2015 yılından bu yana yürütülen Medyaya Yansıyan Bayan Cinayetlerinin Haritalaması araştırması, 25 Kasım Bayana Yönelik Şiddete Karşı Milletlerarası Uğraş Günü’nde son 10 yılın bayan cinayetlerini derledi.
Medyaya yansıyan bayan cinayetlerinin haritalama çalışması, Türkiye’de 2010-2020 yılları ortasını kapsayan 10 yılda işlenen bayan cinayetlerinin ayrıntılı bir veritabanını oluşturuyor. Kadincinayetleri.org adresi üzerinden yayınlanan interaktif haritalama çalışması, Türkiye’de 10 yılda en az 2 bin 534 bayanın öldürüldüğünü ortaya koyuyor.
Çalışmada öne çıkan bulgular şöyle:
-Kadın cinayetleri 10 yılda en az yüzde 25 arttı.
-Kadın cinayetleri vilayet bazında en çok İstanbul’da, ilçe bazında Seyhan’da (Adana) yaşandı.
-Kadın cinayetlerinin bir numaralı faili kocaydı.
-Her 5 bayan cinayetinden 1’i boşanma/ ayrılık etabında gerçekleşti.
-Öldürülen her 5 bayandan 1’i şiddet/ taciz mağduruydu.
-Şiddet gören her 10 bayandan 6’sı güvenlik gayeli korunma müracaatında bulunmuştu.
-Kadın cinayetleri en çok konutta ve ateşli silahla işlendi.
Bayan cinayetleri azalmıyor, artıyor
Bayan cinayetlerinin yıllara nazaran dağılımı, cinayetlerde manalı bir azalma olmadığını, bilakis bilhassa 2014 yılı itibariyle bayan cinayetlerinin arttığını gösteriyor. 10 yıllık periyodun başlangıcı olan 2010 yılıyla, sonu olan 2019 yılını kıyasladığımızda ise bayan cinayetlerinin yüzde 25 arttığı ortaya çıkıyor.
Cinayetlerin yarısı 10 vilayette
Çalışmaya nazaran bayan cinayetleri en fazla İstanbul (347), İzmir (176), Ankara (135), Adana (125) Antalya’da (110), Gaziantep (105), Bursa (94), Mersin (79), Konya (76) ve Kocaeli’de (71) işlendi. Kelam konusu 10 vilayette 10 yılda en az 1318 bayan öldürüldü. Bu, bayan cinayetlerinin yarısının kelam konusu vilayetlerde işlendiğini gösteriyor.
İstanbul’da en fazla bayan cinayeti tespit edilen birinci üç ilçe Bağcılar (22), Esenyurt (22) ve Fatih (21) oldu. Ankara’da en fazla bayan cinayeti görülen ilçeler Keçiören (28), Mamak (24) ve Çankaya (19); İzmir’de ise Buca (24), Konak (22) ve Karabağlar (22) oldu.
İlçe bazında en fazla cinayet Seyhan’da
Türkiye çapında ilçe bazında en fazla bayan cinayeti ise Seyhan (52) / Adana, Şahinbey (49) / Gaziantep ve Şehitkamil (36) / Gaziantep’te işlendi.
Cinayetlerin bir numaralı faili: Koca
Türkiye’de 10 yılda öldürülen 2534 bayanın 1113’ünün faili kocasıydı. Bu, her 10 bayan cinayetinden en az 4’ünde failin, bayanın kocası olduğu manasına geliyor. 10 yılda 285 bayan cinayetinde fail erkek arkadaş, 176 bayan cinayetinde eski koca, 82 bayan cinayetinde ise eski erkek arkadaş oldu. Yakın bağ cinayeti olarak da anılan bu cinayetler, 10 yılda işlenen bayan cinayetlerinin yüzde 65’ini oluşturuyor.
Her 5 bayan cinayetinden birini aile işliyor
Bayan cinayetlerinin failleri sıralamasında eski kocadan sonra, dördüncü sırada akraba geliyor. 10 yılda 169 bayan akrabası, 111 bayan babası, 104 bayan ise erkek kardeşi tarafından öldürüldü. Buna ek olarak 79 bayanı oğlu, 64 bayanı damadı, 12 bayanı kayınpederi öldürdü. Bu, her 5 bayandan birinin aile yahut akrabası tarafından öldürüldüğü manasına geliyor.
Buna ek olarak 10 yılda 231 bayanı, iş yahut komşuluk münasebeti nedeniyle tanıdığı bir erkek, 89 bayanı ise hiç tanımadığı bir erkek öldürdü.
Medyaya yansıyan bayan cinayetlerinin kıymetli bir kısmında cinayet mazereti bilinmeyen kaldı. En az 299 cinayette bayanın ayrılma/ boşanma isteği; 205 cinayette aldatılma kuşkusu mazeret olarak sunuldu, 69 cinayette ise bayan, erkeğin barışma isteğini reddettiği için öldürüldü. Bu mazeretler, yakın alaka cinayetlerinin yüzde 35’inde kullanıldı.
10 yılda en az 150 cinayette maddi kaynaklı uyuşmazlıklar, 126 cinayette ise namus/ töre bayanları öldürmenin mazereti oldu. 105 bayan, erkeğin birincil maksadı olmamakla birlikte olay yerindeki başka şahısları de öldürdüğü hadiselere referansla dolaylı mazeretle öldürüldü. Bu üç mazeret, aile ve akrabalar tarafından işlenen bayan cinayetlerinin yüzde 40’ında geçerliydi.
En az 127 bayan ise elbise almak, konuta geç gelmek, telefonda konuşmak, küsmek ya da gülmek üzere gündelik hayata dair pratiklerin yanı sıra konut işlerini yapmamak, erkeğe uygun bakmamak, bakımlı olmamak, sabah erkeği uyandırmamak üzere mesken içi toplumsal cinsiyet rollerini yerine getirmediği için öldürdü.
Şiddet gören 10 bayandan 6’sı korunma başvurusu yaptı
10 yılda işlenen her 5 bayan cinayetinden biri boşanma/ ayrılık evresinde gerçekleşti. 517 bayan cinayetinde, yani her 10 bayan cinayetinden 2’sinde, cinayet öncesi şiddet, tehdit yahut taciz vardı. Buna bağlı olarak, her 10 bayandan en az 1’i öldürülmeden evvel güvenlik gayeli korunma müracaatında bulunmuştu. Bu, şiddet geçmişi olan 517 bayan cinayetinde, bayanların yüzde 63 üzere kıymetli bir oranda korunma refleksi gösterdiğini, buna karşın öldürüldüğünü ortaya koyuyor.
10 yılda 169 bayan ise ayrılık/ boşanma evresinde olup şiddete maruz kalmasına ve muhafaza müracaatında bulunmasına karşın öldürüldü.
Cinayet mahalli: Mesken
10 yılda öldürülen 2534 bayandan 1628’i, yani her 10 bayandan 6’sı konutta, 2’si park, kafe, okul, hastane vb kamuya açık alanda öldürüldü. Konutta işlenen her 10 cinayetten 6’sında fail partner yahut eski partnerdi.
Cinayet aracı: Ateşli silah
10 yılda işlenen her 10 bayan cinayetinin en az 5’inde ateşli silah, 3’ünde kesici alet kullanıldı. Ateşli silahla işlenen her 10 bayan cinayetinin 6’sında fail partner yahut eski partnerdi.
“Kadın cinayetleri öngörülebilir ve önlenebilir”
2015 yılından bu yana Medyaya Yansıyan Bayan Cinayetlerinin Haritalaması araştırmasını yürüten gazeteci Ceyda Ulukaya, çalışmayı şöyle yorumluyor:
“Medyaya yansıyan bayan cinayetlerini 10 yıl üzere uzun vadeli bir süreç boyunca izlemek, bayanların ülke genelinde nasıl benzeri biçimde, birbirini tekrar eden süreçler içinde ve artarak öldürüldüğünü görmeyi sağlıyor. Bu da bize bayan cinayetlerinin hiç de beklenmedik, ani ya da ‘bir anlık sinir’ sonucu yaşanmadığını, bilakis öngörülebilir ve önlenebilir olduğunu bir kere daha gösteriyor. Bayan cinayetlerinin haritalandırmanın bir öbür değeri, bayanların vilayet ve ilçe bazında en fazla nerede öldürüldüklerini görmemizi sağlamasında. Bu manada harita, bayan cinayetlerini tedbire gayesiyle yürütülecek çalışmalarda lokasyon odaklı düşünmeyi kolaylaştıran data temelli bir rehber niteliği taşıyor. Bayanların en fazla öldürüldüğü tespit edilen 10 vilayetteki cinayetlerin, toplam bayan cinayetlerin yarısını oluşturması ya da ülke çapında en fazla bayan cinayetinin ilçe bazında Seyhan’da görülmesi bunun bir örneği.”
