim” dememiz  Tuvalulu için bir sonuç söz etmez. Birinci 20 içinde misin, evet içindesin. Bu da Türkiye’nin de  iklim adaletsizliği yaptığını gösteriyor.” sözlerini kullandı.

“İklim adaletinin temelini ‘hakkaniyet’ oluşturur”

İklim krizi derinleştikçe yükselen iklim adaleti talebinden de kelam eden Prof. Alpay, “iklim adaletini” şöyle anlattı:

“İklim krizinin bilhassa dezavantajlılara, ırklara, etnik kimliklere, ülke ve bölgelere, toplumsal sınıflara ve cinsiyete ve gelecek nesillere farklı yoğunlukta yansıması ve bu eşitsizliklerin tekrar üretilmesi iklim adaletsizliğine neden oluyor. İşte bunu önlemek için adalet arayışı talebi yükseliyor.”

Kurulacak iklim siyasetleri sırasında iklim adaletinin de gözetilmesi gerektiğini vurgulayan Alpay, Türkiye’nin iklim siyasetinde “eşitlik” ve “hakkaniyet” tabirlerinin karıştırıldığını da şöyle anlattı:

“1992 İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı aslında “hakkaniyet” temeline dayanır lakin Türkiye Sözleşme’ye taraf olurken Resmi Gazete’de yayımladığı Türkçe çevirisinde adaletin, hakkaniyetin çevirisini çok yanlış biçimde “eşitlik” olarak yapmıştır. 

**

Sözleşme’nin 3. Hususunda yer alan “equity” kavramını kazara eşitlik diye çevirmişler, bu Resmi Gazete’de de yayımlanmış. Meğer bu kavram iklim adaletinin temelini oluşturan “hakkaniyet” manasındadır. Büyük bir faciadır.

Düşünebiliyor musunuz? Resmi Gazete’de yayımlanmış bir kanun. Adalet ile eşitliği karıştırmak hukuken de etraf siyasetleri açısından da siyasi ve ekonomik olarak da büyük bir yanılgı. Neyse ki uyuşmazlık halinde İngilizce nüsha  geçerli de milletlerarası hukukta Türkiye’nin başı belaya girmiyor.

İşin değerli taraflarından biri, bu Türkiye’nin savunduğu siyasetlere da alışılmamış. Zira, eşitlik derseniz Amerika’yla eşit sorumluluğu almış oluyorsunuz.

Halbuki sorun hakkaniyet, adil olmak. Çok bilinen bir etraf siyaseti unsuru vardır iklimde de uygulanan “farklılaştırılmış sorumluluk” prensibi. Buna nazaran çevresel yıkımları önlemede yahut gidermede hakkaniyetli bir sorumluluk dağılımı yapmanız gerekir”