Rekabet Kurumu (RK) Lideri Birol Küle, Rekabet Şurası tarafından zincir marketlere kesilen 2,7 milyar liralık rekor cezanın akabinde yaşanan tartışmalara ait değerlendirmede bulundu. Soruşturma sürecine ait bilgi veren Küle, 5 perakende zincirine ve 1 tedarik şirketine idari para cezası verilmesiyle sonuçlanan soruşturma sürecinin yaklaşık 19 ay evvel, 31 Mart 2020’de Heyet tarafından alınan ön araştırma kararıyla başladığını söyledi. Ön araştırma raporunun 7 Mayıs 2020’de Rekabet Konseyinde görüşülmesi sonucu 30 teşebbüs hakkında soruşturma kararı verildiğini söz eden Küle, yaklaşık bir yılda hazırlanan soruşturma raporunun 31 Mart 2021’de uzmanlar tarafından hazırlanıp tamamlandığını bildirdi.
Küle, “Yani aslında karardan tam 7 ay evvel, bugün karara mevzu olan ihlal tespitlerinin yer aldığı rapor taraflarla paylaşılmıştır. Husus bugünün konusu değildir. 2018 yılına kadar geriye giden kanıt niteliğindeki yazışmalar ele geçirilmiştir. Bildiğiniz üzere en son karar 28 Ekim’de alınmıştır. Soruşturma sürecinde argüman konusu aksiyonlarla ilgili olarak taraflardan üç yazılı, bir kelamlı olmak üzere toplam 4 savunma alınmıştır. Kanunun öngördüğü tarzı süreçlerin tamamlanması sonucu alınan kesin karar, yaklaşık 19 aylık bir vakit dilimini kapsayan inceleme sonucunda verilmiştir.” diye konuştu.
“HAKİM DURUMUN BERBATA KULLANILMASI KAPSAMINDA BİR İHLAL”
Kamuoyunda daima fahiş fiyat konusunun gündemde olduğuna dikkati çeken Küle, “Bu mevzuya açıklık getirmekte yarar var. Rekabet Kurumu tarafından yapılan tespitlere nazaran, ihlal konusu davranışlar nedeniyle fiyatların tüketici aleyhine yükseltildiği görülmekle birlikte, bu fiyatların ‘fahiş’ olup olmadığına dair bir kıymetlendirme, vurgu ya da fiyatların düzeyine bağlanmış rastgele bir sonuç bulunmamaktadır. Soruşturmada rekabet hukukunda fahiş ya da çok fiyat olarak geçen bir ihlal çeşidi incelenmemiştir. Hakikaten bu ihlal çeşidi kanunumuzda 6’ncı unsurundaki hakim durumun berbata kullanılması kapsamında bir ihlaldir. Halbuki mevcut soruşturma, kanunun 4’üncü unsuru çerçevesinde yürütülmüştür. Soruşturma sürecinde, fahiş fiyat ya da fiyatların düzeyi değil, bu fiyatların rakipler ortasında direkt yahut dolaylı temaslar yoluyla sağlanan koordinasyon/eşgüdüm sonucunda belirlenip belirlenmediği araştırılmıştır.” tabirlerini kullandı.
“PİYASA ORGANİZE EDİLDİ”
Küle, marketlerin fahiş fiyat sebebiyle haksız olarak cezalandırıldıklarına ait tezlerine da karşılık vererek, “5 perakendeci teşebbüs ortasında direkt yahut ortak tedarikçiler aracılığıyla dolaylı temaslar yoluyla, satış fiyatlarının ve fiyat artışlarının uyumunun sağlandığı, elde edilen dokümanlarda ‘piyasanın organize edildiği’, ‘artırılan fiyatların rakiplerle eş vakitli raflara yansıtılacağı’ istikametinde ve misal nitelikte pek çok tabir bulunduğu, zincir marketlerin fiyat hareketlerinin de bu bulguları büyük ölçüde teyit ettiği görülmüştür. Ayrıyeten tekrar direkt yahut ortak tedarikçiler aracılığıyla geleceğe dönük fiyatlar, fiyat artış tarihleri, dönemsel kampanyalar ve indirimler üzere rekabete ait hassas bilgilerin paylaşıldığı, fiyat indirimine giden yahut pazar genelinde fiyatların arttığı periyotta şimdi fiyat artışı yapmayan zincir marketlerin fiyatlarına tedarikçiler aracılığıyla müdahale edilerek kelam konusu zincir marketlerin fiyatlarının tüketiciler aleyhine yükseltilmesinin sağlandığı, gerçekten bu durumun ekseriyetle ‘bozuk fiyatların düzelttirilmesi’ biçiminde evraklara yansıdığı tespit ediliyor. Olağan ki buradaki bozuk fiyat sözünden düşük fiyatların kastedildiğini açıklamama sanırım gerek yok.” dedi.
Soruşturma tarafı bir tedarikçi teşebbüsün ise kendi eserleri bakımından zincir marketler ortasında satış fiyatlarına ve fiyat artışlarına yönelik gerçekleşen uyumun sağlanmasında ve sürdürülmesinde rol oynadığı ve perakendecilerin geleceğe dönük satış fiyatları ve fiyat artış tarihleri üzere rekabete hassas bilgilerin paylaşımına aracılık ettiğinin belirlendiğini vurgulayan Küle, “Bu ihlal tipi rekabet hukukunda kartel olarak bilinen, rakipler ortasında fiyatların yahut ölçülerin tespiti, müşterilerin ya da bölgelerin paylaşılması, ihalelerde danışıklı hareket edilmesi üzere mevzularda gerçekleşen rekabeti kısıtlayıcı muahede yahut uyumlu hareketleri kapsamaktadır. Soruşturma kapsamında ise fiyatların tespit edilmesi hususu, fiyat artış oranları yahut fiyatlarının ya da fiyat değişikliği tarihlerinin uyumu üzere davranışları içermektedir.” değerlendirmesinde bulundu.
“KARTEL ANAYASA’YA NAZARAN SUÇTUR”
Öncelikle birtakım kesitlerin, kendilerinin “kartel” olarak nitelediği bu davranışları “Piyasanın olmazsa olmazı”, hatta “Düşük fiyatların garantisi olduğunu” savunmalarını gülümseyerek izlediklerini belirten Küle, Anayasa’nın “Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve nizamlı işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici önlemleri alır, piyasalarda fiili yahut mutabakat sonucu doğacak monopolleşme ve kartelleşmeyi önler.” hususunu anımsattı. Küle, Anayasa’da devletin fiili yahut muahede sonucu doğacak monopolleşme ve kartelleşmeyi önleyeceğinin açıkça karara bağlandığına dikkati çekerek, “Her şeyden evvel kartel Anayasamıza nazaran cürümdür.” dedi.
Bu durumun Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’a nazaran de hukuka alışılmamış ve yasak olduğuna dikkati çeken Küle, kanunun hedefinin da mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu yahut kısıtlayıcı muahede, karar ve uygulamaları, piyasaya hakim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini berbata kullanmalarını önlemek olduğunu lisana getirdi. Küle, kanunun Şuraya da bu ihlallere son verilmesi için gerekli önlemleri alıp, bundan sorumlu olanlara idari para cezaları uygulama misyonunu verdiğini söyledi.
Uygulanan cezaların bu kararlar doğrultusunda verildiğine işaret eden Küle, şöyle konuştu:
“Kararlarımız yargı kontrolüne açıktır ve taraflar şüphesiz yargı yoluna başvuracaklardır fakat bunun için öncelikle bizim gerekçeli kararımızın yayımlanması gerekiyor. Bu kademede vatandaşlarımızdan isteğim, toplumsal medya ve öteki mecraların yanlış yönlendirmelerine prestij etmemeleridir. Bugünlerde basına yansıyan görüşlerin hepsi gerçeklere değil, varsayımlara dayanmaktadır. Gerekçeli kararlarımız internet sitemizde herkesin erişimine açık olarak yayımlanacaktır. Gerekçeli kararlarımızda tüm tespit ve delillerimize yer vereceğiz. Vatandaşlarımız günü geldiğinde kararı tüm şeffaflığıyla inceleyebilirler.”
“TEDARİKÇİLERE AİT BAŞKA SORUŞTURMA YÜRÜYOR”
Soruşturma kapsamında yalnızca tek bir tedarikçiye ceza kesilmesi ve ceza ölçülerinin yüksekliğine ait yorumları da kıymetlendiren Küle, şunları kaydetti:
“Soruşturmamız 30 teşebbüs hakkında yürütüldü ve karara bağlandı. Bu teşebbüsler ortasında yalnızca 5 market ve 1 tedarikçi firma hakkında somut kanıtlar elde ettik. Başka teşebbüsler hakkında somut kanıtlar elde edilemediği için ceza uygulanmadı lakin bu kapsamda iki hususa açıklık getirmekte yarar var. Marketlere verilen cezada geçen dokümanlar yalnızca bir tedarikçiye yönelik evraklar değildi. An prestijiyle tekrar misal bir ihlal çeşidine yönelik bir aksiyon içinde bulunduğu kuşkusuyla 14 tedarikçi teşebbüsün taraf olduğu 26 Nisan 2021’de alınan kararla başlatılan soruşturma Kurumumuzca halihazırda yürütülmektedir. Soruşturma raporunun hazırlanma süreci devam etmektedir. Ceza ölçüsüne gelecek olursak bu mevzuda yürürlükte olan bir Ceza Yönetmeliği’miz var. Cezalarımızı gerçekleşen cirolar üzerinden bu yönetmeliğe nazaran belirliyoruz. Kartel ağır bir ihlaldir ve ceza oranları yüzde 2 ila yüzde 4 ortasında belirlenir. İhlalin mühleti bir yıldan fazla ise bu oran yarım kat, 5 yıldan fazla ise bir kat artırılır. İhlal konusu faaliyetlerin ciro içindeki hissesinin çok düşük olması da indirim sebebidir. Her şey adabına uygun biçimde yapılmıştır. Yakın tarihte birebir pazarda, birebir çeşitte ihlalin tespit edildiği başka kimi rekabet otoriteleri tarafından yüzde 3’ten yüzde 7’ye kadar para cezası uygulanmıştır.”
Lider Küle, tüketicilerin zincir marketlere karşı dava açabileceğine ait haberler i de “Tüketiciler tarafından zincir marketlere karşı tazminat davası açılması mümkündür lakin bu husus özel hukuk ispat vasıtaları ve tarz kararları kapsamında isimli yargı mahkemelerinde ileri sürülmesi gereken bir konu olup, Rekabet Kurumunun bir dahli kelam konusu değildir.” dedi.