Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu ve akademisyenler, fosil yakıtların çevreyi nasıl kirlettiğini uydu bilgileriyle ortaya çıkaran bir yazılım geliştirdi. 2018 yılından bugüne günlük yahut aylık toplanan bilgilerde; İstanbul, Ankara ve İzmir’in Türkiye’nin en kirli kentleri olduğu tespit edildi. Bu vilayetleri sanayi ve nüfusun ağır olduğu Bursa ile Kocaeli, Karadeniz’de Zonguldak ile Samsun, güneyde ise Mersin, Adana ve Gaziantep takip etti. Kutoğlu, “Özellikle pandemi nedeniyle kapanmanın olduğu, ulaşımın yasaklandığı devirlerde kirlilik son derece azalmış. Lakin açılmayla birlikte ulaşımın artmasıyla yine kirlilik ölçüsünün arttığını gördük” dedi.
En kirli vilayetler: İstanbul, Ankara ve İzmir
Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, Doç. Dr. Aliihsan Şekertekin ve yüksek lisans öğrencisi Fatemeh Ghasempour ile birlikte, uydu datalarını kullanarak fosil yakıtların yarattığı etraf kirliliğinin tespitini sağlayan bir yazılım geliştirdi. Yazılım kapsamında NO2 (azotdioksit) fosil yakıtların, yani gaz, kömür ve yağların yanması sonucunda ortaya çıkan hava kirleticilerin Türkiye genelinde hangi vilayetlerde ne kadar kirliliğe neden olduğu ortaya çıkartıldı. Uyduya dayalı bilgilerde, Türkiye’nin 2018, 2019, 2020 ve 2021 Eylül ayı ortalamalarının istatistiki bilgileri hesaplandı. Buna nazaran Türkiye’nin en kirli vilayetleri, nüfusun da en ağır olduğu vilayetler ortasında olan İstanbul, Ankara ve İzmir oldu. Bu vilayetleri Bursa, Kocaeli üzere sanayi ve ulaşımın ağır olduğu vilayetler takip etti. Karadeniz’de ise Zonguldak ve Samsun’da hava kirliliklerinin Türkiye ortalamasını aştığı görüldü.
Prof. Dr. Hakan Kutoğlu, uydulara yerleştirilen hiperspektral kameraların, bitkilerin gelişimi, tahlili, havadaki, sudaki kirlilik üzere bilgileri, jeolojik bilgileri çıkarma üzere dünya üzerinde birçok tahlilde kullanıldığını söyledi. Geliştirdikleri yazılımla Türkiye genelindeki bilhassa fosil yakıtların yarattığı hava kirliliğini görüntülediklerini anlatan Prof. Dr. Kutoğlu, “Son periyotta iklim değişikliği nedeniyle hava kirliliği son derece değerli. Hatta ekonomik önlemler de alınmaya başlandı. Yeşil mutabakat diye bir ekonomik kontrat kelam konusu. Cumhurbaşkanımız da Paris Sözleşmesi’ne imza attı. Bu kirliliğin takip edilmesi, iklim değişikliğini azaltılabilmek için global ısınmayı azaltılabilmek için bu kirleticilerin azaltılması gerekiyor. Münasebetiyle bunun azalıp azalmadığını anlayabilmek için de takip edilmesi gerekiyor. Buna yönelik arkadaşlarımızla çalışma yaptık. Türkiye’deki bu kirleticileri, bilhassa ozondioksit. Bu karbon içerikli materyallerin yakıtların yakılması sonucu ortaya çıkan ziyanlı gazlardan bir tanesi. Bunu bir uydu sensörüyle izlemek mümkün. Bu yazılımda Türkiye üzerinde azotdioksit ölçüsünün aylık ve günlük olarak değişimlerini görebiliyoruz” dedi.
“Elektrikli araçlar kirlilik düzeyinin azalmasına katkı verecek”
Yazılımın kıymetli bilgiler sunduğunu tabir eden Prof. Dr. Kutoğlu, hangi bölgede ne kadar çok karbon emisyonu olduğunu, ne kadar çok karbon içerikli kirleticinin havaya saçılmış olduğunu görebildiklerini söz etti. Prof. Dr. Kutoğlu, nüfusun ve ulaşımın ağır olduğu vilayetlerde kirletici ölçüsünün ağır olduğunu belirterek, şöyle dedi:
“Özellikle pandemi nedeniyle kapanmanın olduğu, ulaşımın yasaklandığı devirlerde bu kirletici son derece azalmış. Lakin açılmayla birlikte ulaşımın artmasıyla yine kirlilik ölçüsünün arttığını gördük. Bu manada madem ki ulaşım bunda çok tesir yapıyor o vakit bizim de yakın gelecekte dünyada olduğu üzere bilhassa mazotlu araçlardan elektrikli araçla periyodumuz ülkemizdeki kirlilik düzeyinin azalmasına katkı verecektir. Bizim yaptığımız çalışma bunu gösteriyor. Birtakım bölgelerde bilhassa Marmara, İzmir, Ankara bölgesinde ulaşım kaynaklı olduğunu görüyoruz lakin kimi bölgelerde nüfus yoğunluğu düşük olmasına karşın oralarda da vakit zaman bu kirleticinin yükseldiğini görüyoruz. Bu da farklı sanayi tesislerinden kaynaklanabilir. Nüfus yoğunluğu ve ulaşımın ağır olduğu Marmara bölgesi ve bilhassa İstanbul etrafında yoğunluk var. Altında Kocaeli ve Bursa bölgelerinde bir yoğunluk görüyoruz. Başşehir Ankara bölgesinde yoğunluk var. Ege’de İzmir bölgesinde büyük yoğunluk var. Bunların yanı sıra güneyde Mersin, Adana ve Gaziantep bölgesinde yoğunluk var. Burada şunu da belirtmek lazım: Güneydeki kirlenme ulaşımın yanı sıra ziraî faaliyetlerden de kaynaklanabilir. Zira anız yakma olayında da bu kirlilik ortaya çıkıyor. Tekrar yanlış gübrelemede de azotdioksit ortaya çıkıyor. Buradaki yoğunluğun ziraî faaliyetlerden kaynaklandığını düşünüyoruz.”