Oruçlu Çalışan Erken Paydos Edebilir mi?

Ramazan ayına girdik. Bilhassa Ramazan’ın yaz aylarına rastlamasıyla oruçlu olunan müddet uzuyor. Bu periyotta oruç tutan çalışanların en çok merak ettikleri mevzulardan biri de orta dinlenmelerinin birleştirilip birleştirilemeyeceği ve erken paydos etmenin mümkün olup olmadığı. NTV müellifi Prof. Dr. Cem Kılıç bu haftaki yazısında oruçlu çalışanların durumlarını kaleme aldı.

İşte Kılıç’ın yazısı:

Ramazan ayı, şu periyotta bahar ve yaz periyoduna denk geldiğinden çalışanlar için oruç tutmak zorlaşıyor.

Bu türlü olunca da, bilhassa büyük kentlerde işten bir saat bile olsa erken çıkabilmek ve iftara yetişebilmek üzere bahisler pek çok çalışan için epey değerli hale geliyor.

Bununla birlikte, Ramazan ayında oruç tutan çalışanları için patron, iş yerinde yemek çıkarmıyor ya da yemek masrafına katlanmıyor.

Pekala, “oruç tutan çalışanların yemek yardımı açısından maddi kaybı kelam konusu mu?”, “işveren, oruç tutan çalışanlarına iftar yemeği verirse, bu yemek vergiden muaf tutulur mu?” yahut “Ramazan kolisi kıdem tazminatına dahil midir?”

İşte hem çalışanların hem patronların merak ettiği birtakım sorulara karşılıklar:

ERKEN PAYDOS VAR MI?

İş Kanunu ile belirlenmiş orta dinlenmeleri çalışma mühletine nazaran değişmektedir. Buna nazaran, günlük çalışma müddeti 4 saat yahut daha kısa olan çalışanlara 15 dakika, 4 saatten fazla 7,5 saatten düşük olan çalışanlara 30 dakika, 7,5 saatten fazla olan personellere ise 60 dakika orta dinlenmesi verilmesi gerekir. Burada gaye, işin yürütülmesi sırasında emekçilerin dinlenmeleri ve bu müddette yemek yeme, çay ve/veya sigara içme üzere gereksinimlerin giderilmesidir. Mevzuya ait Yargıtay kararlarının, işe orta dinlenmesi kadar geç başlanması yahut birebir müddetle işin erken bırakılması halindeki uygulamaların hakikat olmadığı istikametinde olduğu görülmektedir.

PATRON YILLIK MÜSAADE VERMEK ZORUNDA MI?

Personellerin yıllık müsaadelerinin planlaması patronun idare hakkı kapsamındadır. Bu doğrultuda, patron, tıpkı kısımda çalışan ve emsal işleri yapan iki bireye tıpkı anda yıllık müsaade vermeyebilir. Bununla birlikte, emekçilerin makul bir müddet evvelden yıllık müsaade kullanacakları tarihi patrona bildirmeleri gerekir. Şayet bu türlü bir bildirim yapmamışlarsa, patron yıl içerisinde istediği tarihte emekçilerine müsaade kullandırabilir.

İŞ YERİ KAPATILIP YILLIK MÜSAADE UYGULANABİLİR

Patron şayet isterse ramazan ayı boyunca işyerini kapatarak bütün emekçilerine müsaade de verebilir. Bu bağlamda, yıllık fiyatlı müsaade yönetmeliği uyarınca, Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonuna kadar patron personellerinin tümüne yahut bir kısmına toplu müsaade kullandırabilir. Bu durumda ramazan ayı boyunca işleri ağır olmayan bir iş yeri, personellerin tamamına müsaade verebilir.

ORUÇ TUTAN ÇALIŞANA DE TİCKET YAHUT KUPON VERİLİR

Birtakım iş yerlerinde personellere dışarıdan yemek hizmeti satın alınmakta ya da iş yerinde yemek yapılmakta, kimilerinde ise ticket yahut kupon verilmektedir. Şayet iş yerinde ticket yahut kupon uygulaması kelam konusu ise oruç tutsun ya da tutmasın ramazan ayı boyunca bütün çalışanlara birebir ölçüde ticket yahut kupon verilmeye devam edilmesi gerekir. Yani, patron oruç tutuyor diye çalışanın ticket yahut kuponunu kesemez.

ORUÇLU ÇALIŞANA YEMEK PARASI

Ramazan ayı boyunca oruç tutacağını beyan eden çalışana öğle yemeği verilmeyeceği için yemeğin parası verilebilir. Toplu iş mukavelesinde yahut iş mukavelesinde bu tarafta bir karar var ise çalışana yemek yemediği günler için yemeğin bedeli kadar ödeme yapılması mümkündür.

ORTA DİNLENMESİ ÇALIŞMA MÜDDETİNDEN SAYILMAZ

Orta dinlenmeleri çalışma müddetinden sayılmamaktadır. Münasebetiyle, orta dinlenmesi mühleti için emekçi fiyat almamakta ve bu süreyi iş yerinde yahut iş yeri civarında geçirmek zorunda kalmaktadır. Ramazan ayında oruç tutan emekçiler orta dinlenmesi müddeti içinde çay, sigara içemeyecekleri ve yemek de yiyemeyecekleri için işe orta dinlenmesi kadar geç gelmeyi yahut işten orta dinlenmesi kadar erken çıkmayı düşünebilirler. Bu durumda, sabah 08.00’de başlanan ve akşam 18:00’de bitirilen bir mesai içinde, personelin 1 saat olan toplam orta dinlenmesi mühletini işten 17.00’de ayrılarak kullanması kelam konusu değildir. Yargıtay kararları da bu taraftadır.

PATRON ORTA DİNLENMESİ YOK, ERKEN ÇIK DİYEMEZ LAKİN MÜSAADE VEREBİLİR

Orta dinlenmesi günlük çalışmada maksadına uygun olarak kesinlikle kullanılmalı.

Münasebetiyle, oruçlu personel yemek yemese ya da sigara, çay içmese bile dikkatini toplaması, muhakkak bir müddet işinden uzak kalması üzere gayelere hizmet eden orta dinlenmesini kullanmaması kanuna muhalif olacaktır. Bu kararı, patron kendi idare hakkına dayanarak alamaz. Lakin patron isterse Ramazan devrinde oruçlu çalışanlarının erken çıkmalarına müsaade vererek, daha sonra bu çalışanlardan telafi çalışması yapmalarını isteyebilir.

İFTAR YEMEĞİ VERGİDEN MUAF MI?

Patron nasıl personellere verdiği öğlen yemeği için muhakkak bir fiyata kadar vergiden muafsa, kelam konusu fiyatı aşmadıkça iftar yemeği için de muaftır. Bu meblağ 19 TL’dir. Öbür yandan, vardiyalı çalışmalar dışında patronun iftar yemeği vermesi halinde emekçinin bu yemeğe katılması mecburî tutulamaz.

NAKDİ YARDIM VE SİGORTA PRİMİ

İş yerlerinin birçoklarında Ramazan’da emekçilere Ramazan kolisi halinde birebir yardım veriliyor. Süpermarket ikram çekleri de bu gayeyle kullanılıyor. Bu durumda, Ramazan kolisinin net bedeli brüte çevrilmeli ve çalışanların bordrolarında gösterilmeli. Kelam konusu fiyat için gelir ve damga vergisi de hesaplanacaktır. Personellere Ramazan’da nakdi yardım yapılması da mümkün. Yapılan yardımdan gelir vergisi, damga vergisi ve sigorta priminin kesilmeli.

RAMAZAN KOLİSİ VE KIDEM TAZMİNATI

İş yerinde her Ramazan koli dağıtan ya da Ramazan yardımı yapan patron, personellerine kıdem tazminatı öderken bu yardım fiyatlarını da dikkate almalıdır. Tertipli bir halde yapılan Ramazan yardımları da kıdem tazminatına temel ödemeler ortasındadır.

SGK PRİMİ KESMEYEN İŞ VEREN CEZA ÖDER

Ramazan’da personeline tıpkı yardım yapan lakin vergilendirmeyen yahut nakdi yardım yapan ama bunu prime temel çıkara dahil etmeyen patron idari para cezası ile karşılaşabilir. Patronların bu mevzuda hassas davranmaları ve mevzuata ahenk göstermeleri gerekmektedir.