2020 adalet istatistikleri açıklandı. Geçen yıl 1 milyon 541 bin kişi çeşitli hatalardan mahkûm oldu. Terörle Gayret Kanunu kapsamında ise 2 bin 897 mahkûmiyet, 3 bin 384 beraat kararı verildi.
Türkiye’de geçen yıl savcılıklar tarafından yürütülen yaklaşık 8 milyon soruşturmada 13 milyon kişi kuşkulu oldu. Mahkemelerde görülen 2 milyon 357 bin davada ise bir milyon 541 bin 870 kişi mahkûm olurken, 488 bin 116 kişi beraat etti. Anayasal tertibe karşı işlenen kabahatlerden açılan davalarda 46 bin 783 mahkûmiyet kararı verilirken, 18 bin 563 beraat çıktı. Terörle Gayret Kanunu kapsamında ise 2 bin 897 mahkûmiyet, 3 bin 384 beraat kararı verildi. Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen cürümlerden yürütülen davalarda 23 bin 54 mahkûmiyet kararı verildi.
Adalet Bakanlığı’na bağlı İsimli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, 2020 yılına ilişkin “Adli İstatistikleri” açıkladı. 352 sayfalık rapor, Türkiye’nin “adaleti”nin fotoğrafını çekti. Buna nazaran, 2020’de 6 bin 862 hâkim, 15 bin 151 savcı olmak üzere yargıda toplam 22 bin 13 hâkim ve savcı vazife yaptı.
İhbar sayısı arttı
Geçmiş yıllara nazaran savcılıklara yapılan hata ihbarı sayısında artış yaşandı. 2018’de 80 bin 866 ihbar gelirken, 2019’de 176 bin 380 ihbar, 2020’de ise 200 bin 288 ihbar yapıldı. 2020 yılında gelen ihbarların 141 bin 986’sında soruşturmaya yer olmadığına karar verilirken, 19 bin 622 ihbar ise önemli görülerek soruşturmaya dönüştürüldü. Yani ihbarların yüzde 74,5’i soruşturmaya kıymet görülmedi.
2020’de 8 milyon soruşturma
Geçen yıl savcılıkların soruşturma belge sayısı 8 milyon 995 bin 141 oldu. Bu sayının 4 milyon 978 bin 662’si 2019’dan devrilen belgeler olurken, 4 milyon 16 bin 479’u ise yeni açıldı. 2013’te toplam soruşturma sayısı ise sadece 6 milyon 716 bin 800 olarak kayıtlara geçti. Bu sayı yıllar içinde daima artış gösterdi.
4 milyon faili meçhul evrak
Faili meçhul evraklardan arındırılmış soruşturma sayısı ise 4 milyon 769 bin 40 oldu. Yani, 2020’deki 4 milyon 226 bin 101 soruşturma evrakı çözülemediği için faili meçhul kaldı. Bu evraklardan sadece 7 bin 238’inin faili bulunurken, 634 bin 438 faili meçhul evrakta takipsizlik kararı verildi. 2013 yılındaki faili meçhul evrak sayısı 3 milyon 385 bin 775’ti.
Hâkim ve savcı sayısı yıllara nazaran daima artış göstermesine rağmen bir soruşturmaya bakma müddetleri daima arttı. 2013’te bir soruşturma 373 günde sonuçlandırılırken, 2020’ye gelindiğinde bu sayı 473’e çıktı.
13 milyon yurttaş kuşkulu
Cumhuriyet başsavcılıklarındaki soruşturma evraklarında yer alan kuşkulu sayıları 2013-2020 ortasında artış gösterdi. 2013’te 9,3 milyon kuşkulu varken, 2020’de bu sayı 13 milyona yükseldi. Geçen yıl kuşkulu olanların yüzde 84,9’unu (7 milyon 535 bin 769) erkekler, yüzde 15,1’ini (1 milyon 336 bin 427) bayanlar oluşturdu. Şüpheliler ortasındaki bayan oranı 2013’te 13,9 olarak ölçüldü. Son 7 yılda kuşkulu bayan sayısında artış yaşandığı gözlendi.
Toplam kuşkulu sayısı şöyle:
2013: 9.324.457
2014: 9.867.242
2015: 10.279.240
2016: 10.599.327
2017: 11.985.118
2018: 13.180.991
2019: 13.562.961
2020: 13.097.311
Yabancı asıllı şüpheliler
Geçen yıl kuşkulu olanların 409 bin 341’ini yabancı asıllı bireyler oluşturdu. 2013’te bu sayı sadece 91 bin 929’du. Yıllar içinde kabahat işlediği kuşkusuyla hakkında soruşturma açılan yabancı asıllı kişi sayısı arttı.
10 milyon hata mağduru
Geçen yıl yaklaşık 8 milyon soruşturma belgesinde 13 milyon şüpheliye karşılık, 10 milyon 10 bin 840 kişi ise mağdur/müşteki olarak kayıtlara geçti. 2013’te mağdur sayısı 7 milyon 954 bin 964 olarak hesaplanmıştı.
Soruşturmaların yüzde 31,6’sına dava
2020 yılında yürütülen soruşturmaların yüzde 56,1’i kovuşturmaya yer olmadığı kararıyla sonuçlandı. Yani, dava açmaya gerek görülmedi. Bu kapsamda 4 milyon 176 bin 893 soruşturma takipsizlikle sonuçlandı. Buna karşılık soruşturmaların yüzde 31,6’sı; yani 2 milyon 357 bin 600 soruşturma sonunda kamu davasına dönüştü. 2013’te açılan ceza davası sayısı 3 milyon 72 bin 332’ydi. Dava açılma oranı ise yüzde 48,6 olarak kayıtlara geçti. Soruşturmalarda takipsizlik verilme oranı yıllar içinde artarken, açılan dava oranı bariz halde düştü.
33 bin bireye anayasal nizamdan dava
Geçen yıl yürütülen soruşturmalarda yaklaşık 7 milyon “suç” soruşturuldu. En çok dava, “vücut dokunulmazlığına karşı” işlenen cürümlerden açıldı. 33 bin 885 şahsa anayasal tertibi ihlal etmekten dava açıldı. Bunun içerisinde terör ve darbe kabahatleri yer aldı. 2020’de kabahat itibariyle açılan dava sayıları şöyle oldu:
Beden Dokunulmazlığına Karşı Hatalar: 454.411
Malvarlığına karşı kabahatler: 438.350
Hürriyete Karşı Hatalar: 394.456
Gurura Karşı Kabahatler: 349.094
Kamunun Sıhhatine Karşı Kabahatler: 130.872
Anayasal Nizama ve Bu Sistemin İşleyişine Karşı Hatalar: 33.885
Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Hatalar: 38.340
Terörden 6 bin 551 dava
Terörle Çaba Kanunu kapsamında ise 6 bin 551 dava açıldı. Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu’nu ihlal hatasından açılan dava sayısı ise 3 bin 171 oldu.
15 bin çocuk istismarı davası
Türkiye’de geçen yıl cinsel dokunulmazlığa karşı 112 bin 811 hata işlendiği savıyla soruşturma yürütüldü. Bunların 53 bin 329’una takipsizlik kararı verildi. 38 bin 340 cinsel suça dava açıldı. Cinsel hatalardan açılan davaların tipleri ise şöyle oldu:
Çocukların cinsel istismarı: 15.213
Cinsel taciz: 14.126
Reşit olmayanla cinsel alaka: 861
Cinsel hücum: 8 bin 140
2,8 milyon dava, 4 milyon sanık
2020 yılında ceza mahkemelerinde 2 milyon 833 bin 473 dava görüldü. Bir davanın ortalama görülme mühleti 354 oldu. Bu davaların fakat 1 milyon 374 bin 732’si karara bağlandı. En çok dava 2 milyon 100 bin 657 dava ile asliye ceza mahkemesinde açılırken, bunu 347 bin 269 dava ile ağır ceza izledi. Ceza mahkemelerindeki “sanık” sayısı ise 4 milyon 111 bin 502 oldu.
1 milyon 541 bin mahkûmiyet
Geçen yıl yargılanan sanıkların bir milyon 541 bin 870’i mahkûm olurken, 488 bin 116 kişi beraat etti. 443 bin 874 şahsa ise kararın açıklanmasının geri bırakılması kararı verildi.
Darbe hatalarında 46 bin mahkûmiyet
Anayasal sisteme ve bu tertibin işleyişine karşı işlenen hatalardan açılan davalarda 46 bin 783 mahkûmiyet kararı verilirken, 18 bin 563 beraat çıktı.
Terör davalarında beraat daha yüksek
Terörle Çaba Kanunu kapsamında 2 bin 897 mahkûmiyet, 3 bin 384 beraat kararı verildi. 2 bin 911 davada ise kararın açıklanmasının geri bırakılmasına hükmedildi. Terör davalarında mahkûmiyet oranı yüzde 23,2, beraat oranı ise yüzde 27,1 oldu.
Cinsel cürümlerde 23 bin ceza
Cinsel dokunulmazlığa karşı hatalarda ise 23 bin 54 mahkûmiyet, 9 bin 706 beraat kararı verildi. Mahkemelerden çocukların cinsel istismarı kabahatinden 12 bin 64, cinsel tacizden 5 bin 832, cinsel tacizden ise 4 bin 302 mahkûmiyet kararları verildi.
209 bin çocuk yargılandı, 52 bini ceza aldı
İstatistikler, suça sürüklenen çocukların sayısını da verdi. 2020’de davası devam edenlerin de eklenmesiyle 209 bin 689 suça sürüklenen çocuk, mahkemelerde sanık olarak yargılandı. Yıl içinde yeni açılan davalardaki çocuk sanık sayısı ise 99 bin 919 oldu. Yargılamalar sonucunda 52 bin 505 (yüzde 32,4) çocuk mahkûm olurken, 24 bin 321 çocuk (yüzde 15) beraat etti. 29 bin 592 çocuk hakkında ise kararın açıklanmasının geri bırakılmasına hükmedildi. Çocuklar hakkındaki davaların yüzde 41,2’si “hırsızlığı” da içeren malvarlığına karşı işlenen kabahatler oluşturdu. Bu kapsamda açılan davalarda 28 bin 838 mahkûmiyet kararı çıktı.
Alican Uludağ
© Deutsche Welle Türkçe