Uykunun insan hayatında kapladığı yer malum. Uykusuz kalmak, çoğu zaman en basit gündelik işleri bile yapmamıza engel olabiliyor. Bu tatsız durumun insanın temel fonksiyonlarını ne denli etkilediği, bilimin de ilgi alanına giren konulardan biri.
Randy Gardner, uykusuzluğun beynimizi nasıl etkilediğini araştıran isimlerden en ilginci.
www.youtube.com
Bir lise öğrencisi olan Gardner, 1963 yılında arkadaşı Bruce McAllister ile beraber bu orijinal deneye girişirken fen bilgisi dersinin ödevinden yüksek puan almayı amaçlamıştı. Zaman geçtikçe deneyin ABD medyasının favori konularından biri haline geleceğini ise tahmin etmiyordu herhalde!
Plana göre Gardner uyanık dururken, arkadaşı gözlem yapıp gelişmeleri not edecekti.
en.wikipedia.org
Gardner uyanık dururken McAllister gözlem yapıp not tutarak denek arkadaşının beyninde meydana gelen değişiklikleri ortaya çıkaracaktı. Vakit geçip deney medyada sıkça yer bulmaya başladıkça Stanford Üniversitesi’nde uyku üzerine araştırmalar yapan bir profesör de ekibe katıldı.
Profesör William Dement’in katılımı, deneyin bilimsel bir nitelik kazanmasına yardımcı oldu.
en.wikipedia.org
Gardner’ın ailesi, bu ilginç deneyin oğullarının beyninde kalıcı hasar bırakabileceğinden endişeleniyordu. Uyku üzerine çalışmalar yapan ve bu alanda dünya çapında şöhrete sahip olan Profesör William Dement’in katılımı, deneye resmiyet kazandırdığı gibi Randy’nin anne babasını da rahatlattı. Ancak Dement de ‘uyku deneyleri’ konusunda iyi bir şöhrete sahip değildi: Sahip olduğu bir kediyi deney uğruna uykusuz bırakmış, günlerce uykusuz kalan zavallı hayvan hayatını kaybetmişti!
İlk iki gün Randy’nin hareketlerinde ufak tefek değişiklikler gözlendi.
en.wikipedia.org
Gardner’ın dili sürçmeye başladı, baş dönmesi ve odaklanmada ufak tefek zorluklar yaşadı. Esas zorluk ise ikinci günün ardından gelen halüsinasyonlarla başladı.
Genç adam üçüncü günün sonunda huysuzlanmaya başladı.
Gardner, üçüncü günün sonunda olur olmaz şeylere öfkelenmeye başladı. Dahası, normalde kolaylıkla söyleyebildiği tekerlemelere dili dönmüyordu. Düşünceleri oldukça yavaşlamış, odağı neredeyse kaybolmuştu.
Dördüncü günün sonunda medya da konuya iyiden iyiye ilgi göstermeye başlamıştı.
Vietnam Savaşı’nın devam ettiği, Kennedy suikastinin travmasının tazeliğini koruduğu zamanlarda medya, diğer tüm ilgi çekici başlıkları bir kenara bırakıp iki lise öğrencisinin fen bilgisi deneyine odaklanmaya başlamıştı. Gardner bu esnada uykusuz kalmak için elinden geleni yapmaya devam ediyordu; bowling ve basketbol oynuyor, yorgunluk hissetse de beynini meşgul etmeye çalışıyordu. Özellikle gece saatlerinde uyanık durmak ise iyiden iyiye eziyet halini almaya başlamıştı artık.
Randy’nin beyni, temel fonksiyonlarını yerine getirmekte bile zorlanıyordu artık.
Sekizinci gün, Randy Gardner yemek bile yiyemeyecek hale gelmişti. Dokuzuncu gün ufak tefek hafıza kaybı emareleri gösterdi, onuncu gün ise isimleri bile hatırlamamaya başladı. On birinci gün yaptıkları bir deneyde, “100’den geriye, her seferinde 7 çıkararak saymaya” çalıştı. Bu işlemi birkaç kez başarıyla yaptıktan sonra, 65’e geldiğinde duraksadı. Neden durduğu sorulduğunda ise, “ne yaptığını unuttuğunu” söyledi.
Gardner, deneyin son gününde yaptığı basın toplantısında sağlık durumunun iyi olduğunu söyledi.
Genç adam, basının karşısına çıktığında beklenenin aksine sözcükleri yutmadı, telaffuzunda ve davranışlarında gözle görülür bir sıkıntı yoktu. Gardner bu toplantıda “Uykusuz kaldığınızda çok kötü şeyler yaşamayacağınızı ispatlamak istedim“, demişti. “Bu rekoru kırabileceğimi ve bunun negatif bir deneyim olmayacağını düşünmüştüm.”
Randy, tam 264 saatin ardından daha fazla dayanamayıp uykuya daldı.
Deney Randy uyurken de devam etti; deneye konuk olan bilim adamları ve gazeteciler, uyku esnasında genç adamın beyninin hareketlerini incelemeyi sürdürdüler. İlk gece REM uykusu oldukça uzun süren ve birçok rüya gören Randy’nin uykusu tam 14 saat 40 dakika sürdü. İlginçtir, uykusuz geçen 264 saate rağmen genç adamın beyninin bir kısmı uykudayken bir kısmı da uyanık kalmaya devam etti.
Sonraki yıllarda bu rekoru kırmayı deneyen çok kişi oldu.
Aslına bakarsanız başarılı da oldular; hatta Avustralya’da yapılan ve resmî kaynaklarla doğruluğu tescillenmiş bir deney sonucunda denek kişinin yaklaşık 19 gün uyanık kalabildiği saptandı. Ancak Guinness, sağlıksız bir eylem olan uykusuzluğu teşvik etmemek için bu kategoriye meşhur Guinness Rekorlar Kitabı’nda yer vermeme kararı aldı. Böylece Gardner bu rekorun ilk ve son sahibi olarak tarihe geçmiş oldu.
Deneyin sonuçları, uzun vadede Gardner için pek de iyi olmadı!
www.wbur.org
Uykusuzluk rekorunu elde eden Gardner, ilk birkaç yıl herhangi bir sorun yaşamadıysa da ellili yaşlarına geldiğinde uykusuzluk problemleri yaşamaya başladı. Deneyin uzun vadede üzerinde bıraktığı bu tatsız yan etki sorulduğunda, “o zamanlar uykuya ihtiyacım olmadığını düşünüyordum, ancak yanılmışım“, diye konuştu. Bu tuhaf deney de, Randy Gardner’ın bilim için şöyle rahat bir uyku çekme kabiliyetinden feragat etmesiyle sona ermiş oldu.
