Hayatta kalmak için Nazi faşizminden kaçıp, Türkiye’ye gelerek Moda’ya yerleşen, akademik çalışmalarını buradan yürüten Alman ve Avusturyalı bilim insanlarının isimleri yaşadıkları Mühürdar Caddesi’nde anı plaketi ile ölümsüzleştirildi.
Kadıköy Belediyesi, Nazi zulmünden kaçarak Türkiye’de çalışmalarını yürüten bilim insanlarının yaşadığı sokağa anı plaketi yerleştirdi.
Plakette, “Türkiye’ye sığınarak İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nin kuruluş periyodunda misyon alan, yurdumuzda ve dünyada bilimsel gelişmeye emeği geçen Fritz Neumark (1933- 1951), Wilhelm Röpke (1933-1937), Alexander Rüstow (1933-1949), Alfred Isaac (1937-1951) ve Joseph Dobretsberger (1938-1941) üstteki tarihler ortasında bu sokakta yaşamıştır” sözlerine yer verildi.
ODABAŞI: BUGÜN TÜRKİYE’DEN ÖĞRENCİLER YURTDIŞINA GİDİYOR
Kadıköy Belediye Lideri Şerdil Dara Odabaşı, Mühürdar Caddesi’ne yerleştirilen anı plaketinin önünde yaptığı konuşmada, “Moda’nın Alman profesörleri üzerine konuşulacak çok bahis var. Birincisi, Türkiye’de üniversite ıslahatı yapmak için 1930’lu yıllarda Almanya’dan hoca davet eden önderimiz, başkanımız Mustafa Kemal Atatürk’ün bıraktığı miras burda. İkincisi, sonrasında Alman baskıcı idaresinden kaçıp buraya gelen hocaların sığındığı, yaşadıkları Moda. Üçüncüsü, benim de hukuk fakültesinden mezun olduğum İstanbul Üniversitesi” dedi.
Odabaşı, Moda’da kimsenin fikrinden ve ömür biçiminden ötürü yargılanmadığına, suçlanmadığına, ötekileştirilmediğine dikkat çekti.
“Nasıl ki 1930’lu yıllarda beşerler yeniden bu özelliklerinden ötürü Moda’da yaşamışlarsa bugün de beşerler Kadıköy’e Moda’ya yeniden bu özelliklerinden ötürü geliyor” diyen Odabaşı, “Acı olan bugün Türkiye’den bu hocaların yetiştirdiği öğrenciler artık diğer ülkelere gidiyor. Hocaların buraya gelme gerekçesiyle. Keşke bugün burada İstanbul Üniversitesi rektörü, Hukuk Fakültesi’nin, İktisat Fakültesi’nin dekanı da olsaydı. Burada olsaydı da öğrencisi olduğu hocasına sahip çıkabilseydi. Ancak siyasetten ötürü korktuğundan ötürü buraya gelip bu hocalara sahip çıkacak yürekleri bile yok. Üzücü olan bu” diye konuştu.
“SAHİP ÇIKMAK ZORUNDAYIZ”
Kadıköy Belediye Lideri Odabaşı, “Eğer biz bu insanların unutturulmamasını sağlarsak bu bizim için bir muvaffakiyet. Bu bizim için bir onur. Kadıköy Belediye Lideri olarak bu cümleleri söylüyorum. Zira onlar Kadıköy’ü Kadıköy yapan pahalar. Biz bunlara sahip çıkmak zorundayız” dedi.
Odabaşı kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Belki bugün burada kolay bir plaket üzere düşünülebilir lakin bu plaket onlara duyduğumuz vefanın, onların bıraktığı mirasa sahip çıkma noktasındaki azmimizin yahut çabamızın bir simgesi. Tekrar söylüyorum keşke benim yanımda o hocaların yetiştirmiş olduğu bugünkü yöneticiler de olsaydı bu vefayı daima bir arada gösterseydik. Sizlere çok teşekkür ediyorum. Düzgün ki burada buluştuk ve bu anmayı gerçekleştirdik.
HAKKI BİLEN’E KİTABI İÇİN TEŞEKKÜR
Ve bir teşekkürüm de Hakkı Bilen hocaya, Kadıköy Belediyesi Kültür yayınlarından çıkan “Moda’nın Mülteci Alman Profesörleri” kitabını kime verdiysem ilgi ile okudular. Artık yeni baskısını da yapıyoruz. Kadıköy’de Moda’da bu türlü profesörlerin yaşadığını bilmeyenler bu kitap sayesinde bunu öğrendiler.”
“BİZLERE ÖRNEK OLDULAR”
Merasimde konuşan Prof. Çiğdem Boz, “İstanbul Üniversitesi İktisat fakültesinin kıssasını anlattığım bir sinema çekiyorum. Onların izlerini sürdük. Hafıza değerli, hatırlamak değerli. Ruhları şad olsun” derken, Prof. Dr. Ercan Eren, “Wilhelm Röpke üzerine yazdığım bir makale ile alevlenen, Alman hocaların 1930’lı yıllardaki kaldığı yerleri tespit etme merakımın bu noktaya geleceğini hiç düşünmemiştim. Gurur verici oldu” diyerek hislerini tabir etti.
Prof. Dr. Eyüp Özveren, güç periyotlarda Moda’ya gelen bilim insanlarının kendi ortalarındaki farklılıklara rağmen etkileşerek niyetlerini olgunlaştırdıklarını ve bilime kıymetli katkı yaptıklarının altını çizdi. Prof. Özveren, “Moda’nın kimliğinin de değerli bir yanı da bu. Türkiye’deki akademik ortamın gelişmesine çok büyük katlı yaptılar. Kadıköy kültürünün müsamahasını birinci dereceden yaşadılar ve bugün de bizlere örnek oldular” dedi.
NE OLMUŞTU?
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1932 yılında bir üniversite ıslahatı yapılmasını istemesi üzerine, Ord. Prof. Dr. Philipp Schwartz, Prof. Malche ve Dr. Reşit Galip öncülüğünde imzalanan protokol gereği bin 500’ü aşkın ordinaryüs profesör, profesör, doçent, asistan, teknisyen ve sanatçı Türkiye’ye mülteci olarak geldi.
1930’lu yıllarda bilim insanları ve sanatkarlar Atatürk’ün, İsmet İnönü ve Celal Bayar hükümetlerinin yakın ilgisiyle ve tamamı ‘devlet memuru’ kimliğiyle garanti altına alınarak, ömürlerine Türkiye’de devam ettiler.
Alman akademisyenlerin birçoğu İstanbul Üniversitesi’nde, Ankara üniversitelerinde, İstanbul Hoş Sanatlar Akademisi’nde, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde, Ankara’daki vekaletlerde ve hastanelerde görevlendirildi.
Mukavelelerinde üç yılda ders verecek düzeyde Türkçe öğrenme mecburiyeti olan Alman profesörler; Beyoğlu, Bebek ve Moda semtlerini mesken tutular. Sağlıkçılar yabancıların ağır olarak oturduğu Pera’yı (Beyoğlu) ve hastane yakınlığı nedeniyle üniversite etraflarını; fen bilimcileri, bir kısım edebiyatçılar ve hukukçular Bebek etrafını, çoğunluğu toplumsal bilimler alanında olanlar ise Moda etrafını seçti.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
